Baıaǵyda Qojanasyr halyqty qatyryp aldamaqshy bolyp, elge jaqyndaǵanda esegine qamshyny basyp berip, aýylǵa shaýyp kiripti. Oıbaı, Qojeke sizge ne boldy, bala-shaǵa emessiz myna shabysyńyzǵa jol bolsyn degenderge:

-Ana jaqta altyn jaýyp jatyr, soǵan qapshyq alaıyn dep úıge kele jatyrmyn,-deptiol tútigip. Muny estigen halyq qapshyq, dorbalaryn alyp Qojekeń siltegen jaqqa júgiredi ǵoı. Olardyń aldanǵanyna qarap, birshama kúlip turǵan Qojekeń birazdan soń eshkim qalmaı, bári júgirip ketkende, oıpyrmaı, shynynda altyn jaýyp jatpasyn, bári de ketip qalypty ǵoı, dep óziniń ótirigine ózi de aldanyp, qapshyǵyn ala júgirgen eken...

         Sol sıaqty, qazir Internette jaýapsyz jańalyqtar, ótirik derekter shyqsa boldy, onyń tegin teksermeı, keıbir senimdi degen aqparat quraldarynyń ózi kóshirip basa beretin boldy. Sóıtip, halyqpen birge ózi de op-ońaı aldanyp jatady...

         Salmaqty sóıleıtin, oıly dúnıe aıta alatyn basylymnyń biri sıaqty kóringen soń «Qazaq úni» saıtyn anda-sanda qarap qoıatyn ádetimiz bar edi. Osy saıt 5 jeltoqsandaǵy sanynda «NOBEL SYILYǴYMEN MARAPATTALǴAN TUŃǴYSH QAZAQ» dep aıǵaılatqan maqala beripti. Oıpyrmaı, mynaý shyn ba, shyn bolsa sensasıa boldy ǵoı, biz qalaı estimedik? Basqa aqparat quraldary ne ǵyp únsiz jatyr, qashan aldy eken, kim boldy eken dep shuqshıa qarap, oqyp shyqtyq. 

                Sóıtsek... saıt derekti kóp adam bile qoımaıtyn basqa bir saıttan alypty. (Jarnamalaý úshin onyń deregin jazbadyq). Osy saıt qazaq azamaty Dostaı Ramanqulovtyń sonaý... 2005 jyly MAGATE-de istep júrgende Nobel syılyǵyn alǵanyn jazypty. Tipti úzip-julyp bir kezderde basqa basylymdar da osylaı jazǵan eken.

         Eger bul oqıǵa shyn bolsa endigi tóbemizge kókke jetkendeı qýanyp, Dostaıdyń ataǵyn aspanǵa shyǵarar edik qoı. Óıtkeni, Nobel syılyǵyn alý degen... adamzattyń moıyndaýy degendi uqtyratyn erekshe ataq. Másele, tipti onyń aqshasynyń kóptiginde de emes, ataǵynyń álemdegi eń zorlylyǵynda.

         Endi myna jalǵan aqparattyń jaıyn aıtyp kóreıik. Nobel syılyǵyn alýshylardy jyl saıyn tutas ınstıtýttar men akademıalar anyqtaıdy. Syılyqqa usynylǵan júzdegen eńbekterdiń arasynan fızıologıa men medısına salasynan laýreat bolatyn eńbekti Karolın ınstıtýty, ádebıet salasynyń laýreatyn Shved akademıasy, fızıka men hımıa salalarynyń laýreatyn Shvedtiń koróldyq ǵylym akademıasy, al álemdik beıbitshilik syılyǵynyń laýreatyn Norvegıanyń Nobel komıteti anyqtaıdy. (Buryn shved pen norvegtik ýnıa bir bolyp, 1905 jyly ǵana bólingen. Sondyqtan Nobel syılyǵynyń bir salasy boıynsha laýreatty belgileý norvegtikterdiń úlesine tıgen).

         Tipti bul uıymdar ózderi de anyqtamaıdy, tek olar jaýapty dep sanalady. Al, laýreatty anyqtaıtyn ár salanyń bilikti mamandarynan turatyn halyqaralyq komıtetter. 1969 jyldan beri Shvesıa bankiniń bastamasymen ekonomıka salasy boıynsha da syılyq berý belgilendi. Osydan keıin Nobel syılyǵynyń qory nomınasıalar sanyn kóbeıtpeý týraly arnaıy sheshim qabyldady. Aıta ketetin jaıt, Alfred Nobelden qalǵan baılyq búgingi baǵammen 250 mln. dollarǵa teń bolǵan. Al syılyqtar osynsha qarajattyń qundy qaǵazdarǵa salǵan ósiminiń esebinen tólenedi. Sondyqtan ol jyl saıyn ózgerip turady. Biraq osy ýaqytqa deıin 1 mln. AQSH dollary kóleminen túsip kórgen emes.

         Endi 2005 jylǵy Beıbitshilik salasyndaǵy Nobel syılyǵy týraly aıtaıyq. Osy jyldyń jeltoqsan aıynda Norvegıanyń astanasy Oslo qalasynda halyqaralyq MAGATE uıymyna jáne onyń basshysy Muhammed ál-Baradeıge ıadrolyq qýatty áskerı maqsatqa jumsaýǵa qarsy jasaǵan áreketteri úshin Beıbitshilik salasyndaǵy Nobel syılyǵy berildi. Sóıtip, bir syılyq uıym men onyń tóraǵasyna bólip tapsyryldy. Uıymnyń atynan syılyqty Basqarýshylar keńesiniń sol kezdegi tóraǵasy IýkıaAmano (Japonıa) qabyldady. Al, Muhammed ál-Baradeı ózine tıesili bólikti ózi qabyldap, tósine Nobel syılyǵynyń altyn belgisin qadatty. Sóıtip, 2005 jylǵy Nobeldiń Beıbitshilik syılyǵyna MAGATE uıymy men onyń sol kezdegi tóraǵasy Muhammed ál-Baradeı ıe boldy dep altyn áriptermen nobeldik kitapqa jazyldy.

         Bar oqıǵa osy. Al bizdiń jazǵyshtar osy syılyqty sol kezde MAGATE-de qyzmet etetin Dostaı Ramanqulov ta aldy dep qoıypty. Qazir halyqaralyq uıymdarda qyzmet isteıtin qazaq jigitteri men qyzdary tolyp jatyr. Dostaı da sonyń biri. Ol MAGATE-ge berilgen syılyqtan basqalarmen birge úles alýy múmkin, alaıda, bul Nobel syılyǵynyń ıegeri boldy degen sóz emes. Sondyqtan ony «qazaqtan shyqqan tuńǵysh Nobel syılyǵynyń laýreaty» dep dańǵazalaý orynsyz. 

         MAGATE men M.Á.Baradeıdiń esimderi osy jyly 200 úmitkerdiń arasynan tańdap alynǵan. Tartystyń qanshalyqty qıyn bolǵanyn osydan-aq kórýge bolady. Sondyqtan búıregimiz qansha buryp tursa da qol jetkizýi óte qıyn syılyqty óz qandasymyzǵa op-ońaı telı salǵanymyz... jumsartyp aıtqanda uıat bolady. 

Jaqsybaı SAMRAT,

jýrnalıs