مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ 2015 جىلدىڭ مامىر ايىندا ۇسىنعان «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارى ەلىمىزدىڭ ۋاقىت تالابىنا ساي دامۋىنا، زامان سۇرانىسىنا لايىقتى جاۋاپ بەرەتىن اۋقىمدى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋعا وڭ ىقپالىن تيگىزىپ كەلەدى. 

سونداي-اق ەل دامۋىنىڭ نەگىزگى باعدارى رەتىندە بەلگىلەنگەن بۇل قۇجاتتا كورسەتىلگەن مىندەتتەردىڭ ورىندالۋى جاڭا قازاقستاندىق ارمانعا قول جەتكىزۋدىڭ توتە جولى رەتىندە باعالانىپ وتىر.

قوعامىمىزداعى ءتۇرلى ماسەلەلەرگە جاڭاشا كوزقاراسپەن قاراپ، ولاردى قازىرگى كەزەڭنىڭ تالابى مەن ءمۇم­كىن­دىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ شەشۋ اسا ماڭىزدى. بۇل ورايدا باستى مىندەتتەر ەك­شەلىپ، ساراپتالىپ قانا قويماي، ونى ويداعىداي جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناقتى جولدارى كورسەتىلگەن «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنىڭ ءجونى بولەك. 

قازىرگى تاڭدا حالقىمىزدىڭ ءمۇد­دەسى، قاجەتتىلىگى، تالاپ-تىلەگى بارىنشا ەسكەرىلگەن ۇلت جوسپارىنىڭ باسىم باعىتتارى، نەگىزگى قادامدارى ءوز دەڭ­گەيىندە ورىندالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ايقىن مىسالىن مەملەكەتتىك كاسىبي اپپا­رات قۇرۋ، ەسەپ بەرەتىن مەملەكەتتى قالىپ­تاستىرۋ، زاڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، يندۋستريالاندىرۋ جانە ەكونوميكالىق وسىمگە قول جەتكىزۋ، بىرتەكتىلىك پەن بىرلىك قاعيداتتارىنان تۋىندايتىن ءمىن­دەتتەردى ورىنداۋ باعىتتارىندا جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلگەن جۇمىستاردىڭ ءناتي­جەسىنەن كورۋگە بولادى. 

اتالعان باعدارلامالىق قۇجاتتا بەلگىلەنگەن مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋدىڭ پراكتيكالىق كەزەڭى باستالعان 2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان بەرگى ارالىقتا ۇلت جوسپارىنىڭ «كاسىبي مەملەكەتتىك اپ­پارات قۇرۋ» اتتى ءبىرىنشى بولىمىندەگى 15 قادامنىڭ باسىم بولىگى ورىندالدى. ناتيجەسىندە مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ كاسى­بيلىگى قامتاماسىز ەتىلىپ، كەيبىر كەر­تارتپا ىس-ارەكەتتەردىڭ جولى كەسىل­ءدى. سوڭعى دەرەكتەرگە قاراعاندا، مەم­لەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداۋ راسىمدەرىن قايتا قاراستىرۋ، جاڭعىرتۋ، دالىرەگى، مان­ساپتىق مودەلگە كوشۋ جۇزەگە اسى­رىلعان.

وسىعان دەيىن مەملەكەتتىك قىزمەتكە العاش قابىلداناتىن تۇلعالار كەز كەلگەن بوس جۇمىس ورنىنا، ونىڭ ىشىندە باسشىلىق قىزمەتكە ۇمىتكەر بولا الاتىن ەدى. ال ەندى مەملەكەتتىك قىزمەتكە العاش قابىلدانعان جانە جۇمىس تاجىريبەسى جوق تۇلعالار ءوزىنىڭ قىزمەتتىك مانسابىن تەك تومەنگى لاۋازىمداردان عانا باستايتىن بولدى. سونداي-اق تومەنگى لاۋازىمدارعا كانديداتتاردى ىرىكتەۋدە جانە ودان ءارى لاۋازىمدىق وسۋدە تۇلعانىڭ ىسكەرلىك قاسيەتتەرى ءبىرىنشى كەزەكتە ەسكەرىلەتىنى ايقىندالدى. بۇلاردان بولەك، كونكۋرس وتكىزۋ ەرەجەسىنە سايكەس، كونكۋرستىق كو­ميسسيا ۇمىتكەرلەرمەن سۇحباتتاسۋ بارى­سىندا جەكە قاسيەتتەردى باعالاۋ ءناتي­جەلەرىن ەسكەرەدى.

سونىمەن بىرگە مەملەكەتتىك قىزمەتكە العاش رەت قابىلدانۋشىلاردى ىرىكتەۋ رەسىمىن ورتالىقتاندىرۋ، ءۇش ساتىلى ىرىك­تەۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ ماسەلەلەرىنە قاتىس­تى دا قادامدار ءوز دەڭگەيىندە ورىن­دالدى. 

