Amanbek Jumyrov, Atyraý oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasynyń bastyǵy:
Áýelgi baılyq – densaýlyq. Ult saýlyǵy – bolashaq kepili ekenin Elbasy da jıi aýyzǵa alady. Ana men bala densaýlyǵy, qaterli isiktiń, týberkýlez aýrýynyń aldyn alý, medısınalyq-sanıtarlyq alǵashqy kómek jumystaryn damyta túsý – búginde kún tártibinde turǵan jumystar. Osy oraıda, Atyraý óńirindegi qyzmetkerlerdiń atqaryp jatqan jumystary jóninde Atyraý oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasynyń bastyǵy Amanbek Jumyrovpen suhbattasqan edik. 
– Qazir medısınalyq-sanıtarlyq alǵash­qy kómek kórsetýge basymdyq berilýde. Aty­raý oblysynda aýrýdyń aldyn alýmen aına­lysatyn mundaı mekemeler jetkilikti me?
– Oblystyń memlekettik densaýlyq saq­taý júıesinde 121 medısınalyq-sanı­tarlyq alǵashqy kómek (budan ári MSAK) uıymy jumys isteıdi. Olardyń arasynda 55 dárigerlik ambýlatorıa, 6 FAP, 46 medpýnkt, 7 qalalyq emhana men 7 aýdandyq emhanalyq bólimshe bar. Osy uıymdardyń barlyǵy jáne taǵy bir jeke medısınalyq uıym oblys boıynsha turǵyndarǵa «tegin medısınalyq kómektiń kepildi kólemi» sheńberinde medısınalyq qyzmet túrlerin kórsetýde. Mysaly, 2014 jyly ambýlato­rıalyq-emhanalyq kómek uıymdarynda 3 mln 650 myń adam (2013j. – 3 mln 480 myń) qaralǵan, 2013 jylmen salystyrǵanda, qa­ra­lýshylar sany 5 paıyzǵa artqan. 16 der­bes memlekettik MSAK uıymdarynyń 14-i (87,5%) sharýashylyq júrgizý quqyǵyna aýystyrylǵan.
2015 jylǵa josparlanǵan MSAK deń­geıinde ana men bala ólimin boldyrmaý, ókpe týberkýlezin erte anyqtaý deńgeıin 70,6 paıyzǵa, syrtqy belgileri bar qaterli isik túrlerin erte anyqtaý deńgeıin 90 paıyz­ǵa deıin arttyrý, qan aınalymy júıe­si aýrýlarynan asqynýlarmen gospıta­lıza­sıalaý deńgeıin 53 paıyzǵa tómendetý, qyzmet kórsetý sapasyna negizdi shaǵym­dardy múldem boldyrmaý túpkilikti nátıje ındıkatorlaryn oryndaý baǵytynda júıeli jumystar atqarylýda.
–Aldyn alý sharalarynyń biri – skrı­nıngtik tekserý. Mundaı profılaktıkalyq tekserýde aýyl turǵyndary qanshalyqty bel­sen­dilik tanytady?
– 2011 jyldan bastap júzege asyrylyp jatqan Ulttyq skrınıngtik baǵdarlama ne­gizinde turǵyndardyń jekelegen top­taryna profılaktıkalyq tekserý jumystary júr­gi­zilip jatyr. Ulttyq skrınıng júıesi bo­ıynsha syrqattyń aldyn alý maqsatymen bala­lardy tekserý, eresekterdiń glaýkoma, qant dıabeti, júrek-qan aınalymy aýrýyn, tikishek, óńesh jáne asqazan, qýyq asty beziniń qaterli isikterin, áıelderdiń sút bezderi, jatyr moınynyń qaterli isigin erte anyqtaý maqsatynda belgili bir jas tobyndaǵy adamdarǵa medısınalyq tek­se­rý­ler, anyqtalǵan aýrýlardy esepke alý, saýyqtyrý jumystary júrgizilýde. 
