Amerıkanyń Bas konsýlymen júzdesti
Almaty oblysynyń ákimi Amandyq Batalov pen Taldyqorǵan qalasynyń basshysy Baǵdat Qarasaev Amerıka Qurama Shtatynyń Bas konsýly Mark MÝDIMEN kezdesti. Mártebeli júzdesýdiń negizgi maqsaty – Almaty oblysyn qosa alǵandaǵy elimizdiń ekonomıkasyn órkendetý barysynda qos memleket arasynda bilim, mádenıet, aýyl sharýashylyǵy, kásipkerlik salalary boıynsha ózara yntymaqtastyq qarym-qatynasty nyǵaıtyp, birlesken jobalardy júzege asyrý. 
Jer uıyǵy Jetisýǵa arnaıy at aryltyp kelgen qonaqtardyń oblys aýmaǵyna basqan qadamdaryna qutty bolsyn aıtqan Almaty oblysynyń ákimi ózi basqaratyn óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damý barysy men mol múmkindikterin, jetken jetistikteri, ásem tabıǵaty men tarıhı qundylyqtary jaıly jan-jaqty áńgimeledi. 
– Sizdermen kezdeskenime óte qýanyshtymyn. Óıt­keni bul júzdesýdiń eki memleket úshin de mańyzy asa zor dep oılaımyn. Ózderińiz bilesizder, Almaty oblysy agrarly aımaq, aýyl sharýa­shy­lyǵyn, onyń ishinde agroónerkásiptik keshendi ór­ken­detýge óte qolaıly. Myńǵyrǵan mal bar, kókónis pen jemis-jıdektiń nebir túri ósiriledi. Qyzylsha, júgeri, kartop, arpa-bıdaı ósirip, óńdeýden ózge óńir­lerdiń aldyndamyz. Oblysta eki mıllıon ha­lyq turady. Jalpy, qazaq halqy qashanda kórshisin syılaıtyn, beıbit ómirdi qalaıtyn qonaqjaı el ǵoı. Oǵan júzden asa ult ókilderiniń aýyzbirlikti tatý-tátti ǵumyr keship jatqandyǵy dálel. 
Tazalyǵymen erekshelenetin shaǵyn qalamyz Tal­dyqorǵan da jyl ótken saıyn kórkeıip, gúl­denip keledi. Tarıhy tereńnen tamyr tartqan aı­maq­tyń tabıǵaty tipten tamasha. Bizde taý, ózen, sý, kól, orman bar. Bir sózben aıtqanda, tabıǵat-ana­nyń barlyq beldeýin osydan tabasyz jáne bul jaǵ­daı osy oblysta týrızmdi damytýǵa úlken qolaı­ly­lyq týǵyzady. Ózderińizge belgili, Uly Jibek jo­ly da oblys aýmaǵyn basyp ótedi. Elbasynyń sa­rab­dal saıasatynyń arqasynda búginde osy saýda jo­ly qaıta jańǵyrtylýda. Qazirgi kezde ınf­ra­qurylymdy damytýǵa memleket tarapynan kóp kóńil bólinýde. Sonyń arqasynda oblys ekonomı­ka­sy qarqyndy ósip, jańa jumys oryndary ashylýda.
Almaty – Taldyqorǵan baǵytyndaǵy tas jolǵa da kúrdeli jóndeý jumystary júrgizilip, zaman ta­labyna saı laıyqtalyp, qaıta salynyp jatyr. Kásipkerlik pen óndiris salasy da joǵary deńgeıde ósip-órkendep keledi, – degen oblys basshysy Tal­dyqorǵan qalasynyń AQSH-taǵy shaharlardyń biri­men baýyrlasqany qos tarapty búgingiden de jaqyndastyra túsetini týraly oıyn da ortaǵa saldy. 
Qazaqstan, sonyń ishinde Jetisý jeri týraly ózi­niń biletinderimen, jaǵymdy oılarymen bólisken Mark Mýdı óz kezeginde uıymdastyrylyp otyrǵan bul ekijaqty kezdesýdiń ereksheligi, jańa múm­kin­dikterge qol jetkizýge sebep bolatyndyǵyna toq­taldy. Bolashaqta bilim, mádenıet, aýyl sharýa­shy­lyǵy men kásipkerlik salalaryn óristetýde ózara tájirıbe almasyp, birlese jumys isteýdiń aıryqsha mańyzǵa ıe ekendigin tilge tıek etti. Taldyqorǵanmen baýyrlasatyn qala týraly usynysqa quptaý bil­dirdi. Ákimdiktegi ádemi áńgimeden keıin Bas konsýl Jetisý memlekettik ýnıversıtetiniń oqytýshylary já­ne bilimgerlerimen kezdesip, bilim salasyna qa­tysty AQSH-taǵy beldi ýnıversıtettermen ózara tá­jirıbe almasyp, áriptestikti odan ári kúsheıtý jó­ninde usynys-pikirlerdi tyńdap, óziniń oıyn da bil­dirdi.
 
