Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń Ulybrıtanıa men Fransıaǵa saparynyń nátıjesi – on bir mıllıard dollar
p_2009_11_14_001Nursultan Nazarbaevtyń ótken aptadaǵy Ulybrıtanıa men Fransıaǵa resmı saparlary, jetekshi ekonomıs-sarapshylardyń pikirlerinshe, Qazaqstannyń atalǵan al­dyńǵy qatarly álemdik ın­dýstrıalyq derjavalarmen ınvestısıalyq jáne saýda yntymaqtastyǵynda sheshýshi ról atqardy. Qazaqstan delegasıasy buryn-sońdy bol­maǵan tabysty kelissózder júr­gizse, nátıjesinde orasan zor somaǵa – 11 mlrd.-tan astam dollardyń keli­sim­sharttaryna qol qoıyl­dy. Alaıda, Qazaqstan Pre­zı­­den­tiniń tabysty týrne­sinen dıvıdendter tek aqsha­laı kórsetkishpen ǵana shek­telmeıdi. Bul arada Qa­zaq­stannyń Ulybrıtanıamen jáne Fransıamen yntymaq­ta­s­tyǵynda sapalyq turǵydan jańa dáýir bastalǵany ana­ǵur­lym mańyzdy. Osylaısha, budan bylaı qaraı jetek­shi ról shıkizattyq emes sek­tor­larǵa, óńdeýshi ónerkásipke, jo­ǵary tehnologıaly óndi­riske beriletin bolady.
London jáne Parıj ýaǵ­dalastyqtarynyń nátı­jesinde ómirge joldama alatyn jobalar Bes ınstıtýttyq reformanyń, «100 naqty qadam» Ult josparynyń já­ne ındýstrıalandyrý baǵ­dar­lamalarynyń negizine aınalady. Qazaqstan aldyńǵy qatarly tehnologıalarǵa qol jetkizip, elimizde joǵary qosymsha qun salyǵy bar jańa óndiris oryndary paıda bolady, joǵary bilikti mamandar oqytylady. Qol jetkizilgen kelisimderden keletin áleý­met­tik tıimdiliktiń quny da asa joǵary. Jańa birlesken Qa­zaqstan-Brıtanıa jáne Qa­zaq­stan-Fransıa joba­la­ry­nyń arqasynda myńdaǵan jańa jumys oryndary qury­lyp, tutastaı óńirler tur­ǵyn­darynyń ál-aýqaty artatyn bolady.
Nursultan Nazarbaevtyń saparynan soń Eýropada Qa­zaqstan týraly «Jańa Ji­bek joly» jobasynyń she­shý­shi qatysýshysy retinde áńgi­me aıtyla bastady. Eýro­pa bıznesiniń elimizdiń tran­zıt­tik áleýetin paıdalanýy da qazaqstandyqtarǵa keń aýqymdy ekonomıkalyq tıimdilik ákeledi.
Qazaqstan Kóshbasshysyna degen tereń qurmettiń belgisi
Nursultan Nazarbaevtyń sapary Ulybrıtanıa men Fransıanyń saıası jáne isker toptary úshin aıtýly oqıǵa boldy. Londonda jáne Parıjde Memleket basshysy úlken syı-qurmet kórsetilip, qarsy alyndy. Osylaısha, Qazaqstan Prezıdentiniń asa joǵary saıası jáne moraldyq bedeli moıyndaldy.
Ulybrıtanıa astana­syn­da Qazaqstan basshysy Ulybrıtanıa jáne Sol­tús­tik Irlandıa Birikken Ko­roldiginiń Patshaıymy Elı­zaveta İİ-men kezdesti. Brı­tanıa tájiniń basshysy Ulybrıtanıaǵa kelgen mem­leket basshylarymen asa sırek kezdesedi, tek álem­dik aýqymdaǵy asa kór­­­nekti saıasatkerler ǵana osyn­daı qurmetke ıe bola alady. Býkıngem saraıynda Nursultan Nazarbaevqa ja­salǵan erekshe qabyldaý Qa­zaqstan Kóshbasshysy men bizdiń elimizge degen tereń qur­mettiń belgisi ekeni sózsiz. Brı­­tanıa monarhtarynyń rezı­­densıasynda alǵash ret Qa­­zaqstannyń Ánurany shyr­qa­lyp, qaraýyl basshysy al­ǵash ret qazaq tilinde sálem berdi.