2014 jyly oblys boıynsha 316 818 adam skrınıngtik tekserýlerden ótti. Nátı­je­sin­de, 19 845 naýqas (6,3%) anyqtalyp, onyń ishinen 10 704-i (54%) esepke alyndy. 
2015 jyldyń 9 aıy ishinde osy jylǵa josparlanǵan 402 022 adamnyń 219 395-i (54,6%) tekserýden ótti, anyqtalǵan naýqas sany 10953 (3,8%) adam, onyń ishinde 3814 (34,8%) adam esepke alyndy. Bıylǵy skrınıngtik tekserý josparynyń ishinde selolyq turǵyndardyń úlesi – 50 paıyz.
– Oblysta medısına salasynyń maman­dary jetkilikti me? Qansha medısınalyq me­keme jumys isteıdi? 
– Oblys boıynsha memlekettik den­saýlyq saqtaý júıesinde 166 medısınalyq uıym bar, onyń ishinde 11 oblystyq, 19 qalalyq,136 selolyq jerde (29 stasıo­narlyq uıym, quramynda 55 dárigerlik ambýlatorıa, 6 FAP, 46 medpýnkti bar, 7 qalalyq emhana men 7 aýdandyq emhanalyq bólimsheler, 12 basqa uıymdar). 
Óńirdiń densaýlyq saqtaý salasynyń ózekti máseleleriniń biri – dáriger kadr­lar­dyń jetispeýshiligi. Atyraý oblysy boıyn­sha qazirgi ýaqytta 144 dáriger jetispeıdi. Onyń 97-i (67%) qalalyq jerde ornalasqan medısınalyq uıymdarǵa, 47-i (33%) – aýyl­dyq uıymdarǵa qajet. Bizdiń salaǵa jalpy tájirıbe dárigerleri, anestezıolog-reanımatologtar, akýsher-gınekologtar, neonatologtar, ftızıatrlar jáne t.b. dárigerler asa qajet. 
Sońǵy 4 jylda 175 dáriger kelip jumys­qa ornalasty, onyń ishinde 105-i – jas ma­man­dar, 60-y – shaqyrtýmen kelgender. 2015 jyly 20 jas maman kelip, jumysqa or­na­lasty. Dáriger kadrlardyń jetispeýshi­li­gi máselesin sheshýdiń belsendi sharalary­nyń biri – mamandardy turǵyn úımen qam­ta­­ma­syz etý. Sońǵy jyldardaǵy oblys búd­jeti­nen aýyldyq jerlerde turatyn dári­ger maman­dardy turǵyn úımen qamtý baǵytynda jasalyp jatqan sharalar ma­man­dardyń tu­raq­tap, dáriger jetispeý­shi­ligin tómendetýge zor qoldaý bolýda. Aıta ke­teıin, dáriger je­tispeýshiligi sońǵy 3 jylda 30%-ǵa azaıdy. Oblystaǵy búdjet­tik mekemelerde jumys isteıtin, onyń ishin­de densaýlyq saqtaý uı­ymdarynyń maman­da­ry­na jergilikti búd­jetten páter­ler berilip jatyr. 2014-2015 jyldary Atyraý qala­syndaǵy medı­sına­lyq uıymdarda jumys isteıtin 29 mamanǵa qyzmettik páter beril­se, aýdandardaǵy den­saýlyq saqtaý uıym­darynda jumys istep júrgen 35 dári­ger men 12 orta medısına qyz­metkerleri qyzmettik páterge ıe boldy. Sońǵy 2 jylda aýyl­dyq jerdegi densaýlyq saqtaý uıym­da­ryna ju­mysqa barǵan 89 maman «Dıplommen – aýyl­ǵa» memlekettik baǵdarlamasy bo­ıyn­­sha kó­terme járdem­aqy, 25 maman tó­men paı­yz­dy turǵyn úı nesıesin alsa, 2015 jyl­­­dyń 7 aıy ishinde 12 maman kóterme jár­demaqy jáne 5 maman turǵyn úı nes­ıesin aldy. 
– Bas partıanyń «Ardagerlerdi ardaq­taıyq», «Kedergisiz keleshek» jobalary bo­ıyn­sha óńirde qandaı jumystar atqarylýda? 