Memlekettik kirister basqarmasynyń jańa mekeni
 
Almaty oblysy ortalyǵynyń halqy sany alǵa jyljyǵan jyldarmen birge artyp keledi. Soǵan saı qalada memleketke salyq tóleıtin zańdy tulǵalar – shaǵyn jáne orta kásiporyndar, jeke kásipkerler men jeke tulǵalar sany da kóbeıgen. Óndiris oryndary da kóptep iske qosylýda. «Biter istiń basyna, jaqsy keler qasyna» degendeı, Taldyqorǵannyń tizginin ustaǵanyna bir apta da bolmaǵan sý jańa ákim Baǵdat Qarasaev birer kúnniń ishinde birneshe qýanyshty jańalyqqa jarshy boldy. 

 
Halyq ıgiligine jumsalatyn qazynanyń búıiri ortaımaýy jolynda maqsatty jumys júrgizetin Taldyqorǵan qalasy boıynsha memlekettik kirister basqarmasy buǵan deıin oblystyq salyq departamentiniń ǵımaratynda otyratyn. Kúni keshe basqarma kúrdeli jóndeýden ótkizilgen jańa ǵımaratqa kirip, qonystoıyn jasady. Aldaǵy kezde Taldyqorǵan qalasy boıynsha memlekettik kirister basqarmasy jańa júıemen jumys isteı bastaıdy. Ol – kedergisiz júıe dep atalady. Salyqshylardyń qýanyshyna ortaqtasýǵa ýaqyt taýyp, arnaıy kelgen qala ákimi óziniń quttyqtaýynda memlekettik kirister basqarmasy men ondaǵy qyzmetkerlerdiń jemisti eńbegi oblys ortalyǵynyń áleýmettik-ekonomıkalyq turǵyda damýyna oń yqpal etip, úlken úles qosatynyn aıryqsha atap ótti. «Qyzmet qyl da mindet et» demekshi, búdjettiń berekeli bolýyn qamtamasyz etetin saladaǵylardyń qyzmettik jaǵdaıyn jasaý kópten aıtylyp kele jatqan edi. Aqyry sheshimin tapty. Zamanaýı tehnıkalarmen jabdyqtalǵan sý jańa ǵımaratta halyqqa «bir tereze» qaǵıdaty boıynsha qyzmet kórsetiledi.
Taldyqorǵan qalasy boıynsha memlekettik kirister basqarmasynyń basshysy Meıram Musaevtyń aıtýyna qaraǵanda, dál qazirgi kezde oblys ortalyǵynda 146 myńnan astam salyq tóleýshi tirkelgen. Olardyń 3621-i zańdy tulǵa bolsa, 12 myńǵa jýyǵy – jeke kásipkerler, taǵy 130 myńy – jeke tulǵalar. Ústimizdegi jyldyń 10 aıynda taldyqorǵandyq salyqshylar memleket qazynasyna 14 mıllıard teńgeden astam-qarjy túsiripti. Jyl sońyna deıin bul kórsetkish 17 mıllıard teńgeden asyp-jyǵylady degen batyl boljam bar. 
Jańa ǵımarattyń ishin aralap, ozyq tehnıkalyq múmkindiktiń shamasyn baıqap kórgen qala basshysy uıymdastyrýshylyq jumysqa joǵary baǵa berip, aldaǵy kezde halyqqa kórsetiletin qyzmettiń sapasy barynsha jaqsaratyndyǵyna senim bildirdi. 
 
