قازىرگى ۋاقىتتا مەملەكەت حالىقتىڭ دەنساۋلىعى مەن مەديسينا سالاسىنا بارىنشا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ كەلەدى. راسىندا ۋاقىت پەن جىلدار ۇزاعان سايىن ادامنىڭ دەنساۋلىعىن كۇتۋى ەڭ الدىمەن وزىنە بايلانىستى بولارى ءسوزسىز. بۇرىنعىداي ەمەس، بۇگىندە سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرعان ازاماتتاردىڭ شوعىرى كوبەيىپ كەلەدى. بۇعان ءبىر جاعىنان مەملەكەتتىڭ دەنساۋلىق سالاسىنا قاتىستى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتى سەبەپ بولسا، ەكىنشىدەن، ادامداردىڭ وزدەرى بۇعان بەيىم بولىپ كەلە جاتىر. ويتكەنى دەنساۋلىق – زور بايلىق. كۇتىنبەسە، سالاۋاتتى ۇرپاق وسىرمەسە، كەلەشەكتە ءالجۋاز بالالار دۇنيەگە كەلەدى. ويتكەنى، بولاشاققا دەنى ساۋ، ساناسى تازا بۋىن كەرەك. ونىڭ ۇستىنە قازىرگى زاماندا الەمدىك مەديسينادا دا كۇردەلى وزگەرىستەر بولىپ جاتىر. ال زامان كوشىنەن قالىپ قويۋعا بولمايدى.
راس، كەڭەستىك جۇيەدە دە مەديسينا وسال بولعان جوق. ءبىراق كەڭەس ۇكىمەتىنەن قالعان ەسكى ءبىر ادەت بار. ول دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا بارعان ادامنىڭ ەم قابىلداۋ ءۇشىن، دارىگەردىڭ كەڭەسىن الۋى ءۇشىن كابينەتتىڭ الدىندا ۇزاق كەزەككە تۇرۋى. راسىندا دا «سوڭى كىم؟» دەگەن ساۋال دارىگەردىڭ كابينەتىنىڭ الدىنا بارعان ءار ادامنىڭ ءجيى قايتالايتىن ءسوزى بولىپ كەلدى. مۇنى ءبىز كەشەگى كۇنگە دەيىن پايدالانىپ، قولدانىپ كەلدىك. كەيبىر ەمحانالارعا بارساڭىز، ۇزىنسونار كەزەگىن كۇتكەن جۇرت ءالى دە بار. بۇدان قالاي قۇتىلۋعا بولادى؟ قازاقستاندا بۇگىنگى تاڭدا ورىن الىپ ءارى جۇزەگە اسىپ جاتقان مەديسينا سالاسىنداعى وزگەرىستەر مۇنداي قيىندىقتان قۇتقارادى. ول– ءار ادامعا قاتىستى مەديسينالىق ەلەكتروندى پاسپورت ەنگىزۋ. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتتىرۋ» اتتى حالىققا ارناعان جولداۋىندا مۇنىڭ جاي-جاپسارىن ناقتى كورسەتىپ بەردى.
«2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ بارلىق ەمحانالار مەن اۋرۋحانالار مەديسينالىق قۇجاتتاردى قاعازسىز، سيفرلىق نۇسقادا جۇرگىزۋگە كوشۋگە ءتيىس.
بۇل 2020 جىلعا قاراي بۇكىل تۇرعىنداردىڭ ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتتارىن جاساۋعا، كەزەكتەردى، بيۋروكراتيانى جويۋعا، قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»،– دەدى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جولداۋىندا.
راس، ەلباسى تاپسىرماسىنا وراي 2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ اۋرۋلاردى ەمدەۋ ءىسىن باسقارۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىن ەنگىزگەن ۋچاسكەلىك مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەكاقىسىن 20 پايىزعا كوبەيتۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل ماسەلە كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. بۇل اۋىلدىق جەرلەردە حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن كوتەرۋگە اتسالىسىپ جۇرگەن مەدقىزمەتكەرلەرگە ۇلكەن كومەك. ال ەڭ ۇلكەن ماسەلە، ول – پرەزيدەنت جولداۋىندا اتاپ كورسەتىلگەن حالىقتىڭ ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتىن جاساۋ. مۇنىڭ تيىمدىلىگى نەدە؟
- بۇرىن كەز كەلگەن ادامنىڭ قولىندا ونىڭ بۇكىل اۋرۋ تاريحى جازىلعان مەدكارتا جۇرەتىن. ونى ەمدەۋ مەكەمەسىنىڭ تىركەۋ بولىمىنەن الىپ بارىپ قانا دارىگەرگە كىرەتىنبىز. توز-توزى شىعىپ كەتكەن، مەدكارتا كەيدە جوعالىپ تا كەتەتىن. ونىمەن بىرگە سەنىڭ سىرقات دياگنوزىن جويىلاتىنى بەلگىلى. ءسويتىپ، تالاي رەت جاڭادان مەدكارتا ارناعانىمىز بەلگىلى. مۇنداي جۇيە ءقازىر ەسكىردى.