– Oblystaǵy ambýlatorıalyq-emha­nalyq uıymdarda Uly Otan soǵysynyń ardagerleri men 65 jastan asqan azamat­tardy únemi medısınalyq qyzmetpen qamtý is-sharalar josparyna engizilgen. 
2014 jyly dıspanserlik esepte bolǵan 96 Uly Otan soǵysynyń múgedegi men qatysýshylary 100% keshendik medısı­na­lyq tekserýmen jáne stasıonarlyq emdeý­men qamtamasyz etilse, sanatorlyq-kýrort­tyq emmen 25 adam qamtamasyz etildi. 
Oblystaǵy barlyq medısınalyq uıym­dar múmkindigi shekteýli jandardyń meke­me­lerge kedergisiz kirip-shyǵýy úshin pan­dýs­­tarmen jabdyqtalǵan.
– Medısına salasyndaǵy jańa­lyq­tar­dyń biri – elimizde jalpy tájirı­belik dáriger (otbasylyq dáriger) qyzmeti engizildi. Buǵan qatysty san túrli pikirler de aıtyldy. Qazir oblys mundaı júıege aýysty ma? Otbasy dári­gerleri bar ma? 
– Oblystyń MSAK uıymdarynda jal­py sany 622 dáriger, 1995 orta medısına­lyq qyzmetker qyzmet etse, onyń ishinde ýchas­­ke­lik qyzmette 222 dáriger, 523 orta me­dı­sınalyq qyzmetker jumys istep jatyr.
MSAK uıymdaryndaǵy dáriger laýa­zymdarynyń tolyqtyrylý (ýkomplek­to­van­nost kórsetkishi 78,6 paıyz bolsa, orta medısınalyq qyzmetkerler laýazymdary­nyń tolyqtyrylý kórsetkishi – 90,2 paıyz. Ýchaskelik qyzmettegi jalpy tájirıbe dárigerleriniń úlesi 70 paıyz, sonymen respýblıka boıynsha aldyńǵy lektemiz.
– 2011-2015 jyldarǵa arnalǵan «Sala­matty Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasy boıynsha qandaı jumystar atqaryldy jáne aldaǵy jyldary qandaı jumystar kútip tur? 
– Densaýlyq saqtaý qyzmetindegi basty kórsetkish – azamattardyń ómir súrý uzaq­tyǵynyń ósýi bolsa, sońǵy 3 jyl ishinde oblys azamattarynyń ómir súrý uzaqtyǵy 2,2 jasqa uzaryp, «Salamatty Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasy 2015 jylǵa bel­gi­legen meje 70 jastan asty. Qazirgi ýaqyt­ta oblys turǵyndarynyń jasy 71,8 jasqa jetedi (QR boıynsha 71,62 jas).
Oblystyń densaýlyq saqtaý salasynda 2014 jyldyń qorytyndysyn 2013 jyldyń qorytyndysymen salystyrǵanda, kelesi­deı oń ózgerister baıqaldy: demografıalyq kórsetkishter oń dınamıka kórsetip, ana men sábı ólimi turaqtady. Negizgi densaýlyq saqtaý kórsetkishterine kelsek: alǵashqy aýrýshańdyq, týberkýlez, qan aınalymy júıesi aýrýlarynyń jáne osy aýrýlardan ólim kórsetkishteri tómendedi.
Oblys halqy óliminiń negizgi sebepterin zerttesek, 1 orynda – qan aınalymy júıesi aýrýlary (21,3%), 2 orynda – qaterli isik aýrýlary (15,0%), 3 orynda – jaraqattaný men ýlanýshylyq (11,0%) tirkelip otyr.
Ult densaýlyǵyn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan birneshe tapsyrmalar negizinde atqarylar jumystardyń kólemi aýqymdy. Aldaǵy ýaqytta da halyqqa kórsetiletin medısı­na­lyq qyzmettiń sapasyn jáne emdeý meke­meleriniń materıaldyq-tehnıkalyq baza­syn odan ary jaqsartý baǵytyndaǵy is-sharalar óz jalǵasyn tabady.
 
