15 jeltoqsan shaı kúnine oraı, búgin biz shaıdyń emdik qasıeti  men zıandy jaqtaryn usynamyz

Shaıdyń emdik shıpasy

 Sút qosylǵan qoıý jáne tátti shaı halyq eminde nashadan, dári – dármekten, ishimdikten ýlanǵan jaǵdaıda, onyń (ýlanýdyń) betin qaıtaratyn emdik suıyqtyq retinde paıdalanylady.

 Bal, qara burysh, qosylǵan shaı zár qýǵysh jáne tynys joldaryna sýyq tıgende terletetin dári ornyn basady.

Jas shaı japyraǵynyń shyrynymen, shaı shyryn sólimen nemese untaqtalyp, úgitilgen kepken shaımen deneniń kúıgen jerlerin emdeıdi. Kepken kók shaıdy shaınaý – júrek aınyǵandy jáne aıaǵy aýyr áıelderde, avtokólikte shaıqalǵannan, teńiz syrqattarynan bolatyn qusyp, qatty loqsýdy basýǵa jaqsy kómektesedi.

 Kók shaıdyń qoıý tunbasy denedegi syrtqy jaralardy, tipti júıeli paıdalanǵan jaǵdaıda asqazan men ash ishek jaralaryn jazady. Kók shaı tunbasy qan qysymyn túsiredi.

 Keshegi shaı buzylmaǵan bolsa, ony tánge tartý arqyly emdik maqsatqa paıdalanýǵa bolady. Sebebi bir táýlik turǵan shaıda qyshqyldar men ftor kóbeıedi. Til oıylǵan-da, ekzemaǵa, terige jaraqat túskende, irińdi jaralarǵa em retinde qoldanady.

 Keshegi shaımen kózdi súrtse, qyzarǵany basylady. Tańerteńgi jáne keshki tisti jýar aldynda onymen aýyzdy shaısa, tistiń túbi nyǵaıady.

 Shaı túrli bakterıalardy óltire alatyn kúshke ıe. Negizinen, ol – súzek, dızenterıa tárizdi asa qaýipti bakterıalardy joıady. Shaı qan quramyn, júrek jumysyn jaqsartady.

 Shaı búırekke tas baılanýyn boldyrmaıdy.

 Jaqsy ósken shaı japy-raǵynda S,V1,V2,A,R dárýmen-deri bar dep, ony bet – aldy ishe berseń, shaı óńindi ózgertip, uıqyńdy qashyrady.

 Shaıdy tym qoıý etip daıyndap ishseń, onyń quramyn-daǵy kofeın júıke júıesiniń qyzmetin qozdyrady, qan qysymyn kúsheıtip jiberedi. Shaı 18 gradýs ystyqtan tómen bolsa, jupar ıisi men adam janyn sergitetin shıpasyn, dámdik tatymdylyǵyn joǵaltady.

 Shaı tunbasyndaǵy R dárýmeni adam aǵzasyna S dárýmeniniń jaqsy sińýine kómektesedi.

Al  S dárýmeni jetpegen adamǵa kók shaı ishý qajet. Kók shaıdy durys paıdalana bilgen adam erte qartaımaıdy.

 Shaı tunbasy qan kapıláryn bekitedi, júıkeni jaqsartady. Kók shaı adamdy semirtpeıdi, nesep bólý men júrek bulshyq etteriniń qyzmetin kúsheıtedi, qan qysymyn tómendetedi, adam janyn sergitip, seıiltedi. Kók shaıda jan men tándi jadyratatyn dárýmender baı.

 Ol júrek tamyr aýrýlaryna, ásirese, qan tasý men ateroskleroz syrqatyn emdeýge shıpa. Adamdardyń erte qartaıýyna, ájimniń erte túsýi- ne aǵzada dárýmender men mıkroelementterdiń azdyǵy basty sebep ekendigi belgili. Al kók shaı quramynda polıvıtamındi bul jaǵdaıda yntalandyrýshy qural retinde emdik, profılaktıkalyq maqsattarda sátti qoldanýǵa múmkindik mol. Tunba quramynda alkoloıdter men dárýmender bolǵandyqtan, onyń alkogólge qarsy kúshi de bar. Qytaı, japon elinde kók shaı joǵary baǵaǵa ıe.