Almaty men Astana Taldyqorǵanǵa jaqyndaı tústi
 
«Qazaq Air» áýe kompanıasy Almaty – Taldyqorǵan – Astana jáne Astana – Taldyqorǵan – Almaty baǵyttary boıynsha jańa áýe qatynasyn iske qosty.

Esterińizge salar bolsaq, buǵan deıin Taldyqorǵannan As­tanaǵa jergilikti «Jetisý» áýe kompanıasynyń Ke­ńes­ Odaǵynan mura bolyp qalǵan «IaK-40» ushaqtary qatynaıtyn. Zamannyń búgingi damý qarqynyna qarap otyryp, qaı kezde zamanaýı áýe laıneri arqyly qalyq­taıtyn bolamyz dep armandaıtyn taldyqorǵan­dyq­tardyń tilegi oryndaldy. Oblystyq, ákimdiktiń qol­daýynyń arqasynda Taldyqorǵan áýejaıynyń ushý jáne qoný joldary, jolaýshylardy shyǵaryp salyp, tosyp alatyn alańy tolyǵymen jańartyldy. Áýejaıda barlyq ar­naıy texnıkalar aýystyrylyp, jańadan áýenavı­gasıa­lyq jabdyqtar ornatyldy. Osylaısha, Taldyqorǵan áýejaıy qazirgi zamanǵy áýe kemelerin qabyldap, jo­laýshylarǵa sapaly qyzmet kórsetýge kiristi. Budan by­laı Taldyqorǵan óńiriniń turǵyndary Astana men Al­maty qalasyna barlyq qolaıly jaǵdaılar qaras­tyrylǵan jańa ushaqpen qatynaıtyn bolady. «Qazaq Air» áýekompanıasynyń 78 oryndy «Bombardier Q 400» ushaǵy Almaty men Astanany Taldyqorǵanǵa jaqyndata tústi. Ótken aptanyń sársenbisinde elordadan osy ushaqpen jetken jolaýshylardy taldyqorǵandyqtar saltanatpen qarsy aldy. Astanadan qonǵan ushaqtaǵy jo­laýshylar arasynda bolǵan «Qazaq Air» áýekom­panıasynyń prezıdenti Polok Bler jetisýlyqtardyń qonaqjaı kóńili men dostyq peıiline rızashylyq bil­dirdi. Onyń sózine qaraǵanda, Jetisý jeri áýe tasymalyna óte yńǵaıly. Ázirshe áýe kompanıasy aptasyna úsh reıs jasasa, taıaý keleshekte ushý baǵytynyń sanyn arttyrý josparlanýda. Óıtkeni jyl ótken saıyn bir qaladan ekin­shisine jyldam jetýdi talap etken týrıserdiń, kásipkerlerdiń, sheneýnikterdiń qatary kóbeıip keledi. Sol sebepti, áýekompanıasy tek jańa ári qaýipsiz ushaq­tardy satyp alýdy oılastyrýda.
Jańa áýe baǵytynyń ushý kestesi tómendegideı: 
Ushaq Almaty – Taldyqorǵan – Astana, Astana – Tal­dyqorǵan – Almaty baǵyttary boıynsha aptanyń 1,3,5 kúnderi (dúısenbi, sársenbi, jumada) qatynaıdy.
Almaty qalasynan saǵat 9:10-da ushyp, Taldyqor­ǵanǵa saǵat 10:05-te qonady, sondaı-aq Taldyqorǵannan saǵat 10:55-te ushyp, Astanaǵa saǵat 13:00-de barady. Keri ba­ǵytta Astanadan ushý ýaqyty saǵat 14:10-da, Tal­dyqorǵanǵa qoný ýaqyty saǵat 16:15-te, sondaı-aq Tal­dy­qorǵannan saǵat 17:05-te ushqan ushaq Almaty qa­la­syna saǵat 18:00-de qonady.
 