Qazaqstan Prezıdentiniń Ulybrıtanıa Premer-mı­nıstrimen kezdesýi jyly shyraıly dostyq ráýishte ótti. Qazaqstan Prezıdenti Devıd Kemerondy parlamenttik saı­laýdaǵy senimdi jeńisimen qut­tyqtap, oǵan Brıtanıa pre­meriniń elderimiz ara­syndaǵy beıbitshilikti, dos­tyq pen yntymaqtastyqty ny­ǵaıtýǵa qosqan orasan zor úlesin tanýdyń belgisi retinde İ dárejeli «Dostyq» ordenin tapsyrdy.
Nursultan Nazarbaev Pa­rıjdegi Elıseı saraıynda da erekshe sán-saltanatymen qarsy alyndy. Munda Qa­zaq­stan Prezıdenti qurmet qa­raýyly sapyn aınalyp ót­ken soń, onyń basshysynyń ese­bin tyńdady. Bul rásim kel­gen meımanǵa degen erekshe qurmettiń belgisin bildirip qana qoımaı, Fransıa men Qa­­zaq­­stan áriptestiginiń stra­te­gıa­lyq sıpatyn da atap kórsetti.
«Biz eshteńe suramaımyz – biz birlese tabys tabýǵa shaqyramyz»
Qazaqstan Prezıdentiniń sapary London men Parıjdiń isker degdarlary tarapynan da úlken qurmet pen sheksiz qy­zyǵýshylyq týǵyzdy. Qa­zaqstan Kóshbasshysynyń brıtandyq jáne fransýzdyq bıznes «kapıtandarymen» jáne álemdik ındýstrıalyq alyptar basshylarymen kez­desýleri de ıne shanshar bos oryn joq zaldarda ótti. Londonda Royal Dutch Shell, BG Group, Barclays Bank, Vitol Group, De La Rue, Glen­core kompanıalarynyń, Parıjde Airbus, Alstom Transport, Vicat, Soufflet, Rothschild Group, Veolia Asia, Areva kompanıalarynyń basshylary Qazaqstan, jıyrma jyl ishindegi adam aıtqysyz ekonomıkalyq ósim, elimizdiń áleýeti men shetel bıznesi men ınvestorlary úshin múmkindikter týraly aıtqandaryn úlken qyzyǵýshylyqpen tyńdady.
Sondaı-aq, Nursultan Nazarbaev Eýropadaǵy árip­­tes­terine álemdik eko­no­mı­kadaǵy daǵdarysty quby­lystarǵa jedel jaýap retinde oılastyrylǵan Qazaqstan ekonomıkasyn jańǵyrtýdyń Bes ınstıtýttyq reforma men «100 naqty qadam» Ult jospary jobalaryn usyndy.
Shyntýaıtynda, Qa­zaq­stan­nyń tabystary túsin­dirýdi qajetsinbeıtin edi: «Qa­zaq­stannyń ekono­mıka­lyq ǵajaıyby» termıni ha­lyqaralyq sarapshylardyń sóz qoldanysyna damýdyń tıimdi kórsetkishi retinde aına­lym­ǵa áldeqashan enip úl­gergen edi. Onyń ústine, Uly­brıtanıa men Fransıa – kóp jyldan beri Qazaqstannyń ınvestısıa men saýda sala­syndaǵy senimdi áriptesi. Brıtanıalyq ınves­torlar Qazaqstanǵa 11,2 mlrd., fran­sýzdyq ınvestorlar 11 mlrd. dollar saldy.
Alaıda, bizdiń elderimiz arasyndaǵy yntymaqtastyqta energetıkalyq jáne taý-ken óndirisi salalaryna qaraı aýytqýshylyq baıqaldy. Son­dyqtan, Nursultan Nazar­baev qýat kózderine baǵa­nyń tómendeýine baılanys­ty Qazaqstannyń shıkizat­tyq emes sektorlarǵa, óńdeý­shi ónerkásipke, aýyl sharýa­shy­lyǵyna, kólik ınfra­qu­ry­lymy jobalary men «jasyl» tehnologıalarǵa basymdyq bere bastaǵanyna nazar aýdartty. Dál osy sebepti El­ba­sy aqshany Qazaqstan ekono­mıkasynyń atalǵan salalaryna salýdy usyndy.
