Áne, Ramazan aıy qol bulǵap shaqyryp tur! Al siz bıyl eń alǵash ret oraza ustamaqsyz. Sanańyzdy sansyz saýaldar bılep, qobaljý, qorqý, senimsizdik sezimderi tynym berer emes.

«Alda ystyq kúnder, bir kún, bir apta emes, otyz kún boıy tamaqsyz, sýsyz qalaı ómir súrýge bolady?» – ásirese, osy suraq jıi oıǵa oralady. Ekinshi jaǵynan, Allaǵa unamdy amal jasap, saýap alǵyńyz keledi. Endeshe, bul tyǵyryqtan qalaı shyǵýǵa bolady? Orazańyzǵa dostaryńyz, otbasyńyz, áriptesterińiz qalaı qaraıdy?

1. Eń úlken jubanysh – bul orazany sizge deıin mıllıon adamnyń ustaǵandyǵyn umytpańyz jáne Alla qalasa, sizden keıin de mıllıondaǵan adam jalǵastyrady. Jáne olardyń bári de bul aıdy óte jaqsy nátıjemen ótkerdi. Aldyńyzda qandaıda bir qıyndyq shyqsa, muny siz ǵana kórip tursyz degen sóz emes. Bul tyǵyryqtarǵa kóptegen adam tap boldy jáne sheshimin tapty.
2. Alla Taǵala qudsı hadıste: «Adamzattyń barlyq amaly ózi úshin, al ustaǵan orazasy Men úshin, onyń saýabyn Ózim beremin. Óıtkeni ol Meniń razalyǵym úshin tań atqannan kún batqanǵa deıin taǵamnan, ishimdikterden jáne jynystyq qatynastan bas tartty» deıdi (Buharı, Mýslım).  Iaǵnı, orazanyń qundylyqtaryn, Alla arasyndaǵy dárejesi týraly tolyǵyraq bilýge asyǵyńyz, jıi eske alyńyz. Bul sizdiń orazaǵa degen qulshynysyńyzdy arttyrady. «Bıyl ustamaı-aq qoıaıyn, kelesi jyl bar ǵoı» degen sekildi oı kelse qýylǵan shaıtannan Allaǵa syıynyńyz (Áǵýzý bılláhı mınásh-shaıtonır-rajım»). Sebebi, adamdy qulshylyqtan tosý, azǵyrý – laǵyneti shaıtannyń isi.
3. «Bıyl oraza eń uzaq merzimge túsip tur, áı shydaı almaımyn-aý» degen oı maza bermeı jatyr ma? Ǵalymdar adamnyń qarnynda óz denesin 2 táýilik boıy alyp júrýge jetkilikti deńgeıde tamaq bolatynyn dáleldegen eken. Osy tusta "onda nege adamnyń qarny ashady?" degen zańdy suraq týady. Rasynda, nege? Esterińiz de me? Álgi ıtke jasalǵan tájirıbe bar edi ǵoı. Kúnige bir kándenge júıeli túrde bir ýaqytta tamaq beriledi. Birde ıttiń tamaǵyn tesip, ishine tútik salady da, kúnige dál sol ýaqytta beretin tamaqty ákelmeı qoıady. Sol kezde ıt typyrshyp, mazasyzdana bastaıdy. Al álgi tútikten sól tamshylaıdy. Iaǵnı adam belgili deńgeıde bir ýaqytta júıeli túrde tamaqtanyp úırenip qalǵandyqtan qarny ash bolmasa da, asqazanyna sól bólinip, ol mıǵa qarnynyń ashqandyǵy týraly jalǵan aqparat beredi eken. Demek adam ashyǵyp bara jatqandyqtan emes, eń áýeli júıeli keletin tamaqtyń kelmeı qalǵandyǵynan qınalady. Eń bastysy «tamaq ishýim kerek edi» degen oı ashtyqqa shydatpaıdy eken. Esińizde bolsyn! Alla taǵala adamǵa shamasy kelmeıtin nárseni júktemeıdi!
4. Oraza tutpaýǵa ózińdi aldap, túrli sebep-syltaý taýyp alýǵa bolady. Mysaly, «keshke deıin jumysta otyramyn, ash bolsam, basym istemeı qalady» degen syltaýlar bar. Kofe iship, mańdaıyń jipsip otyrǵanda da basyń istemeıtin ýaqyttar bolady. On saǵat uıyqtap tursań da, mıyń meń-zeń bolyp júretin kezder bolady.  Syltaý bitpeıdi ǵoı, al kelesi orazaǵa aman jetemiz be, joq pa, ony Alla biledi.

