Prezıdent Qasymjomart Toqaev Mańǵystaýdaǵy saparynda ekonomıka damyp, halyqtyń tabysy artyp, shaǵyn jáne orta bıznes órkendeýi úshin arzan nesıege qoly jetýi kerek. Sondyqtan Ulttyq bankke bıyl bazalyq mólsherlemeni tómendetip, ekonomıkany qarjylandyrý kólemin ulǵaıtý mehanızmin daıyndaýdy tapsyramyn» degen bolatyn.  Biraq Ulttyq bankke Toqaevtyń «bazalyq mólsherlemeni túsir» degen tapsyrmasyn oryndaý qıynǵa túsetin syńaıly. Bul rette mamandar «Prezıdent aıtty eken dep Ulttyq bank bazalyq mólsherlemeni túsire salmaıdy, sebebi qazir elde ınflásıa órship tur. Aqsha-nesıe saıasatyn retteý ońaıǵa soǵyp turǵan joq» deıdi.

Bil rette ekonomıs-ǵalym Beısenbek Zıabekovtyń aıtýynsha,  aldaǵy úsh jylda Qazaqstandaǵy ınflásıa kólemi aıtarlyqtaı tómendeıtin bolsa ǵana Ulttyq bank bazalyq mólsherlemeni azaıtý jaıyn oılar edi. «Biraq qazir kersinshe,  árbir toqsan saıyn ónimder qymbattap, halyq qymbatshylyqty naqty sezinip otyr» deıdi ekonomıs-ǵalym.

Mamannyń paıymdaýynsha, eger 2019 jyly ınflásıa kólemi 4-6 paıyzdyq deńgeıde saqtalatyn bolsa ǵana , onda bazalyq syıaqy mólsherlemesin  osy kóktemnen bastap 9,25 paıyzdan, 5-7 paıyzǵa deıin tómendetýge múmkindik bar. Al qazirgi jaǵdaıda bazalyq syıaqyny tómendetý qısynsyz.  

 «Ulttyq bank qazir bazalyq syıaqy mólsherin 9,25 paıyz deńgeıinde ustap otyr. Negizinde, bazalyq syıaqy mólsheri elde ınflásıa kólemi turaqty bolǵanda túsirilip otyrýy kerek. Ulttyq bank osy arqyly aqsha-nesıe saıasatyn rettep otyrady. Aqsha-nesıe saıasaty naqty ekonomıkamen baılanysty bolýy kerek. Eger biz otandyq óndiristi, jańa tehnologıany, aýyl sharýashylyǵyn, óńdeý salasyn damytqymyz kelse, olardyń qolyna qarjy berýimiz kerek. Ol úshin árıne kásipkerlerge arzan nesıe júıesin usynýǵa tıispiz. Sondyqtan bolashaqta Ulttyq bank bazalyq syıaqy mólsherlemesin tómendetse joǵaryda atalǵan salalarǵa paıyzy arzan nesıe alýǵa úlken múmkindik ashylar edi. Biraq qazir bizde ınovasıa damyǵan joq. Otandyq óndiris daǵdarysqa áreń shydas berip otyr. Dollardyń quny joǵarlap barady. Ulttyq valútamyzdyń quny tómendep ketti. AQSH federaldyq júıesi de bazalyq syıaqy mólsherin joǵarlatyp otyr. Syrttan alatyn qaryz mólsheri de ósti. Mundaıda Ulttyq ekonomıka mınıstrligi de, Ulttyq bank te bazalyq syıaqyny tómendetýge asyqpaıdy»,-dedi ekonomıs-ǵalym Beısenbek Zıabekov.

Beısenbek Zıabekovtyń paıymdaýynsha, qazir ekinshi deńgeıli bankter Ulttyq bankten nesıe alǵanda ony 9,25 paıyzben alyp otyr. «Eger bazalyq syıaqy mólsherlemesi tómendese, ekinshi deńgeıli bankter de paıyzdyq ústemaqyny mindetti túrde  tómendeter  edi» deıdi-ǵalym.

