«سەگىز ءورىم بۇزاۋ ءتىس، بىلشىلداماي اتتان ءتۇس!» دەيتىن قازاقى ءتامسىلدىڭ قيسىنىمەن «قامشىنىڭ» بەتىنەن «سەگىز ءورىم» اتتى ايدار اشىپ تاستادىق. ءبىراق بىردەن ەسكەرتە كەتەيىك، باس جارىپ، كوز شىعارماق ويىمىز جوق. الدەكىمدەرگە «اتتان ءتۇس!» دەۋدەن دە اۋلاقپىز. ايتسەدە بۇل ايدار قاراشانىڭ ەسەبىنەن «نان جەپ» جۇرسە دە، حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ۇمىتىپ كەتە بەرەتىن اتقامىنەرلەر ءۇشىن اشىلعانىن جاسىرعىمىز كەلمەيدى. ەگەر ءوزى سۇرانىپ تۇراتىندار كەزىكسە، سىباعاسىن بەرۋگە دە دايارمىز. ال ازىرگە اتىراۋدان ەسكەن لەپتىڭ ەكپىنىمەن ۇكىمەت باسشىسى باقىتجان ساعىنتايەۆتى سيپاي قامشىلاپ قويعاندى ءجون كوردىك.

كۇنى كەشە اتىراۋ قالاسىنىڭ اكىمى facebook الەۋمەتتىك جەلىسى ارقىلى جۇرتشىلىقتان كەشىرىم سۇراپ، ءبۇي دەدى: «ورايى كەلگەندە ايتا كەتۋ كەرەك، سوڭعى كەزدەردە ب ا ق مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە ەكى بىردەي كوممۋنالدىق قىزمەت كورسەتۋ مەكەمەلەرى باسشىلارى مەن قالالىق تۇكش ءبولىم باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قاماۋعا الىنعاندىعى تۋرالى اقپارات قىزۋ تالقىعا تۇسۋدە.

ءقازىر بۇل ازاماتتاردىڭ بارلىعى قاماۋعا الىنىپ، سوت پروسەسىن كۇتۋدە. ولاردىڭ كىنالىلىك دەڭگەيىن سوت انىقتايدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، كوممۋنالدىق قىزمەت قورسەتۋ سالاسىنداعى باسشىلىق قىزمەتتە بولعان بۇل ازاماتتاردىڭ جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋى مەنى قاتتى قىنجىلتتى. قالا باسشىسى رەتىندە مەن بۇل جاعدايلاردىڭ ورىن العانى ءۇشىن تۇرعىنداردان كەشىرىم سۇرايمىن!. ءبىز ءوز قاتارلارىمىزدا جەمقورلىقپەن كۇرەستى ۇدەتىپ، ابىرويىمىزدى نۇقسان كەلتىرەتىن ارەكەتتەرگە جول بەرمەۋ ءۇشىن بارىمىزدى سالاتىن بولامىز!».

سەرىك شاپكەنوۆتىڭ بۇل ءسوزىن اقپارات قۇرالدارى بىر-بىرىنەن الا قاشىپ، جارىسا جاريالاپ جاتىر. نەگە؟ ويتكەنى قولاستىنداعى قىزمەتكەرىنىڭ كەڭىردەگىنە يە بولا الماي، بالەلى ىسكە شاتىلۋى – ءبىرىنشى باسشىنىڭ ابىرويىنا كەلگەن ۇلكەن نۇقسان. ونى تۇسىنە بىلگەن ادامنىڭ حالىقتان كەشىرىم سۇراۋى دا سونداي جاراسىمدى كورىنەدى. كوپتىڭ الدىندا كىشىرەيۋ، كەمشىلىگىنە كەشۋ سۇراۋ – كەمدىكتىڭ ەمەس، كەمەلدىكتىڭ نىشانى. مۇنداي سوزگە جۇرتتىڭ ءىشى جىليدى. كوڭىل تۇكپىرىندە اكىمگە دەگەن سەنىم ۇيالايدى. بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسى تىم الشاقتاپ كەتكەن قازىرگىدەي كەزەڭدە بۇل وتە قاجەت-اق.

