Almaty – elimizdegi eń iri qala. Dálirek aıtqanda, Qazaqstandaǵy eń iri ekonomıkalyq ortalyq. Qazaqstandaǵy ishki jalpy ónimniń 20,9 paıyzyn, barlyq salyq pen salyqtyq emes túsimniń 32 paıyzyn, barlyq saýda operasıalarynyń 41 paıyzyn ıelenip, respýblıkadaǵy eńbekke jaramdy halyqtyń 15 paıyzyn jumyspen qamtamasyz etip otyrǵan aýqymdy megapolıs. Ortalyq jáne Shyǵys Eýropanyń basty qalalarymen básekeleste ıyq túıistiretin Almatynyń ásemdigi men ádemiligi óz aldyna úlken áńgime. Onyń ústine búginde ózine tán tartymdylyǵy bar qala kelbeti Qazaqstannan da tys jerlerge óte jaqsy tanymal bolyp aldy. Bıik shyńdy aqbas Alataýdyń baýraıyndaǵy Almatynyń ejelden-aq «gúl-qala, jyr-qala» degen laıyqty ataýy jáne bar. Ǵylym men bilimniń, mádenıet pen ónerdiń ǵasyrlyq tarıhy bar aıryqsha ordasy. Elimizdegi mundaı ekonomıkanyń lokomotıvi ispetti bas qalany basqarý qazirgi zaman talaptary tarazysyna salar bolsaq, tájirıbeli de tárbıeli, kreatıvti kadrlardyń ǵana qolynan kelse kerek-ti.
Elbasy Nursultan Nazarbaev Almaty ákimi qyzmetine qylshyldaǵan qyryqtyń qyrqasyna bet alǵan jas jigitti taǵaıyndaǵanda Baýyrjan Baıbektiń – mundaı qyzmet tizginin qolyna alǵan «Bolashaq» baǵdarlamasynyń birinshi túlegi dep eskertkeni joǵaryda biz sóz etken alyp qalanyń salmaǵy men mártebesin baǵamdaǵany shyǵar. Bul tusta Baýyrjan Baıbek elimizdiń Syrtqy ister mınıstrliginde, Prezıdent Ákimshiliginde, «Nur Otan» partıasy Tóraǵasynyń birinshi orynbasary qyzmetin atqaryp, edáýir tájirıbe jınaqtap úlgergen.
Elbasynyń ózi bolashaǵynan úmit kútken azamattyń árbir qadamy sol kúnnen bastap birden qoǵamnyń nazaryna ilikti. Birinshiden, baıyrǵy turǵyndardyń ózi qalany mundaı jas azamattyń basqarǵanyn kórmegen. Ekinshiden, mynadaı búıirden álemdik daǵdarys urǵan, jahandyq mazasyz sátte eldegi eń iri qalany basqarý da ońaı is emestigi kózge birden uryp turǵandaı edi.
Jańa ákim qyzmetke otyrǵan tusta Almatyda buryn-sońdy bolmaǵan laıly sel júrip ótip, apatty aýmaqtyń halqy ári-sári kúı keship jatqan… Baýyrjan Baıbek attyń basyn birden sol jaqqa burdy. Jańadan shańyraq kótergen Naýryzbaı aýdanynyń zardap shekken turǵyndarymen kezdesti. Ala jazdaı bir tamshy tambaı, kún ysyǵan saıyn qala turǵyndary odan beter dúrligip, áli de úreıden aryla almaı júrgen. Qala ákimi taý bókteri men apatty aýmaqtardy túgel jaıaý sharlap, ony ǵylymı tájirıbe júzinde monıtorıńilep, oıyn ekshep alǵan soń halyqpen qaıta qaýyshty. Qaýyshty da kórgen-bilgenin, qaýiptiń joqtyǵyn aıtty. Ákimniń tikeleı óz aýyzymen jetkizgen málimetteri halyqty sabasyna túsirgendeı edi. Biraq kúdik seıilmedi… Bul kezde apat bolǵan aýmaqta qoǵamdyq uıymdardan tys 1000 jaýynger kún-tún demeı laı men qoqys basqan kósheler men aýlalardy tazalaý ústinde-tin. Sel ótken Qarǵaly ózeniniń 13 shaqyrymy tasqyn toltyrǵan qoqys pen batpaqtan tazalanyp, 5 shaqyrymdaı ózen arnasy qaıtadan, myqtap nyǵaıtyldy. Apatty aımaqtan 175855 tekshe metr tas aralasqan qoıyrtpaq-balshyq qala syrtyna shyǵaryldy.