                                   Oblysta kúrdeli  operasıalar da jasalady
 
Atyraý oblysynyń medısınalyq uıymdarynda sońǵy 4-5 jyldan beri buryn tek respýblıkalyq klınıkalarda jasalatyn joǵary mamandandyrylǵan medısınalyq kómek túrlerine jatatyn operasıalar jasalýda. Jyl sanap, oblysta joǵary mamandandyrylǵan ota túrlerin kórsetetin medısınalyq uıymdar sany da, joǵary bilikti medısınalyq kómek túrleri de artyp keledi. 
Ol úshin qajetti qondyrǵylar aly­nyp, respýblıkalyq ortalyqtardan bilikti mamandar shaqyrtylyp, jer­gilikti mamandar bilimderin arttyrǵan. 

Qazirgi ýaqytta 7 medısınalyq uıym, onyń ishinde 2 jeke mekeme joǵa­ry kásibı mamandandyrylǵan operasıa túrlerin jasaıdy. Jyl basynan beri oblysta jasalǵan joǵary mamandan­dy­rylǵan operasıalardyń sany byltyr­ǵy jylmen salystyrǵanda 1,4 ese ósip otyr. Onyń ishinde: ashyq júrekte qan tamyrlaryn aýystyrý, bitelgen qan tamyrlaryn ashyp, stentteý, júrek ta­myrlaryn rentgenmen zertteý, qatary­nan 3 nemese 4 qan tamyryn aortokoro­narlyq shýntteý (ushtastyrý), týa bit­ken, keıin paıda bolǵan júrek kla­pan­daryn aýystyrý (výlvoplastıka klapanov serdsa), tize-jambas býynda­ryn tolyǵymen aýystyrý, dene quryly­syna zaqym keltirmeı, shaǵyn tesikter arqyly ishki qurylysqa operasıa ja­saý, kúrdeli gınekologıalyq opera­sıa­lar, kóz qarashyqtaryn (hrýstalıkterin) aýystyrý, kózdiń lazerlik operasıalary jasalýda. 
Oblystyq densaýlyq saqtaý basqar­masy arqyly joǵary mamandan­dyryl­ǵan medısınalyq kómek alýǵa 1261 suranys túsken, onyń 1047-si aýrýhanaǵa jatqyzylǵan. 
Maqsat – halyqqa kórsetiletin medısınalyq qyzmettiń qoljetimdilik deńgeıin kóterý. Pasıentterdi qoldap, aryz-shaǵymdardyń kólemin azaıtý úshin medısınalyq qyzmetterdiń qaýip­sizdigi men sapasyn qadaǵalaıtyn ar­naıy ishki aýdıt júıesi qurylǵan. İshki aýdıt júıesi qyzmetkerleri turǵyn­dar­dyń arasynda emhana jumysyn baǵalaý úshin suraqnamalar júrgizýdi, pasıent­terdiń sapaly jáne qaýipsiz medısı­nalyq qyzmettermen qamtamasyz eti­lýin, pasıentterdiń quqyqtaryn qorǵaý, medısınalyq etıkanyń saqtalýyn baqylaý júrgizýdi uıymdastyrýda. Senim telefony, emhana saıty, aryz-shaǵym jáshikterine túsken hattardyń tez arada sheshimin tabýdy qolǵa alǵan. Medısınalyq qyzmettiń sapasyna ishki jáne syrtqy saraptaý júrgizý jónindegi jospary bekitilgen.
 
                    3 jylda 23 densaýlyq saqtaý nysany paıdalanýǵa berildi
 
Sońǵy 3 jylda Atyraý oblysynyń aýmaǵynda 23 densaýlyq saqtaý nysany salynyp, paıdalanýǵa berildi. Onyń ishinde 19 nysan «350 dárigerlik ambýlatorıa, feldsherlik-akýsherlik pýnkt jáne emhanalar» baǵdarlamasy boıynsha berilgen. 

Byltyrǵy jyly oblystyq bala­lar aýrýhanasy tolyq qaıta jaraq­tandyrylýdan ótip, jańa hırýrgıalyq korpýs salyndy. Odan basqa, respýb­lıka boıynsha alǵashqy tıptik jobaǵa jatatyn JITS (SPID) ortaly­ǵy­nyń jańa ǵımaraty jáne jergilikti búdjet esebinen Mahambet aýdanynan aýysymyna 25 kelýshige arnalǵan  1 ambýlatorıa salynǵan. 
Bıylǵy jyly Inder aýdanynda aýysymyna 100 kelýshige arnalǵan emhananyń qurylysy aıaqtalyp paı­dalanýǵa berilse, jyl sońyna deıin osyndaı emhana Geolog po­sel­kesinen berilmek eken. Sondaı-aq 180 ker­eý­et­tik oblystyq ınfek­sıalyq aýrý­ha­nanyń qurylysy aıaqtalmaq. 
 