- قازىرگى زامانعى مەديسيناداعى وڭ جانە جاعىمدى وزگەرىستەرگە سايكەس ەندى سىرقات ادامنىڭ تاريحىنىڭ بارلىعى دا ءوزىنىڭ ەلەكتروندى پاسپورتىندا جازىلىپ تۇرادى. بۇدان بىلاي، سىرقات ادام ەمحانانىڭ تىركەۋ بولىمىنە بارىپ، مەدكارتاسىن سۇراپ اۋرە بولمايدى. ونىڭ سىرقاتىنىڭ تاريحى مەن بارلىق دياگنوزى جانە دارىگەردىڭ تۇجىرىمداماسى جانە تاعى باسقا اناقتامالار جەكە ءوزىنىڭ اتىنان اشىلعان ەلەكتروندى پاسپورتتا جازىلىپ تۇراتىن بولادى. بۇل دارىگەردىڭ الدىنداعى كومپيۋتەردە، ادامنىڭ جەكە كابينەتىندە ساقتالىنادى.
- بۇدان شىعاتىن تۇجىرىم: ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتى جوباسى مەديسينالىق قىزمەتتى ساپالى كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
- ەلەكتروندى پاسپورت ارقىلى دارىگەرلەر سىرقاتتىڭ دەنساۋلىعىنا قاتىستى بارلىق اقپاراتتى الاتىن بولادى. پاسيەنت تە اتالعان اقپاراتتى تولىققاندى كورىپ، ءبىلىپ وتىرادى.
- دارىگەرگە قارالعان پاسيەنت مەديسينالىق ۇيىمنىڭ كورسەتكەن قىزمەتىنە دە ەلەكتروندى جۇيەدە باعا بەرە الادى.
- ەلەكتروندى پاسپورتتىڭ ەڭ ءبىر ءتيىمدى تۇسى، دارىگەر مەن پاسيەنت اراسىندا تۇراقتى ءتيىمدى كەرى بايلانىس ورنايدى.
- وڭ ناتيجە بەرەتىن بۇل جۇمىستاردىڭ ءبارى دە جۇزەگە اسۋ ءۇشىن رەسپۋبليكاداعى بارلىق مەديسينالىق مەكەمەلەر 100 پايىز كومپيۋتەرمەن جابدىقتالىپ، ينتەرنەت جۇيەسىنە قوسىلۋى ءتيىس.
- سونىمەن قاتار، مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىعى دا كۇن تارتىبىندە تۇرعان ماسەلە ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
بۇل پرەزيدەنت اتاپ كورسەتكەن مەديسينا سالاسىنداعى سيفرلاندىرۋ بولىپ تابىلادى. ەگەر بۇكىل مەديسينا وسى جۇيەگە كوشەر بولسا، وندا ادامداردىڭ دارىگەرلەردىڭ قىزمەتىنە دەگەن سەنىمى ءارى قۇرمەتى ارتادى. ءبىز ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتىنىڭ تيىمدىلىگىن ايتتىق. ال سيفرلاندىرۋدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى مەن قاراپايىم ەمدەلۋشىلەرگە قانداي تيىمدىلىگى بار؟
- سيفرلاندىرۋ دارىگەرلەر مەن سىرتقات جانداردىڭ ۋاقىتىن ۇنەمدەيدى.
- سىرقات ادامدار وزدەرىنىڭ زەرتحانالىق تالداۋىنىڭ قورىتىندىسىن ەمحاناعا بارماي-اق ەلەكتروندى نۇسقادا الا الادى.
- ولار بۇرىنعىداي دارىگەرگە نەمەسە تىركەۋ بولىمىنە تەلەفون شالىپ، الدىن الا جازىلۋدى قويادى. ولار بۇل جۇمىستى ەلەكتروندى تۇردە كومپيۋتەر ارقىلى ينتەرنەتپەن بايلانىسقا شىعىپ، ۇيىندە وتىرىپ-اق مۇنى بىتىرە الادى.