Jylytý maýsymy oıdaǵydaı ótýge tıisti
Taldyqorǵandaǵy Jýrnalıser úıiniń májilis zalyna BAQ ókilderin jınaǵan QR Prezıdenti janyndaǵy Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetiniń Almaty oblystyq bólimshesi bul joly jýrnalıserdi Almaty oblystyq energetıka jáne turǵyn úı, komýnaldyq sharýashylyq basqarmasy basshysynyń orynbasary Áset Qanaǵatovpen jáne «Taldyqorǵanjylýservıs» komýnaldyq kásipornynyń dırektory Manarhan Ahymbekovpen jolyqtyrdy. Eki tarap oblys pen oblys ortalyǵynyń qysqy jylytý maýsymyna daıyndyǵyn talqylap, ózderin ǵana emes jurtshylyqty da tolǵandyryp júrgen saýaldarǵa jaýap tapqandaı boldy. 

Almaty oblysy qysqy jylytý maýsymyn tyńǵylyqty daıyndyqpen bastapty. Bul maqsatqa búdjetten 5,4 mlrd teńge bólinip, qazandyqtar, jylý, sý men káriz júıeleri qysqa saqadaı-saı etilgen kórinedi. Óńirdegi 2243 áleýmettik nysan men 1424 turǵyn úıge jylý ýaqytynda berilgen. 
Almaty oblystyq energetıka jáne turǵyn úı, komýnaldyq sharýashylyq basqarmasy basshysynyń orynbasary Áset Qanaǵatovtyń aıtýynsha, «Nurly jol» baǵdarlamasy boıynsha Almaty oblysynda ınfraqurylymdy damytýda quny 1,74 mln bolatyn 6 joba júzege asyrylýda. Onyń beseýi Qapshaǵaı qalasyna tıesili bolsa, bireýi Taldyqorǵan qalasynyń úlesinde. Atalǵan jobalar «TÚKSH jańǵyrtý jáne damytý qazaqstandyq ortalyǵy» AQ-tyń nesıelendirý jelisi arqyly atqarylýda. Qapshaǵaı qalasynda 25,2 shaqyrym jylý júıesine jańǵyrtý men Zarechnyı aýylynda ortalyq qazandyqtyń qurylysy júrgizilýde. Búgingi kúnge atalǵan 
6 jobanyń ishinde Qapshaǵaı qalasyndaǵy jylý júıesine qatysty 3 joba tolyǵymen aıaqtaldy. Aldaǵy 2016 jylǵa «Nurly jol» baǵdarlamasyna aýyzsý men jylytý júıelerine qatysty 45 jobany engizý kózdelip otyr. 
Otyn qoryna keletin bolsaq, barlyǵy oıdaǵydaı. Oblysty pelletpen (eginnen qalǵan sabannan, qamys-quraqtan daıyndalatyn otyn) jylytý júıesine kóshken 35 nysan bar. Dızel otynyna qaraǵanda, úsh ese arzanǵa túsetin bul jańa bıootyn túrin oblysta Qaratal, Kóksý, Kerbulaq aýdandaryndaǵy 3 zaýyt shyǵarady. Qaratal aýdanynda kúrishtiń, al qalǵan eki aýdanda maıburshaqtyń sabany paıdalanylady. Atalǵan jasyl energetıka jylytý