«100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنىڭ «زاӊنىӊ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ» اتتى بولىگىندە قامتىلعان 19 قادام بو­يىنشا اتقارىلعان شارالاردىڭ ناتيجەسى دە جامان ەمەس. ماسەلەن، باسقاسىن بىلاي قويعاندا، سوت سالاسىنا قاتىستى 10 قادامنىڭ بارلىعى تۇگەل جۇزەگە اسىرىلدى. تارقاتا ايتار بولساق، سوت جۇيەسى ينستانسيالارىن وӊتايلاندىرۋ، بەس ساتىلى سوت جۇيەسىنەن ءۇش ساتىلى سوت تورەلىگى جۇيەسىنە كوشۋ، سۋديا لاۋازىمىنا ىرىكتەۋ تەتىكتەرىن كوبەيتۋ جانە بىلىكتىلىك تالاپتارىن قاتايتۋ، سۋديالاردىӊ ەسەپ بەرۋ ءتارتىبىن كۇشەيتۋ، سۋديالاردىӊ جاӊا ەتيكالىق كودەكسىن قولدانىسقا ەنگىزۋ، ينۆەستيسيالىق داۋلار بويىنشا جەكە سوت ىستەرىن جۇرگىزۋدى قۇرۋ جۇمىستارى جانە باسقا دا جاعداياتتار بۇگىندە حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ وتىر. 

ۇلت جوسپارىنداعى 32-قادامدا «قىل­مىستىق قۇقىق بۇزۋ كارتاسى» ۇلتتىق اقپاراتتىق جۇيەسى نەگىزىندە ينتەرنەت-پورتال قۇرۋ قاراستىرىلعانى بەلگىلى. قازىرگى تاڭدا بۇل كارتا جاسالىپ، وعان ەلىمىزدەگى بارلىق قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار قىسقا مەرزىم ىشىندە تىركەلۋدە. ءسويتىپ ول ىشكى ىستەر ورگاندارى جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرۋدە. ياعني قازاقستاندىق ازامات كارتاعا ءوز مەكەنجايىن ەنگىزۋ ارقىلى سول راديۋستا تىركەلگەن قىلمىستار ءجو­ءنىن­دە ماعلۇماتتار الا الادى. دەرەكتەر سۇرا­نىس بەرۋشىنىڭ ەلەكتروندى پوشتاسىنا ءجى­بەرىلەدى. وسىلايشا، ەلىمىزدەگى سوت تورە­لىگى مەن قۇقىق قورعاۋ سالاسىنداعى ءتار­ءتىپ جۇيەسى اشىقتىق جانە كاسىبيلىك تۇر­عى­سىندا جاڭا مۇمكىندىكتەرگە يە بولدى. 

قۇجاتتاعى «يندۋستريالاندىرۋ جانە ەكونوميكالىق ءوسىم» بولىمىندە قاراستىرىلعان قادامدار بويىنشا اتقارىلعان شارالار جونىندە ايتار بولساق، ءبىرىنشى كەزەكتە اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن ءتيىمدى پايدالانۋ، ەكسپورتتىق جانە يمپورتتىق كەدەن رەسىمدەرىنەن ءوتۋ كەزىندە «ءبىر تەرەزە» قاعيداتىن ەنگىزۋ، كەدەن جانە سالىق جۇيەلەرىن ينتەگراسيالاۋ، مۇلىكتى جانە قارجىنى زاӊداستىرۋ رەسىمدەرىن وӊايلاتۋ، قولدانىستاعى زاӊعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ، سالىق دەكلاراسيالارىن قابىلداۋ جانە ءوӊدەۋدىӊ ورتالىق جەلىسىن قۇرۋ سىندى ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋى كوڭىل قۋانتادى. 
وسى ارادا قولدانىستاعى سالىق رەجىمىن زامان سۇرانىسىنا ساي وӊتايلاندىرۋ، ءوӊىرلىك ەنەرگەتيكالىق كومپانيالاردى ىرىلەندىرۋ، ءوӊدەۋ ونەركاسىبىنە ەӊ كەمىندە 10 ترانسۇلتتىق كومپانيانى تارتۋ، ەت ءوندىرىسىن، ءسۇت جانە ءسۇت ونىمدەرى ءوندىرىسىن دامىتۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق ينۆەستورلار تارتۋ سەكىلدى باعىتتاردىڭ باسىم بولىگى جۇزەگە اسىرىلعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. 