Máselen, Elbasy fran­sýzdyq bıznesmenderdi aýyl sharýashylyǵynda, ásirese, et, sút, jún, teri, jemis-jı­dek óńdeý sekildi salalarda jumys isteýge shaqyrdy.
– Fransýzdyq sharap ja­saýshylarmen birge biz Qa­zaq­stannyń ońtústiginde joǵary sapaly 2,5 mln. bótelke sharap shyǵaratyn alǵashqy zaýytty iske qostyq, bul jumysty jalǵastyrý kerek. Aýyl sharýashylyǵy da ulan-ǵaıyr aýmaq, onda da biz birge jumys isteıtin bolamyz, – dep atap kórsetti Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy Lon­donda da, Parıjde de brı­ta­nıalyq jáne fransıalyq bıznesmenderdi Qazaqstan aýmaǵynda jumys istep tur­ǵan, Eýropa men Qytaıdy, son­daı-aq, Tynyq muhıty óńir­indegi basqa da elder arasyn jalǵaıtyn trans­qur­lyqtyq tranzıttik dáliz­di paıdalanýǵa shaqyra kelip, elimizdiń tranzıttik múmk­in­digi zor ekenine ekpin túsirdi.
Nursultan Nazarbaev elimiz Qytaı bastamashylyq tanytqan keń aýqymdy «Ja­ńa Jibek jolynyń ekono­mıkalyq beldeýi» jobasyn júzege asyrýǵa qatysatynyn atap ótti.
– Eki temirjol je­lisi bizdi Qytaı Halyq Res­pýb­­lıkasymen baılanys­tyra kelip, Tynyq muhı­tyn­­da­ǵy porttarǵa shyǵady. Konteı­ner­ler sol jaqtan bizdiń aýma­ǵymyz arqyly Eý­ropaǵa jol tar­tady, – dep sýrettep ber­di trans­­qur­lyqtyq dáliz mar­shrýtyn Nursultan Nazarbaev.
Memleket basshysy qa­zir­diń ózinde osy baǵytpen 250 myń konteıner tasymal­dan­ǵanyn, al jaqyn bola­shaq­ta tasymal kólemi eki esele­netinin habarlady. Onyń ús­tine, qurǵaqtaǵy tranzıttik dálizdi paıdalaný júkterdi jetkizý ýaqytyn: teńizdegi 40 táýlikti temirjolmen 12-14 táýlikke deıin qysqartýǵa múmkindik beredi.
Onyń ústine Qazaqstannyń tranzıttik múmkindikterin paıdalanýdan tek eýropalyq bıznes qana paıda taýyp qoımaıdy: eldiń kólik arte­rıa­larymen aǵylatyn jańa júk aǵyndary bútindeı bir óńir­lerdiń ómirine jan bitiredi. Ol ondaǵan myń qazaq­stan­dyqtardyń qyzmet kórsetý sa­lasynda jumys tabýyna nemese óz bıznesterin qurýyna jaǵdaı jasaıdy.
Onyń syrtynda Pre­zı­dent brıtandyq jáne fransýz bıznesmenderine iri qazaq­stan­dyq kásiporyndardy jeke­she­lendirýge qatysýdy usyndy. Nursultan Ábishulynyń taǵy bir aıtqany Qazaqstanda ınvestorlar úshin aıryqsha jaǵ­daılar jasaý jónindegi ýáde boldy.
– Biz Londonnan eshteńe suramaımyz. Biz bar bolǵany sizderdi Qazaqstanǵa kelip, biz­ben birge aqsha tabýǵa sha­qy­ramyz, – Nursultan Nazar­baev óziniń Qazaqstan-Brıtan bıznes forýymynda sóılegen sózin osylaı dep aıaqtady.
Bul sózder Qazaqstan Pre­zı­dentiniń bıznestiń jáne ın­dýs­trıalandyrýdyń brıtan­dyq jáne fransýz «kapıtandarymen» túrli pishinderde – tet-a-tet, «dóńgelek ústel» ba­synda, tusaýkeser túrinde ótken kezdesýlerinde talaı ret qaıtalandy. İs jú­zinde olar Nursultan Nazarbaevtyń eýropalyq sapa­ry­nyń leıtmotıvine aınaldy. Jáne barlyq kezde de Qa­zaqstan Kóshbasshysynyń joǵary bedeliniń, onyń tamasha sheshendik sheberligi men sendire bilý qabiletiniń arqasynda qazaqstandyq tarap kelissózderdiń maqsatyna jetip otyrdy.