ەندى وسى ءبىر جاعىمدى جاڭالىقتى اتىراۋدان ارقاعا بۇرىپ، باقىتجان ساعىنتايەۆقا قاراي سىرعىتىپ كورەيىكشى. ۇكىمەت جەمقورلىقتان ادا ما؟ قايداعى! شونجارلاردىڭ جەمقورلىقپەن تۇتىلۋى ءالى جالعاسىپ كەلەدى. ق.قوجامجاروۆ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنە قوجالىق ەتىپ تۇرعاندا، دالىرەك ايتقاندا، 2017 جىلدىڭ اقپان ايىندا پرەزيدەنت ودان 2016 جىلى قانشا شەنەۋنىكتىڭ جاۋاپقا تارتىلعانىن سۇراعان. «2900 لاۋازىمدى تۇلعا» دەگەن ەدى سوندا ق.قوجامجاروۆ. كۇيىنگەن پرەزيدەنت ولاردى ساتقىندارعا تەڭەگەن. ەندى سول ساتقىنداردىڭ قانشاسى ب. ساعىنتايەۆتىڭ تۇسىندا ايماقتاردان ەمەس، ۇكىمەتتىڭ ماڭىنان قۇرىقتالدى؟ "قازاقستان ينجينيرينگ" اق باسقارما ءتوراعاسىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى قانات سۇلتانبەكوۆ،  ءبىرىڭعاي زەينەتاقى جيناقتاۋ قورىنىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسى رۋسلان ەردەنايەۆ، اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ كوميتەت ءتوراعاسى بولعان ساقتاش حاسەنوۆ سەكىلدىلەردى ەسەپتەمەگەندە، ءبىر ق.بيشىمبايەۆتىڭ ءوزى نە تۇرادى؟! راس، قۋاندىق بيشىمبايەۆ ۇكىمەت تىزگىنىن باقىتجان ساعىنتايەۆ ۇستاماي تۇرعاندا مينيستر بولىپ تاعايىندالعان. الايدا وزىنە ۇناماعان ءمينيستردى توبەسىنەن ءتۇرتىپ وتىرىپ، توپتان شىعارىپ جىبەرمەسە دە، ونىڭ كونديتاتۋراسىن تالقىعا سالۋعا پرەمەر-مينيستر ابدەن  قۇقىلى ەدى. ولاي ەتپەگەن جاعدايدا، ساناۋلى ءمينيسترىنىڭ ءبىرى جەمقورلىقپەن شاتىلىپ جاتسا، بەتىنىڭ قىزىلى بار ۇكىمەت باسشىسى ۇياتتان ورتەنىپ كەتۋى ءتيىس-تىن.

ونىڭ ۇستىنە، جەمقورلىق ىندەتى ەلىمىزدەگى ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپسىزدىككە جاۋاپتى مينيسترلىكتەردى ەرەكشە دەندەگەن. سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتىنشە، الدىڭعى ورىندا ىشكى ىستەر، ادىلەت قورعانىس مينيسترلىكتەرى تۇر. ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنىڭ اۋرەسىمەن اينالىساتىن اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى دە الدىڭعى قاتاردا.

اۋىل شارۋاشىلىعى دەگەننەن شىعادى، كەزىندە م.ومىريايەۆ قۇرىقتالعاندا سول تۇستاعى مينيستر ا.مامىتبەكوۆ «ورىنباسارىمنىڭ كىناسى دالەلدەنسە، ورنىمنان كەتەمىن» دەپ ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەن. ءمينيستردىڭ مۇنىسى ۇجدانى مىعىم كىسىنىڭ ۇستانىمداي كورىنگەن. ءبىراق م.ومىريايەۆ سوتتالسا دا، ا.مامىتبەكوۆ ورنىنان قوزعالماي قويدى. ول اگرارلىق سالاداعى «تالقانى تاۋسىلعاندا» عانا كرەسلوسىن ا.مىرزاحمەتوۆكە بوساتىپ بەرگەنى ەستە. ءسويتىپ، قاراماعىنداعى قىزمەتكەرىنىڭ قىلمىسى ءۇشىن ءوزىن جازالاۋ، ءوزىن دە ايىپتى ساناۋ ءىس جۇزىندە بىلاي تۇرسىن، ءسوز جۇزىندە دە ايتىلماي كەتتى.