2015 jyldyń 18 tamyzynda qala ákimi Baýyrjan Baıbek oqıǵa bolǵan aımaqta kóshpeli májilis ótkizip, «Biz búgingi qalyptasqan jaǵdaıdy eskere otyryp, tótenshe jaǵdaılar merzimin toqtattyq. Budan ári qaraı barlyq mindetti ádettegideı komýnaldyq qyzmettiń moınyna júkteımiz. Endigi maqsatymyz – 1 qyrkúıekke deıin apatty aýmaqtaǵy 3 orta mektepti balalardy qabyldaıtyndaı dárejege jetkizý», degende baryp Almaty turǵyndary, ásirese, Naýryzbaı men Alataý aýdandarynyń halqy tereń bir tynys aldy. Ákim aıtqanynda turyp, kósheler men bos jatqan jerlerdi qalyńdyǵy 60 santımetrlik laı-batpaqtan arshyp, mektepter 1 qyrkúıek kúni «Alǵashqy qońyraýdy» kúmbirlete syńǵyrlatty. Qym-qýyt sharalardy asyǵa atqara júrip, júzdesý men kezdesýlerdi de umytpaı, shıraq qımyldaǵan qalanyń jas basshysy osy eki arada qaramaǵyndaǵy orynbasarlaryn da jańalap úlgerdi. Arman Qyryqbaev pen Ásel Júnisova, Rýmıl Taýfıqov pen Saıasat Nurbek sıaqty jańa zamannyń kóshbasshy órenderi Baýyrjan Baıbektiń komandasynyń qataryn túzedi.
Eń qyzyǵy, qala ákiminiń áleýmettik jeliniń tamyrshysy bola bilgeni de óz paıdasyn berdi. Qalalyq balalar ınfeksıalyq aýrýhanasynda óreskel tártip buzýshylyq ákimniń nazaryna iligip, keshikpeı ózi sonda baryp, berekesizdikti óz kózimen kórip, aqyr-sońynda oqıǵa mekeme basshysynyń qyzmetten bosatylýymen aıaqtaldy. Osydan keıin-aq qaladaǵy «áı der áje, qoı der qojasyn» umytqan talaı-talaı mekeme-uıymdar aıaǵyn tartyp, etek-jeńin jınaýǵa kiristi.
Almatynyń «Astana» alańyna kúlli tehnıkasyn tizip qoıǵan qalanyń komýnaldyq qyzmetshileri ákimge aldaǵy qystan qysylmaı shyǵýǵa tegis daıyn ekeni týraly baıanat berdi. Qala ákimi sabyrly qalpymen, áli de bolsa isti muqıattaý kerektigin eskertti. Arada 10 kún ótkende Almatyny bir túnde qar japty. Komýnaldyq qyzmet óz mindetin oıdaǵydaı atqaryp shyqty. Ákimniń taǵaıyndalǵanyna 100 kún tolǵan tusta Almaty ekinshi ret qalyń qardyń astynda qaldy. Qala ákiminiń tikeleı nazarynda turǵan komýnalshylar bul joly da ýáde údesinen shyqty. Degenmen eki oqıǵada da tús aýa kún jylynyp, qardyń kóbi qala býymen erigenin umytpaıyq! Úshinshi syn qatal bolmaq. Qys taıaý!
Qazir qala Baýyrjan Baıbektiń «Almaty-2020» baǵdarlamasymen qyzý jumys isteýde. Kúni keshe Almatyda ótken «ÚEU: Jańa ózgeristerge» atty İH Azamattyq forýmda Baýyrjan Baıbek jergilikti atqarýshy bılik organdarynyń basshylary men máslıhat depýtattaryn, úkimettik emes uıymdardyń ókilderi men bıznes ókilderin, barlyq dárejedegi sarapshylardy Almatynyń 2020 jylǵa deıingi damý baǵdarlamasynyń jobasymen tanystyrdy. Ákim úlken qalanyń ómirine zor ózgeris alyp keletin bul jobanyń Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń Bes ınstıtýttyq reformasy jáne «100 naqty qadam» Ult josparynyń aıasynda iske asatynyn da túsinikti tilmen táptishtep túsindirip berdi. Birikken Ulttar Uıymynyń Damý baǵdarlamasy úshin Almaty qalasy men onyń jas ákiminiń mundaı batyl qadamy birden oı salypty. Almatydaǵy eń sońǵy alqaly jıynda BUU-nyń ókili A.Mýnhtýıa dúnıejúzi boıynsha eń mártebeli 15 qalanyń tizimi jasalý ústinde ekendigin, onyń qatarynan oryn alýǵa Almatynyń múmkindiginiń barlyǵy týraly ákimniń ózine aıtyp saldy. Ákimge osylaısha halyqaralyq dárejede senim artyldy!