                                                         Statısıka sóıleıdi:
Atyraý oblysynyń densaýlyq saqtaý salasynda 2014 jyldyń qorytyndysyn 2013 jyldyń qorytyndysymen salystyrǵanda, oń ózgerister baıqaldy:
– demografıalyq kórsetkishter (1000 adamǵa shaqqanda) turaqty boldy: týý men tabıǵı ósim kórsetkishteri byltyrǵy deńgeıde qalyp, 28,6 men 22,4 bolǵan. Jalpy ólim kórsetkishi 5,0 paıyzǵa tómendegen, kórsetkish – 6,1. 
– ana óliminiń kórsetkishi (100 myń tiri týylǵandarǵa shaqqanda) 76 paıyzǵa tómendedi; 
– sábı ólimi 16,8%-ǵa tómendedi, 
– alǵashqy aýrýshańdyq kórsetkishi 1,4 paıyzǵa tómendedi, 
– týberkýlezben aýrýshańdyq kórsetkishi 6,4 paıyzǵa tómendedi,
– týberkýlezden ólim kórsetkishi 30 paıyzǵa tómendedi, 
– qan aınalymy júıesi aýrýlarynyń kórsetkishi 6,6%-ǵa tómendedi, – qan aınalymy júıesi aýrýlarynan ólim kórsetkishi 23%-ǵa tómendedi, 
– qaterli isik aýrýlarynyń kórsetkishi 5 paıyzǵa ósken,
– qaterli isikten ólim kórsetkishi 3,4 paıyzǵa tómendedi, 
– sábıler ólim-jitimi 12 paıyzǵa tómendedi.
Demografıalyq kórsetkish turaqty. Týý men tabıǵı ósim kórsetkishteri byltyrǵy deńgeıde qalyp, jyl basynan bergi halyq sanynyń ósý qarqyny 1,3 paıyz bolǵan.
 
                     Ana men balanyń densaýlyǵy – qashanda dáriger nazarynda
 
Óńirde ana men sábı ólimi kórsetkishin tómendetý baǵytynda júıeli jumystar atqarylýda. Sábı ólimi kórsetkishi jyl saıyn tómendep keledi. 
Atyraý oblystyq perzenthana baza­syn­da sońǵy 6 jyldan beri jylyna 2 ret Lıtva Respýblıkasynan tájirıbeli ma­man­dar kelip, akýsherlik jáne neona­tologıa taqyryptarynda semınarlar, sheberlik-synyptaryn ótkizýde. Ana men bala ult­tyq ǵylymı ortalyǵynan kýra­tor ma­man­dar metodıkalyq jáne praktı­ka­lyq kómek kórsetip keledi. Respýblı­ka­­lyq jáne oblystyq uıymdardaǵy tá­­ji­rıbeli mamandardan aýyr jaǵdaı­daǵy áıelder men balalarǵa keńester alyný jolǵa qoıylǵan. 

2014 jyly oblystyq balalar aý­rýha­nasy tolyq qaıta jaraqtandyrylýdan ótse, bıylǵy jyly oblystyq perzent­ha­na­ǵa kúrdeli jóndeý júrgizilip, perzent­hana bazasynan perınataldy ortalyq ashyldy. 
Aıta ketý kerek, oblys aýmaǵynda 2014-2020 jyldarǵa arnalǵan týber­ký­lez­ben kúresý jónindegi keshendi jospar júzege asyrylýda. Jyljymaly flú­oro­qondyrǵylar arqyly oblystyń shal­ǵaı eldi mekenderinde turatyn tur­ǵyndar tekserispen qamtylýda.
Bıylǵy jyldyń 8 aıy ishinde áleý­met­tik qamsyzdandyrý bólimderi arqyly oblys boıynsha 63 naýqasqa jalpy somasy 1,5 mln teńge kóleminde kómek kórsetildi. Qazir emdeýge jatqyzý portal arqyly júzege asady. Portal baǵdarla­masy – bul tegin medısınalyq kómektiń kepildi kólemi negizinde biryńǵaı elek­tron­dy tirkeý júıesi, esepke alý, óńdeý jáne josparly túrde aýrýhanaǵa naý­qas­tardy joldaý. Qazirgi tańda óńirlik em­deý­ge jatqyzý búrosy – Portal baǵdar­lamasy boıynsha 38 medısınalyq meke­me, onyń ishinde 15 aýrýhana jáne 23 emhana jumys isteıdi. Emhanalardyń medısına qyzmetkerleri aýrýhananyń bos tósek orny týraly, naýqastardy jos­parly aýrýhanaǵa jatqyzý úshin kútý paraǵy men naýqastardyń aýrýhanaǵa jatqyzylǵany týraly kúndelikti aqpa­rat ala alady. 
2015 jyldyń 6 aıynda «Emge jatqyzý búrosy» portalyna 13 356 suranym tús­ken, onyń ishinde 7701 selolyq jerdegi turǵyndardan bolǵan. Barlyq bolǵan suranymnyń 92,6 paıyzy aýrýhanalarǵa jatqyzylǵan. 
 