«Astana» Halyqaralyq qarjy ortalyǵy (AHQO) jobasyn Ulybrıtanıanyń qarjy elıtasynyń moıyndaýy Qazaqstan úshin naǵyz jeńis boldy. Nursultan Nazarbaev J Rothschild Capital Management-tiń basqarma tóraǵasy lord Djeıkob Rotshıldpen EKSPO-2017 ınfraqurylymy bazasynda AHQO qurý týraly josparymen bólisti. D.Rotshıld ıdeıaǵa qoldaý kórsetti já­ne Or­talyq Azıa óńiri qarjy­lyq habynyń mártebege ıe bolýynyń Qazaqstan úshin tamasha perspektıvalar ashatynyn atap ótti.
Álemniń eń yqpaldy bank qurylymdarynyń biri­niń basshysy qoldaý bildir­gen qarardyń bolýy Qazaq­stannyń Ulttyq bankine Uly­brıtanıanyń TheCityUK asosıasıasymen jáne Eýro­pa qaıta qurý jáne damý ban­kimen (EQDB) memorandým bekitýge jaǵdaı jasady. Bul AHQO endigi jerde qarjylyq hab, búkil Ortalyq Azıa óńirine shetel kapıtalyn tartatyn ortalyq retinde Ulybrıtanıanyń qarjylyq jáne iskerlik toptarynda ilgeri basady degendi bildiredi.
Nursultan Nazarbaevtyń resmı saparynyń taǵy bir mańyzdy nátıjesi Uly­brı­tanıa men Fransıanyń Astanada ótetin EKSPO-2017 halyqaralyq maman­dan­dyrylǵan kórmesine qatysýǵa daıyn ekendigin bildirýi bol­dy. Al «EKSPO-2017» Ult­tyq kompanıasy» AQ kelis­sózder nátıjesinde Londonda «Shell» korporasıasy atynan kórmeniń jahandyq árip­tesine ıe boldy.
05(75)
 
 06ıLondon men Parıj ınvestısıalaýǵa daıyn
Qazaqstan Prezıdentiniń resmı sapary alańyndaǵy kelissózder qorytyndylary nátıjeli boldy. Qazaq­standyq delegasıa ózimen birge London men Parıjde qol qoıylǵan aldyn ala ýaǵ­dalastyqtardyń bútindeı bir paketin alyp keldi.
Indýstrıalandyrý baǵ­darlamasy, ınfraqurylymdy jáne óńdeý sektoryn damytý baǵdarlamasy turǵysynan neǵurlym mańyzdy bolyp tabylatyn keıbireýlerin ǵana keltire keteıik. Osylaısha, «Tehnologıalyq damý jó­nin­degi ulttyq agenttik» AQ (TDUA) Innovator Capital Ltd.-men ózara túsinistik jó­ninde memorandým bekitti. Osy­laısha, aǵylshyndyq kompanıa TDUA-ǵa bolashaqta qa­zaqstandyq kásiporyndarda engiziletin tehnologıalar týraly aqparatty berýge daıyn ekendikterin bildirdi.
Onyń syrtynda Lon­donda qol jetkizilgen ýaǵ­da­lastyqtardyń arqasynda brıtandyq ınvestorlar Astanany gazdandyrýǵa atsalysatyn bolady. Áńgime Qa­zaqstannyń astanasyn, son­daı-aq, respýblıkanyń sol­tústik jáne ortalyq óńirlerin gazben qamtamasyz etetin «Sa­ryarqa» magıstraldy gaz qubyry boıynda gaz-týr­bınaly elektr stansasyn salý jóninde bolyp otyr.
«QazTransGaz»AQ-tyń bas dırektory men Independent Power Corporation PLC qol qoıǵan memorandým brıtan­dyq áriptesterdiń Astanada, Qaraǵandyda, Temirtaý men Jezqazǵanda árqaısysynyń nomınaldyq qýaty 400 MVt bolatyn tórt gaz-týrbınaly elektr stansalaryn turǵyzýǵa 3,1 mlrd. dollar salýyn qa­rastyrady.