Búginde Almatynyń eń basty problemasy – kóshe keptelegi. Almaty 1987 jyly 1 mln.-shy turǵynynyń dúnıege kelgenin resmı túrde tirkese, qazir resmı málimette 1,6 mln., al birqatar sarapshylar qala halqynyń sany 2-2,2 mln.-ǵa jetken degen derekti alǵa tartady. Qala ákimi qoǵamdyq kezdesýlerde ol jaıynda únemi eske alyp, nazarda turǵan kókeıkesti máseleniń sheshilý jaıyn jalyqpaı qaıtalaı aıtyp ta júr. Almaty boıynsha tirkelgen kóliktiń sany 700 myńnan asady, kúndelikti qalaǵa kirip-shyǵatyn kóliktiń sany 250-300 myń shamasynda.
Alyp shaharǵa batys jaǵynan kiretin jalǵyz qaqpa Raıymbek dańǵyly sanalady. Tarazdan shyǵyp «Batys Eýropa – Batys Qytaı» dańǵylyna túsken jeńil kólik Almatyǵa deıingi joldy bes saǵatta júrip ótip, qalaǵa kirer aýyzdaǵy «Altyn Orda» saýda ortalyǵynan bastalǵan jol keptelegine tumsyǵyn tirep 1-1,5 saǵat joǵaltyp jatady. Bul búgingi kúnniń aqıqaty. Batys baǵytqa jolǵa shyqqan árbir jolaýshy, árbir júrgizýshi ıakı kólik ıesiniń búgingi bar armany – «Osy keptelekten qaıtsek qutylamyz?» Qala men Almaty oblysynyń (Qarasaı aýdany) jer aýmaǵyndaǵy osy keptelekke qatysty árli-berli jarystyryp alty qatarly jol salý týraly Baýyrjan Baıbektiń ıdeıasyn búginde kózine jas ala qýanyp qoldamaǵan jan kemde-kem. Osy arada aıta keter bir jaıt, Almaty ǵana emes, jaqyn mańdaǵy búkil eldi mekenderden qalaǵa qatynap jumys isteıtinderdiń qamyn oılaǵan joba halyq arasynda Baýyrjan Baıbektiń bedelin taǵy bir satyǵa joǵarylatty. Jurtshylyq ókilderimen árbir kezdesýde eldiń ishi-baýyryna kirip áńgimelesip, kókeıkesti máselelerdi sozbalaqtamaı tıanaqtaıtyn ári óz oıyn qysqa da naqty juptaıtyn jańashyl ákimdi qala turǵyndary ishi tartyp ta qalǵan syńaıly. Ásirese, Qarttar kúnindegi qala ákiminiń jasy ulǵaıǵan azamattarǵa jasaǵan iltıpaty, ártúrli nysandardy ashý saltanatynda ýaqytty sozbaı aıaqtap, tap-tuınaqtaı júretin salmaqty ákimniń shıraq qımyly da kóńil kónshitti. Ár kezdesýde qala halqymen memlekettik tilde mazmundy tildesýi, oı sala ashyq-jarqyn keńes berýi men ár jerde, ár kezde únemi qaıtalaýdan jalyqpaıtyn «Máńgilik Eldiń uıysqan ulty, jastar arasyndaǵy patrıotızm men ana tiline degen qurmetin» de aıryqsha jaqtyryp jatqandar bir tóbe…
Prezıdenttiń senimi men úmitin arqalaǵan Almaty ákiminiń alǵashqy 100 kúnin qysqasha qorytyndylaǵandaǵy oılarymyz osyndaı. Alda – qys. Daǵdarystyń yzbarly yzǵary da erekshe baıqalyp tur. Qazaqstannyń qýaty tasyǵan eń úlken qalasy ádettegi keıpinde – býyrqanyp, býsanyp, tirshilik qazanyn qyzdyryp qaınatyp jatyr. Senimdi qolda ekenin sezingendeı de… Endeshe, boıynda jigeri tasyǵan, turǵyndarǵa jaqsylyq jasaýǵa asyqqan, bastama-baǵdarlamasynyń baǵyty túzý, isi oń jas ákimniń aldaǵy mazasyz kúnderi men túnderine tek qana tabys tileımiz!
Derekkóz: "Egemen Qazaqtstan"
Pikir qaldyrý