                                     Zamanaýı qural-jabdyqtar alyndy
 
Sońǵy 5 jylda oblystyń densaýlyq saqtaý salasyna bólingen qarjynyń kólemi 1,6 ese artyp otyr. Aımaqtyń densaýlyq saqtaý salasynda kóptegen emdeý oryndary salynyp jáne oǵan qajetti qurylǵylar satyp alynǵan.

Atap aıtqanda, sońǵy jyldary kóp­tegen memlekettik emdeý mekemeleri búd­jet jáne demeýshilik kómek arqyly qazir­gi zamanǵy qurylǵylarmen jab­dyq­talǵan. Oblystyq onkolo­gıa­lyq dıs­pan­seri men oblystyq balalar aýrý­hanasy sońǵy úlgidegi 64 tilimdi (sreznyı) tomografpen jabdyqtalsa, oblystyq kardıologıalyq ortalyǵyna 128 tilimdi tomograf alynǵan. Sondaı-aq, kardıo­logıalyq ortalyǵyna eks­pert klasty ÝDZ (ÝZI) apparaty, arıt­mologıalyq aýrýlardy joǵary deń­­geıde anyqtaýǵa múmkindik beretin EFI laboratorıa kondyrǵylary sa­typ alyn­sa, oblystyq aýrýhana men onkolo­gıalyq dıspanser­lerge de eks­pert klastaǵy ÝDZ (ÝZI) ap­­parattary men as qorytý organ­dary­nyń aýrýlaryn erte anyqtaıtyn qazirgi zamanǵy fıbro-gastro-dýodeno kolo­noskop, sınktelgen mammograf qon­dyrǵylary alyndy. 2014 jyly oblys­tyń medısı­nalyq uıymdaryna barlyǵy 39 avtokólik, onyń ishinde 14-i jedel járdem qyzmetine alynsa, 2015 jyly Atyraý qalalyq jedel járdem stansıa­syna 20 arnaıy avtokólik alynǵan.
 
                                         Jedel járdemdegi jańa júıe 
 
Atyraý qalasynda 2013 jylǵa deıin tek 13 brıgada jumys istese, qazir 25 jedel járdem brıgadasyna qarajat bólindi. 

Atyraý qalasynyń jedel járdem stansıasy qyzmetiniń tıimdiligi men jedeldiligin arttyrý úshin 2014 jyly dıspecherlik púltti basqarýdy avtomattandyrý júıesi engizilgen. Byltyrǵy jyly oblys boıynsha jedel járdem qyzmetine 15 arnaıy avtokólikter satyp alynsa, bıyl Atyraý qalalyq jedel járdem stansıasyna jergilikti búdjet esebinen 20 avtokólik satyp alyndy. Qalada ornalasqan jeti emhanaǵa jedel járdem kómegin kórsetýdiń arnaıy baǵdarlamalyq keshenderi ornatylyp, kúndizgi jumys ýaqytyndaǵy keıbir shaqyrtýlar emhanaǵa joldanýda. Emhanalar arnaıy brıgadalarmen osy shaqyrtýlardy ózderi qaraıdy. Jedel járdem brıgadalarynyń barlyǵy radıobaılanyspen, GPS navıgasıasymen qamtylǵan. 

Derekkóz: "Aıqyn-aqparat"