- پاسيەنتتىڭ كەز كەلگەن مەديسينالىق قىزمەتتى ءتىپتى قالتاداعى سمارتفونمەن دە بىتىرۋگە مۇمكىندىگى بار. مىنە دەنساۋلىق سالاسىن سيفرلاندىرۋدىڭ تيىمدىلىگى وسى.
راس، مەديسينا سالاسىن تووىققاندى سيفرلاندىرۋ ءارى حالىقتىڭ جەكە دەنساۋلىق پاسپورتى بولۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن ەمحاناداعى ءار دارىگەردىڭ الدىندا كومپيۋتەر تۇرۋى كەرەك. ونىڭ بارلىعى دا ينتەرنەت جۇيەسىنە قوسىلۋى قاجەت. ال بۇل ورايدا نە ىستەلىنىپ جاتىر؟ پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا وراي، بۇل سالادا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر. ءقازىر مەديسينا سالاسىن تەحنولوگياعا ۇيلەستىرۋ، يكەمدەۋ جۇمىستارى جۇيەلى تۇردە جالعاسىن تابۋدا. وسى ورايدا رەسپۋبليكا بويىنشا دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرىنىڭ 88 پايىزى كومپيۋتەرمەن جابدىقتالىپ، 66 پايىزى ينتەرنەتكە قوسىلعان. دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ءبىرجان ەلتانوۆتىڭ مالىمەتىنە سەنسەك، قازىرگى ۋاقىتتا 8 ءوڭىر ىس-قىزمەت قۇجاتتارىن ەلەكتروندى نۇسقادا جۇرگىزە باستاعان. مينيستر ايتىپ وتكەندەي، وزگە وڭىرلەر ەلەكتروندىق جاڭا جۇيەگە كەزەڭ-كەزەڭىمەن قوسىلۋدى كوزدەپ وتىر. ال پرەزيدەنت جولداۋىندا اتاپ كورسەتكەن ماسەلە قالاي ورىندالىپ جاتىر؟ بۇل سالاداعى كورسەتكىشتەر كوڭىل توعايتا ما؟ مەديسينا سالاسى قاعازباستىلىقتان ارىلا ما؟ راس، بۇل سالادا جۇمىستىڭ جۇيەلى ىستەلىنىپ جاتقانىن مىنا ءبىر دەرەكتەر ايقىنداپ تۇرعانداي. قازىرگى كەزگە دەيىن 10 ميلليوننان استام حالىق ءوزىنىڭ ەلەكتروندىق دەنساۋلىق پاسپورتىن يەلەنگەن. مينيستر ءبىرجان ەلتانوۆ 2020 جىلعا قاراي حالىقتىڭ 100 پايىزى ەلەكتروندىق دەنساۋلىق پاسپورتىمەن قامتاماسىز ەتىلەتىنىن ءمالىم ەتتى. سونىمەن قاتار، پاسيەنتتەرگە ارنالعان ءموبيلدى قوسىمشالار دايىنداۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلىپ جاتىر. ال مۇنىڭ قازىرگىدەي قاربالاس ۋاقىتتا پايداسى وتە زور. ويتكەنى، بۇگىننىڭ وزىندە 100 مىڭعا جۋىق ادام وسى ەلەكتروندى موبيلدىك قوسىمشانى پايدالانىپ وتىر. پاسيەنت قاي جەردە جەردە جۇرگەنىنە قاراماستان كەز كەلگەن ۋاقىتتا موبيلدىك قوسىمشا ارقىلى ەمحانادان، ءوزىنىڭ جەكە دارىگەرىنەن بارلىق اقپاراتتى الا الادى. وعان دارىگەرىمەن ەلەكتروندىق جۇيە ارقىلى بايلانىسقا تۇسۋگە دە مۇمكىندىك تۋادى.
سونىمەن مەديسينا سالاسىندا بولىپ جاتقان ماسەلەنى ساراپتاپ قاراعاندا بايقاعانىمىز نە؟ جولداۋدا ايتىلعان پرەزيدەنت تاپسىرماسى جۇيەلى تۇردە ورىندالىپ جاتىر. جۇمىستىڭ ناتيجەسى دە كورىنىپ تۇرعانى بايقالادى. ويتكەنى ءبىز قاي سالادا بولسىن، كوشتەن قالماۋىمىز كەرەك. ويتكەنى دەنساۋلىق–زور بايلىق.
ەركىن قالدان