«2015-2016 jyldary Ulttyq bank bazalyq syıaqy mólsherlemesin 16-17 paıyzdyń kóleminde taǵaıyndaǵan kezeńder de boldy. Sol kezde ekinshi deńgeıli bankter arasynda nesıeniń  paıyzdyq ústemaqysyn 28-30 paıyzǵa deıin ósirip jibergender kezdesti. Al qazir 2018 jyldan beri  mólsherleme 9,25paıyz bolyp otyr. Biraq ekinshi deńgeıli bankter paıyzdyq ústemakyny  túsirý ózderi úshin áli de tıimsiz ekenin aıtyp, kásiporyndarǵa, qarapaıym halyqqa arzan nesıe berýge asyqpaı otyr. Eger biz bolashaqta ekonomıkamyzdy, halyqtyń turmysyn damytqymyz kelse, elde arzan nesıe

berý júıesin qalyptastyryp alýymyz kerek. Ulttyq bank osy jaǵyn oılanýy qajet. Ulttyq bank ınflásıany tejeýmen nemese ony boljaýmen ǵana aınalyspaýy kerek. Bizge óndiristi, modernızasıany, aýyl sharýashylyǵyn qoldaıtyn aqsha-nesıe saıasaty kerek. Tek qana munaı men gazǵa ıek artqan ekonomıka bizdi daǵdarystan shyǵarmaıdy. Sondyqtan Ulttyq bank túbegeıli qazirgi ustanyp otyrǵan baǵytyn ózgertip, bank pen bıznes arasyndaǵy qarym-qatynasty jóndeý kerek. Aqsha-nesıe saıasatyna túbegeıli ózgeris kerek»,-deıdi Beısenbek Zıabekov.

Ulttyq banktiń bazalyq stavkany tómen túsiretinine ekonomıs-sarapshy İlıas Isaev ta kúmánmen qaraıdy. Sebebi naq qazirgi ekonomıkalyq jaǵdaıda bizge bazalyq syıaqy mólsherin tómendetý asa kómekke kele qoımaıdy.

«Ulttyq bank ınflásıa kólemi 4-6 paıyzdan aspaıdy deıdi. Biraq halyqtyń jaǵdaıyna qarasaq, eldegi ınflásıa kólemi 20 paıyzǵa jetip jyǵyldy. 2018 jyly naqty ınflásıa 8 paıyzdy qurady. Al 2019 jyly  kútilip otyrǵan ınflásıa 4-6 paıyz Árıne boljam jaqsy. Biraq qazirgi qalyptasyp otyrǵan jaǵdaımen salystyrsaq, bulaı bolýy qıyndaý»,-dedi ekonomıs-sarapshy.

Sondaı-aq sarapshy mamannyń paıymdaýynsha, eger bazalyq syıaqyny tómendetetin bolsaq, óndiriske usynatyn arzan nesıe kóbeıip aınalymdaǵy aqsha massasy artady. Biraq sol aınalymdaǵy aqshany bizdiń óndiris ıgere ala ma?

« Qazir biz tutynýshyǵa qanshama aqshany usynsaq ta ol problemalyq nesıege aınalyp ketip otyr. Sebebi óndiriske berilip otyrǵan arzan nesıe joǵary deńgeıde  ónim shyǵarýǵa, óndiristiń qabiletin arttyrýǵa aıtarlyqtaı áser etip otyrǵan joq. Óndirisitń qýaty artýdyń ornyna, kersinshe kemip, aınalymda aqsha kóbeıip ketip, qunsyzdanyp jatyr. Sondyqtan bul arada aldymen  ınflásıa kólemi naqty boljanýy kerek. Bizde naqtylyq joq. Beıresmı derekter «halyqtyń jaıyna qarap ınflásıa tipti 20 paıyzdy mejeledi» dese, resmı derekter 4-6 paıyzdan aspaıdy dep boljaıdy. Al naryqtaǵy jaǵdaıdy baǵdarlasaq elde ár toqsan saıyn qymbatshylyq oryn alyp jatyr. Otandyq ónim óndirýshiler ónim óndirýge salǵan aqshalaryn ınflásıa jep qunsyzdanyp ketip jatqanyn aıtyp shyryldaıdy»,-dedi ekonomıs-sarapshy Ilıas Isaev.

Sondyqtan mamannyń baıyptaýynsha da,  Qazaqstandaǵy aqsha-nesıe saıasatyna serpilis kerek. Ulttyq bank makroekonomıkalyq jaǵdaılarǵa baǵdar jasaýdy tereń ıgerýi tıis.

«Bolashaqta Ulttyq bank  makroekonomıkalyq tepe-teńdikti zertteı bilý kerek. «Qarjyny qaı salaǵa bólsek, qaıtarymy bolady. Óndiristiń qýattylyǵy qandaı? Bergen qarjyny uqsata ala ma, túsimi qanshalyqty senimdi» degen máselege Ulttyq bank te bas aýyrtýy tıis. Bul arada Ulttyq bank pen Úkimet birlesip jumys istegende ǵana másele sheshimin tabady»,-dedi Ilıas Isaev.

Qarlyǵash Zaryqqanqyzy