«وي، سەندەردە قىزىق ەكەنسىڭدەر، ب.ساعىنتايەۆقا كەشىرىم سۇراتقالى جۇرگەن» دەپ الدەكىمدەردىڭ بىزگە كۇلە قارايتىنىن دا ءىشىمىز سەزەدى. ءبىراق مۇنىڭ سەبەبى بار. ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ءار شەنەۋنىكتىڭ ساۋساعىن اڭدىپ، قويىن-قونىشىن اقتارىپ وتىرمايتىنى راس. الايدا نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ پرەزيدەنتتىك قۇزىرەتىنىڭ ءبىر پاراسىن  پارلامەنت پەن ۇكىمەتكە ۇلەستىرۋى ب.ساعىنتايەۆتىڭ زامانىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. مۇنداي مۇمكىندىك كەشەگى پرەمەر ك.ماسىموۆتە دە، وعان دەيىنگىلەردە دە بولماعان. جوبادا ۇكىمەتتىڭ دەربەستىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋگە قاتىستى تارماقتار بار. ەندىگى جەردە ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپسىزدىككە جاۋاپتى مينيسترلىكتەردىڭ باسشىلارىنان باسقاسىن تاعايىنداۋعا كەلگەندە پرەمەر-مينيستر پرەزيدەنتتىڭ اۋزىنا قاراپ وتىرمايدى. ارينە، جاڭا مينيستر پارلامەنتتىڭ تارازىسىنان ءوتىپ بارىپ قانا ىسكە كىرىسەدى. ءبىراق ونىمەن تىكەلەي جۇمىس ىستەۋ، قىلتىڭ-سىلتىڭ قىلىعى بولسا، جىنىن قاعىپ الۋ – ب. ساعىنتايەۆتىڭ شارۋاسى.

دەگەنمەن قۇزىرەتى كۇشەيگەن نەمەسە الداعى ۋاقىتتا كۇشەيە تۇسەتىن بۇگىنگى ۇكىمەت دەربەس تىرلىك جاساۋعا دايىن با؟ حالىقپەن ەتەنە جۇمىس ىستەۋى ءتيىس بيلىك تارماعىنىڭ ەل الدىنداعى ابىروي-بەدەلى قانشالىق؟ جۇرداي دەسەك، الدەكىمدەردىڭ «ءوتى جارىلىپ» كەتۋى مۇمكىن. ءبىراق سوعان جاقىن ەكەنى انىق. ماسەلەن ويلاپ قاراڭىزشى، نەگە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە پوليسەيدەن قىسىم كورگەندەر، جالاقىسىن الا الماعاندار، جازىقسىز جاپا شەككەندەر تەك پرەزيدەنتتەن عانا اراشا سۇرايدى. نەگە پرەزيدەنتتەن عانا ادىلدىك ىزدەيدى؟ ايتالىق، پوليسيانىڭ زاڭسىز ارەكەتىنە كۇيىنگەندەر ىشكى ىستەر ءمينيسترى ق.قاسىموۆقا نەمەسە ق.قاسىموۆتى قىر جەلكەسىنەن باقىلاپ وتىرعان ب.ساعىنتايەۆقا نەگە جۇگىنبەيدى؟ ويتكەنى جۇرت سەنبەيدى. ۇكىمەت پەن وعان باعىنىشتى مينيسترلىك باسشىلارىنىڭ، اكىمدەردىڭ قاڭباق قۇرلى سالماعى جوق دەپ ويلايدى. كۇنى كەشە ارىستانبەكپەن الىسقان تۇڭعىشبايدىڭ تابان تىرەر جەر تاپپاي، پرەزيدەنتكە مۇڭ شاعۋى دا سونىڭ دالەلى. ايتپەسە، مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ تىكەلەي باسشىسى ب.ساعىنتايەۆ ەمەس پە ەدى؟!

بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ جۇرتتىڭ ۇكىمەتكە جانە ونىڭ باسشىلارىنا ءۇمىت ارتا المايتىنىن بىلدىرەدى. ءۇمىت دەگەن دۇنيەنىڭ ءوزى كوكەيدەگى سەنىمنەن بالالاسا كەرەك. ال سەنىم بولۋى ءۇشىن نە كەرەك؟ ارينە، اشىقتىق، تازالىق كەرەك. تازالىققا قىلاۋ تۇسكەن جەردە، ونى مويىنداۋ، قۇدايدان كەيىنگى ورىندا تۇرعان حالىقتان كەشىرىم سۇراۋ – سول سەنىمدى قايتارۋدىڭ ءبىر شارتى.

اڭگىمەمىزدى وزگەگە ەمەس، ۇكىمەت باسشىسىنا ارناۋىمىزدىڭ تاعى ءبىر ءمانى بار. ب.ساعىنتايەۆ وزگە شونجارلارعا قاراعاندا، جۇرتقا ءبىرشاما سۇيكىمدى تۇلعا. اسىرەسە ىلگەرىدە ايتقان ءبىر ءسوزى ءالى كۇنگە جۇرتتىڭ قۇلاعىندا ءجۇر. ول كەزدە ب.ساعىنتايەۆتىڭ ك.ماسىموۆكە ورىنباسار بولىپ جۇرگەن كەزى. جۇمىس ساپارىمەن وڭتۇستىككە كەلگەن شەندى جۋرناليستەرگە سۇحبات بەرەدى. «ەندى وسى ايتقانىڭىزدى ورىس تىلىندە قايتالاپ بەرسەڭىز» دەيدى عوي تىلشىلەردىڭ ءبىرى سوندا. ال ساعىنتايەۆ نە دەيدى؟ ءبۇي دەيدى: «ماقتاارالعا، قالىڭ قازاقتىڭ ورتاسىنا كەلiپ ورىسشا سۇحبات بەرمەيمiن، قازاقشا ايتتىم، سودان اۋدارىپ الىڭدار!». وسىنى ەستىگەن قالىڭ قازاق «ويپىر-اي، ساعىنتايەۆتىڭ سونداعى ءسوزى-اي!» دەپ كۇنى كەشەگە دەيىن «كوپىرىپ» ءجۇردى. ءبىراق قاشانعا دەيىن ايتا بەرسىن، ول ءسوز دە سولعىن تارتتى ءقازىر.

ءيا، سونىمەن نە ايتقىمىز كەلدى؟ ءسىزدى قايدام، قاراماعىنداعى قىزمەتكەرىنىڭ پارا العانى ءۇشىن جوعارىداعى باسشىسىنىڭ حالىقتان كەشىرىم سۇراۋى جەمقورلىقپەن كۇرەستەگى تىڭ ءارى ەڭ ناتيجەلى ءتاسىل سەكىلدى كورىنەدى بىزگە. سەبەبى ەش كىناسى بولماسا دا، باسشىلارىنىڭ حالىقتان كەشۋ تىلەپ، ەكى بەتى وتتاي لاۋلاپ تۇرعانى وزگە قىزمەتكەرلەرگە نەگە ساباق بولماسىن؟! كەشىرىم سۇراعان كىسىنىڭ ءوزى دە كەزەكتى مارتە ۇياتقا قالماس ءۇشىن باقىلاۋدى كۇشەيتپەي مە. «بۇلاق باسىنان تۇنادى» دەگەن، مۇنداي ءادىستىڭ وزگە جەردەن ەمەس، ۇكىمەتتەن باستالعانىنان جاقسى نە بار؟!

ارينە، پرەمەر-مينيستر ءتۇس كورگەن ادام قۇساپ 2017 جىلعى بىلىقتارعا 2018 جىلى كەشىرىم سۇراپ تۇرمايتىنى انىق. ءبىراق قۇلقىنىن قۇرت جەگەندەر بيشىمبايەۆتارمەن بىتپەيدى عوي. دەمەك بىردەمە دەگىسى كەلەتىن ادامعا مۇمكىندىك تالاي تۋادى ءالى. ماسەلە – ساعىنتايەۆتىڭ سونى قالاي پايدالاناتىنىندا عانا. 

سانسىزباي نۇربابا