júıesine jańadan engizilip jatqandyqtan, bıylǵy jyly jergilikti búdjetten 1 aılyq dızel otynyna jumsalatyn 15 mln teńge kóleminde artyq qor qarastyrylypty. Á.Qanaǵatovtyń aıtýynsha, búdjettik uıymdar úshin 2,2, mlrd teńgege 20,6 mln lıtr dızel otyny satyp alynǵan, al turǵyndardyń tutyný qajettiligin quraıtyn 1 430,8 myń tonna kómirdiń 1 207,9 myń tonnasy búgingi kúni oblystaǵy qoımalarǵa jetkizilgen. Qysqy maýsymda jylýmen jáne energıamen qamtýshy kásiporyndar da otyn jaǵynan der kezinde qamtamasyz etilip, mazýt pen qatty otynnyń tıisti mólsheri alynǵan. 
Buryndary qys ortasynda jylýǵa qatysty problemalarymen jıi mazalaıtyn shaǵyn qalalardaǵy másele de birtindep rettelýde. Sarqan qalasynda quny 1,1 mldr teńge bolatyn ortalyq qazandyq pen jylý júıesiniń qurylysy aıaqtaldy. «Sarqan jylý» MQK-nyń jarǵylyq kapıtalyn qalyptastyrý maqsatynda arnaıy tehnıka satyp alý úshin oblystyq búdjetten 100 mln teńge, kómir alýǵa 67,97 mln teńge bólindi. Qazirgi kezde Sarqandaǵy búdjettik salanyń 14 nysany ortalyqtandyrylǵan jylý júıesine qosylypty. Qaratal aýdanynyń ortalyǵy Úshtóbe qalasyndaǵy «Jylytý ortalyǵy» JSHS-nyń qazandyǵyna 746,2 mln teńgege jańǵyrtý jumystary jasalypty. Al Tekeli qalasynyń «Alataý» jáne «Dostyq» shaǵyn aýdandarynda jalpy uzyndyǵy 12,5 shaqyrym bolatyn magıstraldy jylý júıesi tóselýde. Bul óz kezeginde turǵyndardyń ortalyqtandyrylǵan jylýmen qamtamasyz etilý deńgeıin 19%-dan 26%-ǵa deıin jetkizýge, tozyǵy jetken jylý júıelerin 58%-dan 50%-ǵa azaıtýǵa múmkindik beredi. 
Júıesiz jumysymen talaılardyń uıqysyn qashyryp júretin «Taldyqorǵanjylýservıs» mekemesiniń dırektory Manarhan Ahymbekov bul joly da jaqsy jańalyqqa jarytpady. Onyń aıtýynsha, jappaı qymbatshylyq kezeńi tabaldyryqtan attapty. Jeltoqsanda jylýdyń, ystyq sýdyń baǵasy birshama qymbattaıtyny osy basqosýda málim boldy. Sondyqtan qarapaıym halyqty «eseptegish» qural ornatý ǵana komýnaldyq qyzmettiń qymbatshylyǵynan azdap bolsa da qutqarady. Ázirge Taldyqorǵan qalasyndaǵy búdjettik mekemeler túgelimen «eseptegish» ornatyp alsa, kásiporyndardyń 62 paıyzy, turǵyndardyń 48 paıyzy ǵana tıimdi jabdyqty jabylyp júrip qoıǵyzypty. 
 
