Medısınalyq saqtandyrý degenimiz ne? Ol- densaýlyq saqtaýdaǵy halyqtyń múddesin áleýmettik qorǵaýdyń túri, medısınalyq kómek qajet etkende saqtandyrylǵan jaǵdaı boıynsha naýqasqa jınaǵan qarjy kepildik bolady.

Negizinde medısınalyq saqtandyrýdyń eki túri bar. Bul mindetti medısınalyq saqtandyrý jáne erikti medısınalyq saqtandyrý. Mindetti medısınalyq saqtandyrý medısınalyq járdemniń sapasyn baqylaýdy qarastyrady, onyń maqsaty - mindetti medısınalyq saqtandyrýdyń bazalyq baǵdarlamasymen jáne medısınalyq járdemniń qoldanystaǵy standarttarymen kepildenilgen kólemde, sapada jáne sharttarda medısınalyq járdem alýǵa azamattardyń (saqtandyrylǵan) quqyqtaryn qamtamasyz etý. Mindetti medısınalyq saqtandyrý damyǵan elderdiń kópshiliginde bar jáne azamattardyń densaýlyǵyn qorǵaýǵa arnalǵan konstıtýsıalyq quqyǵyn iske asyrýǵa baǵyttalǵan. Al, erikti saqtandyrý adamnyń qalaýy boıynsha ǵana júzege asyrylady. Biraq halyqtyń bul saqtandyrý túrine kúmánmen qaraýynyń da sebebi bar sıaqty. Sebebi, 90-jyldary elimizde mindetti medısınalyq saqtandyrýdy júzege asyrý joldary qarastyrylǵan, osy maqsatta mindetti medısınalyq saqtandyrý qory qurylǵan bolatyn. Alaıda, qor basshysy óziniń qyzmet dárejesin paıdalanyp, qor qarajatyn jymqyryp, shetel asyp ketkeni belgili. Nátıjesinde mindetti medısınalyq saqtandyrý fondy jumysyn toqtatady, al, halyq medısınalyq saqtandyrýsyz qalady.  Bul jaǵdaı áli de el esinde ekeni kúmánsiz.

Degenmen, keıbirimiz erikti medısınalyq saqtandyrý  túrin qoldanyp júrmiz. Elimizdiń beldi kompanıalary óz qyzmetkerlerin osy júıe boıynsha saqtandyrǵan.  Halyq bul júıeniń tıimdi ekenine kóz jetkizip kele jatqan sıaqty. Biraq bári emes. Sondyqtan áli de aǵartý jumystary júrgizilý kerek.

Al, mindetti saqtandyrý elimizde 2015 jyly engizilmek. Elbasy óziniń kezekti Joldaýynda atalmysh saqtandyrý túrin jete zertteý týraly tapsyrma da bergen edi. Qazaqstan Respýblıkasy Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý mınıstrligi bul júıe boıynsha qyzý jumystyń bastalyp ketkenin aıtýda. Atalǵan saqtandyrý júıesi qoldanysqa enetin bolsa, árbir azamattyń eńbek aqysynan ustalatyn jarna kólemi úsh prosent shamasynda bolady dep boljam jasaýshylar da tabylýda.

 Medısınalyq mindetti saqtandyrý elimizde tamyryn jaısa, bizdiń esh utylmaıtynymyz aıqyn degen pikirdi ustanýshylar kóp. Sebebi, qazirgi tańda túrli syrqatqa shaldyqqan búldirshinder jan-jaqtan kómek izdep, halyqqa alaqan jaıýǵa májbúr bolyp otyr. Shetelderde ota jasalý tikeleı memlekettik kvota arqyly júrgiziledi. Kvotalar syrqat balalardyń birine buıyrsa, endi birine jete bermeıdi. Bizdiń elimizde bala turmaq, eresek adamdar medısınalyq saqtandyrýdan ótpeıdi. Álemdik tájirıbege súıensek, kóptegen damyǵan elderde mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesi ońtaıly jolǵa qoıylǵan. Máselen, Germanıa, Fransıa, Golandıa, Avstrıa, Belgıa, Shveısarıa sıaqty Eýropa elderinde mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesi qoldanylady.