 Amerıkandyq zertteýshiler kók shaıdyń adam terisiniń ólip bara jatqan kletkalaryn tiriltetinin anyqtady. Kók shaıdyń quramyna kiretin polıfenal DNK – nyń ózgerýine, rak aýrýyna ushyratatyn radıkaldarmen kúresýge beıimdi bolyp shyqty. Sonymen qatar, polıfenaldyń saý kletkalardy qorǵap, isikti joıatyn qasıeti bar. Bolashaqta ǵalymdar kók shaıdan dıabet pen teri aýrýlaryn emdeıtin dári almaqshy. Tańerteń ashshy kofe ishýge úırengensiz be? Onyń júrek pen baýyrǵa zıandy ekenin bilesiz be? Eger ony shıpaly sýsynǵa aýystyrǵyńyz kelse, kók shaıdy tańdańyz. Kók shaıǵa bir bólik lımon men shaı qasyq bal qossańyz, adamǵa mol kúsh-qýat beretin sýsynnyń daıyn bolǵany. Kók shaı júıke júıesin tynyqtyrady. Al keıbireýler ony salmaq tastaý úshin de ishedi

Ár nárseniń paıdasy men zıany bolatyny sekildi shaıdyń da zıany bar.

Alaıda shaı belgili bir ýaqyttarda ishýge bolmaıtyn kezderinde zıanyn tıgizedi.  Shaıdy ishýge bolmaıtyn kezder

   Ash qarynǵa ishpeńiz. As qorytý jolyndaǵy ishki músheler shaıdyń kesirinen zaqymdanýy múmkin.

 Shaıdy óte ystyq kezinde ishýge bolmaıdy. Ystyq shaı aýyz ben jutqynshaqty, as qorytý joldaryn kúıdiredi.

 Bul sýsyndy sýyp qalǵan kúıinde de ishýge bolmaıdy. Ondaı shaıdyń kesirinen qaqyryq turyp qalýy múmkin.

 Shaıdy tym ashshy qylyp ishpeńiz. Ol densaýlyqqa zıan. Eger tún ýaqyty bolsa, uıqyńyz kelmeı, basyńyzdy aýyrtýy múmkin.

 Dári-dármek qabyldaǵan kezde shaı ishýshi bolmańyz. Sebebi shaı  dáriniń kúshin joıady.

 Shaıdy tamaqtan aldyn nemese tamaqtan keıin ishýge bolmaıdy. Tamaq pen shaıdyń arasy 20-30 mınýttaı bolýy kerek.

 Shaı turyp qalsa, ony ishýge bolmaıdy. Negizinde, shaı demdegennen 20-30 mınýttan keıin óziniń quramyndaǵy zattarymen qyshqyldaný prosesin bastaıdy. Hosh ıisti zattar men paıdaly degen quramdas bólikteri (fenol, lıpoıd, efır maıy) jaramsyz bolyp qalady.

 Qaıta-qaıta demdegen shaıdyń paıdasy joq. Kersinshe, zıany bar. Alǵashqy ret demdegen shaıdaǵy paıdaly zattardyń jartysyna jýyǵyn alsańyz, ekinshi ret demdegende 30%, úshinshi ret demdegende 20%, al, odan keıingisinde 10% paıdaly zattardy ala alasyz.

 Kóp mólsherde ishýge bolmaıdy. Qara shaıdy kóp paıdalanýdyń zıany bar. Sondyqtan, kúndelikti qalypty mólsherdi saqtaǵan jón. Qalypty mólsher ashshy emes shaıdyń 4-5 shynyaıaǵy bolady.

Qanıa Tabys