Oblys ortalyǵy basqalarǵa úlgi bolýy kerek
 
aldyqorǵan qalasynyń ákimi alǵashqy jumys aptasyn uıqysyz ótkizdi desek, artyq aıtqandyq bola qoımas. Kún saıyn tań atysymen qalanyń tazalyǵy men tártibine, komýnaldyq qyzmetine jaýaptylardy janyna ertip, elden buryn turyp, oblys ortalyǵynyń kósheleri men shaǵyn aýdandaryn aralap shyǵady. «Kórkem Taldyqorǵan» MQKK jumysynyń bastalýyn óz kózimen kórip, olardyń tańerteńgi daıyndyǵyna kóńil aýdarǵan shahar basshysy «tazalyqshylardyń» materıaldyq-tehnıkalyq bazasymen tanysyp, neniń bar, neniń joq ekenine nazar saldy. Qazan aıynyń ortasynda mekemege jetkizilgen jańa jabdyqtar men tehnıkalardy kórip, bolashaqta olardyń qataryn nyǵaıtýdy oılastyrý qajettigin qasyndaǵylardyń esine saldy. 

Arnaıy tehnıkalarmen jabdyqtalý ja­ǵynan jáne adam kúshimen tolyq qamtylyp otyrǵan mekemeniń jumysyna kóńili tol­maı­tynyn da jasyrǵan joq. «Basty nazar­la­ryńdy onsyz da retti ári taza ortalyq pen ne­gizgi kóshelerge aýdaryp, qalanyń basqa qal­tarys-bultarystaryn, shaǵyn aýdan­dar­dyń ishki jaǵdaıyn kózge ilmeısińder. Qala turǵyndarynyń negizgi bóligi turatyn shaǵyn aýdandardyń aýlalarynda zańsyz qoqys úıindileri paıda bolǵan. Jekemenshik jeke úıler sektorlaryndaǵy jaǵdaı da ońyp tur­ǵan joq. Sondyqtan tez arada kósheler men oramdardy tazartýdyń jańa jumys sqemasyn jasaý kerek. Tazalyq pen tártipke baǵyn­ǵy­sy kelmeıtindermen kúrestiń tyń tásilderin oılap tabyńdar» degen qala ákimi óziniń birinshi orynbasaryn biraz terletip aldy. 
Osylaısha, aldaǵy kezde joǵaryda atal­ǵan «Kórkem Taldyqorǵan» MQKK men «Jı­gýlı» JSHS syndy qalanyń tazalyǵyna jaýap­ty mekemelerdiń jumys jospary qaı­ta qaralyp, olardy zamanaýı tehnı­ka­larmen jab­dyqtaý jalǵasyn tabatyn boldy. So­ny­men birge komýnaldyq qyzmet sala­syn­daǵy­lar men turǵyndar arasyndaǵy baı­lanysty nyǵaıtyp, jumys tıimdiligin art­tyrý maqsatynda qalalyqtardyń aryz-sha­ǵymdaryna tez arada nazar aýdaryp, naqty áreket etetin shuǵyl top qurylady. Jaqyn kúnderi Taldyqorǵan qalasy ákimdiginde «WhatsApp» jedel jelisi jumysqa kirisedi. Kez kelgen qala turǵyny komýnaldyq sa­laǵa qatysty ótinishteri jáne qaladaǵy zań­syz kúl-qoqys úıindileri men taǵy basqa ke­leń­sizdikterdi dáleldeıtin fotosýretterdi «WhatsApp» arqyly habarlasyp, jónelte ala­dy. 
Qala ákimi birer kún ishinde qalanyń ta­za­lyǵyn kóńil tarazysynan ótkizip qana qoımaı, oblys ortalyǵyn aýyzsýmen qam­ta­masyz etetin «Jetisýsýqubyry» MKK ká­sipornynyń jumysymen, taldyqor­ǵan­dyqtardyń qysta tońyp qalmaýy jáne ystyq sýdan tapshylyq kórmeýine jaýapty «Tal­dyqorǵanjylýservıs» MQKK qysqa daıyndyǵymen jete tanysyp, basshy­la­rymen áńgimelesip, olardy tolǵandyratyn má­selelerdi tyńdady. Taldyqorǵandaǵy jy­lytý maýsymynyń talapqa saı ótýine tikeleı qyzmet kórsetetin negizgi qazandyq «Basqýattyń» qanshalyqty qýatty ekendigin óz kózimen kórgen qala basshysy odan keıin oblys ortalyǵyndaǵy turǵyndar kóptep sho­ǵyrlanǵan oramdardaǵy shaǵyn qazan­dyqtardyń otynmen qamtamasyz etilýi men tehnıkalyq jabdyqtalýyna nazar saldy. Senbi men jeksenbide oblys ortalyǵyndaǵy jurtty negizgi azyq-túlik túrlerimen qam­ta­masyz etetin bazarlardyń jaı-kúıin aralap kórdi. Turǵyndar kóp keletin «Jeruıyq» kom­mýnaldyq bazarynyń qyzmetin jetil­dirý, mundaǵy baǵanyń qarapaıym halyq úshin qoljetimdi bolýyn qalyptastyrý jó­ninde oılaryn ortaǵa salyp, saýda sala­sy­nyń mamandarymen aqyldasty. 

Derekkóz: Aıqyn-aqparat