Teńgeniń dollarǵa qatysty baǵamynyń qubylýyna baılanysty qoǵamda ártúrli pikirler aıtylyp jatyr. Bul týraly Qamshy portaly Aıqyn-aqparatqa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

Saýda-sattyq quralynyń san qubylýy, árıne, bárimizdi de beı-jaı qaldyra almaıdy. Biraq «Nelikten osyndaı qadamǵa bardyq?» degen saýalǵa aýqymdy túrde jaýap izdep kórdik pe? Targetteý, ıaǵnı aqsha  agregattarynyń  ósý baǵdarlaryn belgileý memlekettiń álemdik ekonomıkalyq daǵdarysqa qarsy saıasatynyń  eń mańyzdy bóligi ekendigin basty nazarda ustaýymyz qajet. Qazirgi otandyq naryqta qalyptasyp otyrǵan jaǵdaıdy kúrdeli kezeńniń tótenshe qaýip-qaterlerine memlekettiń  jaýaby dep uqqan jón. Osy turǵydan alyp qaraǵanda,  targetteý – qorǵanys amaly. Elimiz búginde álemdik daǵdarysqa  qarsy turý amaldaryn barynsha qarastyryp baǵýda. 

Targetteý – aman alyp qalatyn amal dep te qarastyrýymyzǵa bolady. Bıyl qat­ty qysymnyń saldary barlyq  derlik damýshy elder valútalaryna, atap aıt­qan­da, brazıalyq pesodan qytaı ıýany men tú­rik lırasyna deıin áser etti. Bul kezde post­keńestik elder valútalary da qul­dy­raý­dy bastan ótkizip jatty. Mundaı jaǵ­daı­da Qazaqstannyń da burynǵy valúta saıa­satyn saqtap qalýy qordy ysyrap qylý men ekonomıkany kúıretý bolyp shyǵar edi. 
Memleket aqsha agregattarynyń ósý ba­ǵalaryn belgileý saıasatyn sátti engizý ar­qyly «jańa qalyp» ıdeologıasyna ıek ar­tady, halyqtyń baǵam qubylýyna qa­tys­ty dúrligýine jol bermeıdi. 
«Jańa qalyp» mánisi: álem uzaqmerzimdi tu­raq­syzdyq kezeńine enip keledi. Ulttyq valúta baǵamynyń qubylmalylyǵy – jahan­dyq turaqsyzdyqtyń sharasyz kó­ri­nisi. Bul – eshqaıda qashyp qutyla  al­maıtyn jaǵ­daı. Sondyqtan teńge  qu­­­byl­­ma­lylyǵyna bıznes salasy da, halyq ta qalyptasýǵa tıis. Ulttyq valúta birde tómen, birde jo­ǵa­­ry óte tez qubylýy múm­kin. Biz oǵan daıyn bolýǵa tıispiz.
Teńge baǵamynyń qubylýy – bul bizdiń eko­no­mıkamyzdyń óte jyldam túrde qu­bylyp otyrǵan álemdik jaǵdaıyna daǵ­dy­laný amaly. Mundaı qadamsyz bizdiń eko­nomıkamyz kúıreýge ushyraýy múmkin. Sol sebepti, bul áreketke túsinistikpen qaraǵan abzal. Jahandyq daǵdarystyń aldyn alý úshin, óz ekonomıkamyzdy saqtandyrý úshin Úkimet qol qýsyryp qarap otyrǵan joq. Taıaýda Parlament Májilisinde osy má­selelerge baılanysty «Ataýly áleý­mettik kómek kórsetý týraly», «Mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý tý­ra­ly» zań jobalary qaralady. Bul zańnyń barlyǵy da halyqtyń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan. 