5. Birneshe jyl boıy Ramazan orazasyn ustap júrgen bilimdi, salıqaly kisilermen suhbat quryńyz. Keńes surańyz. Tipti, orazany bir ret qana jáne bıyl birinshi ret tutqaly otyrǵan adamdarmen de pikir alysyńyz.

6. Islam – sizdiń, bizdiń oıymyzdan, kóńil qalaýymyzdan turmaıdy. Bul álemderdiń Rabbysynyń dini bolǵandyqtan, neniń durys, neniń burys ekendigin Iesi ǵana sheshedi. Bizge unamaǵan nárse din boıynsha durys degen sóz emes. Qulshylyq Allaǵa unamdy ma, unamsyz ba degen saýaldyń jaýaby arqyly anyqtalady: «Allanyń týra jolynsyz kóńil qumarlyǵyna ergennen ótken adasýshy bar ma?» («Qasas» súresi, 50-aıat), «(Eı, Muhammed!) Sodan keıin seni iste (dinde) sharıǵat jolyna saldyq. Endi soǵan er jáne bilmeıtinderdiń kóńil qumarlyǵyna erme» («Jásıa» súresi, 18-aıat). Sol sebepti, derek kózderi kórsetilgen, senimdi kitaptardan orazany durys tutýdyń joldarymen tanysyńyz, meshit ımamyna baryp, keńes surańyz.

7.     Nashar ádetterińizdi tastaýǵa bel býyńyz. Ǵaıbat, ósek-ótirik aıtý sekildi nashar qasıetterdi birtindep jeńýge tyrysyńyz. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn): «Oraza kezinde kim ótirik aıtýyn jáne ótirikti amalǵa asyrýyn toqtatpaıtyn bolsa, ondaı adamnyń tamaǵy men sýsynynan bas tartqanynyń Alla úshin qajeti joq» (Buharı). «Senderden bireý oraza bolǵan kúni jaman sózder aıtpasyn, daýsyn kótermesin. Al, eger bireý ony balaǵattasa, nemese tóbeleskisi kelse ondaıǵa: «Rasynda, men orazamyn!», - desin» degen (Buharı, Mýslım). Jáne tamaq pen sýsynnan bas tartyp, kúnádan alystamaǵan adamǵa: «Bálkim oraza ustaýshy óziniń orazasynan tek ashtyq pen shóldi ǵana alar» degen eken. Bul – asqazannyń ǵana emes, oıdyń, kózdiń, tildiń, qulaqtyń orazasy.  

8.     Kún tártibińizdi birtindep ózgerte bastańyz. Bul aıda kún tártibińiz kúrt ózgeredi. Tamaqty basqa ýaqytta iship, erte oıanasyz. Asqazanyńyzdy tańerteń edáýir tamaq jeýge úıretińiz. Erte turýdy ádetke aınaldyryńyz. Buryn sońdy dúnıelik sharýalaryńyz kóp bolsa, rýhanı jattyǵýlarǵa oryn bosatý kerek bolady. Teledıdar men ǵalamtorda otyrýdyń súıýshilerden bolsańyz, osy bastan shekara qoıa bilińiz.