Árıne, MMS-tyń arqasynda biz medısına  salasyndaǵy barlyq kemshilikterden arylamyz dep aıtý qıyn. Degenmen bul júıe áleýettiń ál-aýqatyn birshama joǵarlatýdyń birden-bir joly. Damyǵan elderde syrqatty erte kezinen anyqtap, emdeý jete qolǵa alynǵan. Ol úshin halyq jıi medısınalyq tekseristerden ótýi kerek. Bul shara aýrýdyń asqynýynyń aldyn alyp, múgdekterdiń sanynyń qysqarýyna septigin tıgizbek. Aýrýdy erte kezden emdegen, asqynyp ketkennen keıin emdegennen áldeqaıda arzanyraq. Damyǵan elderde qarjylyq múmkindigine qaramastan  halyqtyń tórtten úshi jalpy tájirıbedegi dárigerlerdiń kómegine júginse, tek qana tórtten úshi tar kólemdi mamandarǵa júginetin kórinedi. Onymen qosa, naýqastar kóbinese medısınalyq mekemeni, dárigerdi, qyzmet kórsetýdiń baǵalaryn tańdaý quqyǵynan aıyrylyp jatady. Bul ásirese jedel kórsetiletin kómek kezinde jıi oryn alady. Saqtandyrý kompanıasy bul kezde naýqas pen dárigerdiń arasynda deldaldyq qyzmet atqarady. Óıtkeni ózi de paıda kórý úshin saqtandyrý kompanıasy arzandaý qyzmetti tańdaıdy. ­Sebebi qordaǵy qarjy medısınalyq qyzmettiń baǵasyn óteýge ári paıda tabýǵa jetýi kerek. Degenmen, bul saqtandyrý kompanıasynyń arzan jerdi tańdap, sapasyz medısınalyq qyzmetti usynady degen sóz emes. Óıtkeni tutynýshy qyzmetten kishigirim bolsyn kinarat tapsa, tólengen aqshany eki eselep qaıtarýǵa týra keledi.

Qazirgi zaman jańa zaman. Naryq talaptaryna sáıkes biz jan-jaqty bilim  jınap, zaman aǵynymen qatar júzýimiz kerek. Qaı tásil ómirimizdi jeńildetetinin jete zerttep, ony qoldanysqa engizýdiń jolyn tabýymyz qajet. Sol jańashyldyqtyń biri medısınalyq saqtandyrý. Bul óz kezeginde, medısınalyq qyzmet kórsetetin - medısınalyq mekemelerdiń, olardyń qyzmetkerleriniń, jeke mashyqtanýshy dárigerlerdiń eńbeginiń sany men sapasyna naqty baǵa berýge múmkindik týdyrady. Basqa jaǵynan, naýqastar emdeý-profılaktıkalyq mekeme men naqtyly dárigerdi tańdaý quqyǵy paıda bolady. Bul mindetti medısınalyq saqtandyrý qory tarapynan emdelýshilerdiń múddesin qorǵaýmen qosarlanady: ol medısınalyq qyzmetter kórsetýdiń sapasy men kólemine saraptyq baǵa bere alady, emdeý nátıjelerine kinárat-talap taǵa alady, al qajettik kezinde emdeýshi mekemege nemese jeke mashyqtanýshy dárigerge ekonomıkalyq sanksıalar qoldana alady. Jalpy alǵanda, medısınalyq saqtandyrýdyń damýy qazirgi kezdegi densaýlyq saqtaý júıesindegi kemshilikterdi azaıtyp, osy saladaǵy jumysty birshama júıeleýge jol ashady.