تاعى ءبىر ەرەكشە توقتالا كەتەر جايت، قازاقستاندىقتار مەن بيزنەس سۋبەكتىلەرىنىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ەىدۇ مەملەكەتتەرىنىڭ جوعارى ستاندارتتارىنا سايكەستەندىرىلدى. سونداي-اق سوڭعى دەرەكتەرگە سۇيەنە سويلەسەك، ەلىمىزدىڭ ەكسپورتتىق تاۋارلارىن الەمدىك نارىققا شىعارۋعا باعىتتالعان جوبالاردى ءتۇزۋ جۇمىستارى قىزۋ قولعا الىنىپ وتىر. بۇگىندە ءوندىرىس بو­يىنشا ترانسۇلتتىق كومپانيالاردىڭ قاتىسۋىمەن 4 جوبا تاڭداپ الىندى. بۇل جوبالار ەت، ءسۇت ونىمدەرىن ءوندىرۋ جانە قايتا وڭدەۋ، وسىمدىك شارۋاشىلىعى سالاسىندا ىسكە اسىرىلۋدا.

«100 ناقتى قادامنىڭ» «بىرتەكتىلىك پەن بىرلىك» اتتى 4-بولىمىندە كورسەتىلگەن قادامداردان تۋىندايتىن ماقساتتاردى ورىنداۋ دا قوعامىمىز ءۇشىن اسا قاجەت ەكەنى بەلگىلى. بۇل ورايدا «ماڭگىلىك ەل» جالپىۇلتتىق پاتريوتتىق اكتىسى بەكىتىلىپ، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ «ۇلكەن ەل – ۇلكەن وتباسى» جالپىۇلتتىق جوباسى ازىرلەنگەنىن، ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە 30-دان استام دوستىق ءۇيى اشىلعانىن ەرەكشە اتاپ كورسەتكىمىز كەلەدى. سونداي-اق ۇلت جوسپارىنىڭ 87-قادامى شەڭبەرىندە «مەنىڭ ەلىم» ازاماتتىق بىرەگەيلىكتى نىعايتۋ جالپىۇلتتىق جوباسىنىڭ جانە 89-قادامداعى «نۇرلى بولاشاق» ۇلتتىق جوباسىنىڭ ناتيجەلەرى ءوزىنىڭ جوعارى دەڭگەيىن كورسەتە ءبىلدى.

ال ۇلت جوسپارىنىڭ «ەسەپ بەرەتىن مەملەكەتتى قالىپتاستىرۋ» بولىمىندە قامتىلعان، سونىڭ ىشىندە، اسىرەسە، مەملەكەتتىك جوسپارلاۋدىӊ ىقشام جۇيەسىن قۇرۋ، اۋديت پەن مەملەكەتتىك اپپارات جۇمىستارىن باعالاۋدىӊ جاӊا جۇيەسىن ەنگىزۋ، «اشىق ۇكىمەتتى» ەنگىزۋ، اقپاراتقا قولجەتىمدىلىك تۋرالى زاӊدى ازىرلەۋ، ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردىӊ ستاتيستيكالىق بازالارى مالىمەتتەرىنە ونلاين-قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ سەكىلدى كوپتەگەن باعىت بويىنشا دا ءتيىستى شارالار قولعا الىنىپ، ولاردىڭ باسىم بولىگى ىسكە استى.

قازىرگى تاڭدا «اشىق ۇكىمەتتىڭ» مولدىرلىگىن، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ەسەپ بەرۋىن، قوعامدىق باقىلاۋلاردىڭ كۇشەيۋىن، ازاماتتىق قوعامنىڭ ارالاسۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءوز ماڭىزدىلىعىن كورسەتىپ وتىر. بۇل ءوز كەزەگىندە مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنىڭ ارتۋىنا، سونداي-اق بارلىق ۇدەرىستەردىڭ اشىق بولۋىنا جول اشادى. بۇگىندە ەلىمىزدە «اشىق ۇكىمەت»، «اشىق دەرەكتەر»، «اشىق بيۋدجەتتەر» جانە «اشىق ديالوگ» سياقتى كومپونەنتتەردىڭ پايدا بولۋى وسى باعىتتاعى جۇمىستاردىڭ قارقىنىن كورسەتەدى.

جالپى، «100 ناقتى قادام» ۇلت جوس­پارى قوعامدىق جاڭا قاتىناستاردىڭ، سونى فۋنكسيالاردىڭ، سونداي-اق جاڭا، جەتىلدىرىلگەن ينستيتۋتتاردىڭ قالىپتاسىپ، ورنىعۋىنا كەڭىنەن جول اشتى. بۇل ەلىمىزدىڭ زامان تالاپتارىنا يكەمدەلە وتىرىپ دامۋىنىڭ مول مۇمكىندىگىنە يە ەكەنىن اڭعارتادى. 

جولدىباي بازار