Bul jobanyń eko­no­mı­kalyq, áleýmettik jáne eko­logıalyq máni orasan zor. Birinshiden, astana men óńir­ler­diń turǵyndary únemdi jáne qolaıly jylytý júıe­sine qoljetimdilikke ıe bolady. Ekinshiden, elektr qýa­tyn óndirý kólemi artady. Úshinshiden, tabıǵı gaz otyn­nyń ózge túrlerine qaraǵanda ekologıalyq jaǵynan taza, demek, bul qalalardaǵy aýa da áldeqaıda taza bolady.
Prezıdenttiń elorda men respýblıkanyń ortalyq bó­ligin gazdandyrý týraly 2012 jylǵy Qazaqstan halqyna Joldaýynda tapsyrma ber­genin eske sala ketken jón. Bul joba «QazTransGaz» úshin basymdyqty jobalardyń biri bolyp tabylady. Túrli nusqalar men jobalardy zerttegennen keıin kompanıa qazirgi ýaqytta konservasıa­da turǵan jumys isteıtin gaz qubyrlaryn paıdalaný arqyly neǵurlym únemdi joldy tańdady. Sonyń arqasynda gaz qubyry qurylysynyń quny aıtarlyqtaı tómen bolady, demek, tutynýshylar úı­lerine de gaz qolaıly jaǵ­daılarda qymbat emes tarıfter boıynsha kelip turmaq.
Qazaqstandyq «Báıterek» holdıńi men Allur Group jáne fransýzdyq PSA Peugeot Citroën arasynda qol qoıylǵan kelesi bir kelisim bolashaqta otandyq avtoónerkásiptiń naǵyz tehnologıalyq serpilis jasaýy úshin jaǵdaılar týǵyzady. Ýaǵdalastyqtyń máni Peugeot Citroën-di qos­ta­naılyq «Saryarqa Avtoprom» zaýytynyń qýattarynda to­lyq sıkldi rejimde shyǵarý múm­kindigin qarastyrý bolyp tabylady.
– Ekonomıkalyq ortanyń ózgergenine qaramastan, PSA Peugeot Citroën toby TMD óńi­­r­inde qabyldanǵan bıznes baǵytqa adal kúıinde qa­lyp otyr. Konsern Qazaq­stan­da komersıalyq jáne óner­ká­siptik qatysýyn keńeı­te túsýdi josparlaýda, 2016 jyldyń sońyna belgi­len­gen Qostanaıda tolyq sıkl­di óndiristi iske qosý onyń sheshýshi satysy bolmaq. Qazaqstanda tolyq sıkldi óndiristi iske qosý toptyń óńirdegi pozısıasyn nyǵaıtyp qana qoımaı, sonymen birge, avtojıyntyqtardy jetkizýshilerdi damytýǵa jáne bútindeı alǵanda sala­nyń shoǵyrlaný deńgeıin art­tyrýǵa jaǵdaı jasaıdy, – dep atap kórsetti PSA Peugeot Citroën tobynyń vıse-prezıdenti Krıstof Ber­jeran.
Bular da Nursultan Nazar­­baevtyń Ulybrıtanıa men Fran­sıaǵa resmı sa­pary alań­ynda qol jet­ki­zil­gen bir­lesken jobalar men ón­diristerdiń, ýaǵda­las­tyq­tar­dyń tolyq tizimi emes. Bizdiń elimizdiń aldynda energetıka, munaı-gaz, ken óndirý ónerkásibi, sýmen jabdyqtaý jáne qaldyqtardy joıý salasynda jańa múmkindikter ashylyp otyr.
Parıj ben Londonda qol qoıylǵan jobalar, kelisimder eldi ındýstrıalandyrýdyń, «100 naqty qadam» Ult jos­paryn júzege asyrý­dyń berik irgetasyna aınal­maq. Qazaqstanǵa zama­naýı tehnologıalar men óndi­ris­ter keletin bolady. Myńdaǵan jáne myńdaǵan qa­zaqstandyqtar jańa qazaq­standyq-brıtandyq jáne qazaqstandyq-fransýzdyq bir­lesken kásiporyndarda ju­mys istep, oqı alatyn bo­lady. Al «Jańa Jibek jo­ly» jobasy sheńberinde Qazaqstannyń tranzıttik múm­kindikterin paıdalaný bú­tindeı bir óńirlerdiń eko­no­mıkasyn túrlendirip, olar­da qyzmet kórsetý salasy men bıznesti jandandyra túspek.

Derekkóz: egemen Qazaqstan