9.     Aýrý-syrqattaryńyz bolsa, dárigerge qaralyńyz. Qajetti em-domdy qabyldańyz. Alla Taǵala bekitken qulshylyqtar adam balasyna qıyndyq týdyrýdy maqsat etpeıdi. Orazanyń densaýlyǵyńyzǵa oryn toltyra almastaı zararyn tıgizbeıtindigine kóz jetkizińiz. Al eger aıtarlyqtaı qaýip joq bolsa, Allaǵa táýekel etińiz. Bálkim osy qulshylyǵyńyz syrqattan aıyǵýyńyzǵa sebep bolar.

10.           Temeki shegetin bolsańyz, Ramazan bul ádepsizdikten arylýǵa kómektesetin uly múmkindik. Osy bastan áreket jasańyz. Únemi saǵyz shaınaýshylardan bolsańyz, munyńyzdy da jaıyna qaldyrǵanyńyz abzal.

11.           Sharapatty shaǵban aıynda nápil orazalardyń sanyn kóbeıtińiz. Shaǵbandaǵy oraza – Ramazannyń qasynda paryzdarmen birge oqylatyn súnnet namaz sekildi, ıaǵnı, Ramazannyń kirispesi deýge keledi. Bul aıdaǵy orazalar paryz orazaǵa nápsini, deneni, nıetti daıyndaıdy ári ony jeńildetedi. Súnnette kelgendeı dúısenbi men beısenbi orazalaryn jiberip almańyzdar.

12.           Namazyńyzǵa bekem bolyńyz. Nápil namazdaryńyzdy, túngi namazdaryńyzdy jıilete bastańyz.  Áli de bes ýaqyt namazdy tolyqtyra almaı júrseńiz, saýaptar eselenetin Ramazannan keıinge qaldyrmańyz. Sonda siz namazyńyzben, orazańyzben Allaǵa jaqyndap, kól-kósir saýapqa kenelmeksiz. Shaǵbanda ara-tura keshkisin (er adamdarǵa) meshitke bas suǵýdy umytpańyz. Sebebi, keıin jamaǵat namazǵa, taraýyq namazǵa  daǵdylanýyńyz ońaıǵa soǵady.

13.           Kún saıyn Qurandy qolǵa alyńyz. Tájýıdti meńgermegen bolsańyz da, maǵynalyq aýdarmasyna kóz júgirtińiz. Aıtpaqshy, nege osy aıdan tájýıdti úırenbeske? «Asyl arna» telearnasy usynatyn jańa joba sizge 20 kúnniń ishinde Quran oqyp úırenýge múmkindik beredi. Árbir árpi úshin on saýap berilip, saýaptar eselenetin uly Kitapty oqý rasynda keremet!

14.   Arnaıy duǵalardy jattańyz. Ramazan – duǵa aıy. Aýyz ashar sátte aıtylǵan duǵalar qaıtarylmaıdy. Dál sol sátte, kitap izdep ketpes úshin, Quran men súnnette keletin duǵalardy jattaı berińiz. Aýyz asharda aıtylatyn duǵany da jattaýdy umytpańyz.

15.           Otbasy múshelerine, áriptester men dostarǵa orazaǵa degen nıetińizdi aıttyńyz. Alaıda, qarsy kelýshilerdiń bolatyndyǵyna daıyn bolyńyz. Ádette, janashyr adamdar sizdiń densaýlyǵyńyzdy, aptapty ystyqta qınalatyndyǵyńyzdy oılap qarsy kelip jatady. Alaıda, siz barynsha sabyr saqtap, orazynyń qasıetterin, negizgi maqsatyn jáne onyń densaýlyqqa paıdasyn jetkizińiz. Bir kezderi ózińiz de dál solaı oılap edińiz ǵoı... Endi olarǵa túsindiretin kezek kelip jetti!

Meıirimdi Jaratýshymyzdy ustaǵan orazamyzdy qabyl etip, kúnálarymyzdy keshirsin!

"Asyl arna"