Ulttyq bank tóraǵasy Qaırat Kelim­be­tov osydan bir aı buryn, bas bank teńgeni er­kin aınalymǵa jiberetindigin, qarjy na­ryǵyna aralaspaıtyndyǵyn málimdegen edi. Qazir teńgeniń dollarǵa shaqqandaǵy quny­nyń arzandap ketpeýi úshin naryqqa arala­syp, mıllıondaǵan qarjyny jumsaı bas­ta­dy. Biz «Ne úshin mundaı qadamǵa ba­ryp otyr­syzdar? Teńge erkin aınalymǵa ji­be­ril­gen joq pa edi?» degen saýaldy Ult­tyq bank tóraǵasy Qaırat Nematulyna qoı­ǵan edik:
– Sońǵy kúnderi alypsatarlyq oıyn ýshy­ǵyp ketkendikten, biz naryqqa ara­lasý­ǵa májbúr boldyq. Naryqqa manı­pýlá­sıa jasaıtyn eki-úsh oıynshy bar. Qa­zir solardyń qatysymen bolǵan oqı­ǵa­lardy taldap jatyrmyz, ıntervensıa ja­saýǵa májbúr boldyq. Endi kún saıyn na­ryqqa qansha qarjy shyǵarǵanymyz tý­raly aqparatty ashyq jarıalap turamyz. Teń­geniń erkin aınalymǵa shyǵýy – Ulttyq bank­tiń múlde qarasyn kórsetpeı qoıýy de­gen sóz emes, biz barlyq jaǵdaıdy mu­qıat qadaǵalap otyrmyz. Bizdiń naryqqa qatysý quqyǵymyz bar. Sondyqtan kerek kez­de naryq jumysyna aralasamyz. Naryq qal­pyna kelmeıinshe qatysa berýimizge tý­ra keledi. Qazir jańa qarjy nesıe saıa­sa­ty, jańa júıeniń tarıhy qalyptasyp jat­qan kezde ony túısine bilgen abzal. 
Jalpy, qarjy naryǵynda bolyp jat­qan jaǵdaı naryqtyń áli qalyp­tas­pa­ǵan­dy­ǵynan habar beredi. Eki úsh oıyn­shy­nyń oıynyn naryq dep aıtýǵa kelmeıtin shy­ǵar. Olar tańerteń valútany satyp alyp, keshke bir-birine satýmen shuǵyl­da­nady. Soń­ǵy ýaqytta osyndaı jaǵdaı qalyp­ta­syp otyr. Sondyqtan muny jańa baǵamnyń ke­zeńi dep ataý qıyndaý. AQSH nemese Re­seı­degideı úlken naryq bizde joq. Naryq­tyń bolýyna tek Ulttyq bank emes, jalpy, barlyq qarjy júıesi jaýapty. Arnaıy ere­jeler, ári qaraı qalaı ustaný kodeksi paı­da bolyp, qajettilikti sezinýi tıis. Teń­geniń erkin aınalymǵa ótýine endi ǵana bir aı boldy, ózindik erejeler qalyptasyp ja­tyr. 
Inflásıalyq targetteýge ótýdiń al­ǵash­qy jyly halyq úshin de, naryq úshin de óte kúızelisti jaǵdaı bolatyny ras. Kór­shi­les elderdiń valútalyq naryǵynda ne bol­ǵanyn ózderińiz de kórdińizder. Syrtqy eko­nomıkalyq ahýaldyń jaıy da belgili. Onyń ústine, jańa aıtqanymdaı, jańa oıyn erejeleri qalyptasyp jatyr, son­dyq­tan munyń bárin bastan ótkizý kerek. 
İlıas ISAEV, ekonomıs:
– Eýropa memleketteri ekinshi dúnıe­jú­zilik soǵystan keıin dollardyń qy­sy­my­men, ıaǵnı osyndaı devalvasıalyq saıa­sat­pen kóp ýaqyt boıy kúresken. Bul ózi álemdik tájirıbede bar.  Devalvasıalyq saıasatty júrgizý – otandyq ónerkásipti, otan­dyq eksporterlerdi qoldaý. Teńgeni shetel valútasyna qatysty devalvasıalaý nemese qunsyzdandyrý obektıvti jaǵ­daı­dan týyndap otyr. Birinshiden, bizdiń eko­nomıkamyz áli de bolsa ártaraptan­dy­ryl­maǵan. Biz munaı, metal, astyqtan túsken túsimge, jalpy eksporttan túsken túsimge kóp jaǵdaıda táýeldi boldyq. Syrtqa ne­gizinen shıkizatty shyǵardyq. Shıkizatqa tá­ýeldi ekonomıka boldyq. Árıne, ekono­mı­kany ártaraptandyrý bir nemese eki on­jyldyqta bitetin sharýa emes, óte kúr­deli dúnıe. Biz qaıta óńdeý salasyn damy­týymyz kerek. Elbasymyz mashına jasaý salasyna kóp kóńil bólip keledi. Mashına jasaý salasyn bizge eshkim qalyptastyryp bermeıdi. Bul salada óz kúshimizge sendik. Áýeli Amerıkanyń úlken kompanıasymen birigip teplovoz, sosyn vagon qurastyrý qol­ǵa alyndy. Mine, mashına jasaý salasy sa­tylap-satylap damı bastady. Sodan ke­lip Reseı, Japonıa mashınalary quras­tyryla bastady. Sebebi, birinshiden, kadr kerek. Ekinshiden, tehnıka-tehnologıa qajet. Úshinshiden, mashına jasaý salasyn qalyptastyrý úshin jaqsy zaýyttar salý kerek. Ol zaýyttardy zamanaýı úlgide, av­to­mattandyrylǵan qondyrǵylarmen jab­dyqtaýǵa tıispiz. Bul bir kúnniń isi emes. Biz mashına jasaý salasynyń irgesin qalaý úshin shıkizattan túsken túsimdi paıdalana bas­tadyq. Degenmen, biz áli de bolsa eko­nomıkamyzdy ártaraptandyryp úlgergen joqpyz. Osydan kelip aqsha massasynyń kóp bóligi dollar bolyp ketti. Otandyq na­ryqta dollar teńgemen qatar júrdi.Úlken saýda-sattyqtarda dollar sheshýshi ról atqardy. Óıtkeni úlken saýda-sat­tyqtarda, ınvestısıada tek qana bizdiń Qa­zaqstan emes, búkil álem sondaı. İrgeles jat­qan alyp memleket Qytaıdyń ózi so­laı. Taıaýda ǵana Qytaı Reseımen 400 mıl­lıard dollarǵa kelisimshart jasady. Iýa­nmen nemese rúblmen emes, dollarmen ja­sa­dy. Dollar álemdik valúta bolǵannan keıin «Shevron», «Djeneral elektrık», «Ko­ka kola», «Maıkrasoft» sıaqty tran­sult­tyq kompanıalardyń barlyǵy da dol­larmen jumys isteıdi. Bizge ınvestısıalar ákeletin, zaýyt salatyn álemdegi óte qýat­ty kompanıalar. Olar da dollarmen ju­mys isteıdi. Sheteldik ınvestorlardy tar­tý úshin ekonomıkamyz ashyq boldy. Sol sebepti, dollar ishki naryqta erkin aı­na­lysta júrdi. Mine, osydan kelip deva­lva­sıa degen máselege kelip tireldik. Biz, bi­rin­shiden, damýshy memleketpiz. Ekin­shi­den, naryǵymyz da asa úlken emes. Bizdiń, bir jaǵynan dollarǵa birjolata yryq berýimizge de bolmaıdy, ekinshi jaǵynan bul valútadan múldem bas tarta almaımyz. Sondyqtan eki saıasattyń arasynda tepe-teńdikti saqtaý maqsatynda Ulttyq bank osyn­daı qadamǵa baryp otyr dep oılaı­myn. Biz jahandyq ekonomıkanyń qura­m­das bóligimiz. Álemde bolyp jatqan jaǵ­daı­dan syrt qala almaımyz. Ulttyq aqsha júıe­sin demeýdiń, ony qorǵaýdyń búkil álem­de qalyptasqan ádisteri óte kóp. Al­daǵy ýaqytta valúta saıasatynda kóp ádis­ter qoldanýymyz kerek. Biz birjaqty jol­men júrip kettik. Dollarǵa esik-tere­zemizdi aıqara ashyp tastadyq. Valútalyq lıberalızasıalaý saıasatyn makroeko­no­mıkalyq jaǵdaıymyzben sanasa otyryp júr­gizgen durys dep oılaımyn. Makroe­ko­nomıkamyz jaqsara bastady ma, jaraı­dy valútalyq shekteýlerdi alyp tas­taıyq. Makroekonomıkalyq jaǵdaıymyzǵa, ishki naryǵymyzda ózara saýdanyń úles salma­ǵyna qatysty, ekonomıkany ártaraptan­dyrý dárejesine, shaǵyn jáne orta bız­nestiń damýyna baılanysty valútalyq shekteýlerdi birden alyp tasta­maı, valú­talyq yryqtandyrý saıasatyn aqyryndap, saqtyqpen júrgizip otyrǵan durys degen oıdamyn.