Qazaqtyń qas batyry Baýyrjan Momyshulynyń «Tártipsiz el bolmaıdy, tártipke baǵynǵan qul bolmaıdy» degen ataly sózi bar. Iaǵnı, zańyn, ereje-tártibin syılamaǵan eldiń bolashaǵy bulyńǵyr degen sóz. Qazaqstan óziniń demokratıalyq, zaıyrly, quqyqtyq jáne áleýmettik memleket ekenin Konstıtýsıa arqyly bekitip, memleket pen dinniń araqatynasyn retteıtin zaıyrlylyq qaǵıdattaryna súıenedi. Konstıtýsıa men ulttyq zańnamalar respýblıka azamattaryna barynsha keń quqyqtar berýmen qatar, bir mezgilde olardyń memleket pen qoǵam aldyndaǵy mindetterin de aıqyndap beretini anyq. Osy turǵydan alǵanda, sońǵy jyldary qoǵamda zaıyrlylyq pen jalpyǵa ortaq tártipke, zańǵa  qatysty birshama túsinispeýshilikter de oryn alyp otyrǵany jasyryn emes. Sonyń biri – mekteptegi, ıaǵnı oqýshylar arasyndaǵy hıdjab máselesi.

Aıta keterligi bıyl QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń orta bilim berý uıymdary úshin mindetti mektep formasyna qoıylatyn talaptardy bekitý jónindegi buıryǵy shyqqan bolatyn. Munda mektep formasyna qandaı da bir dinge qatystylyqty aıqyndaıtyn kıim elementterin qosýǵa jol berilmeıtindigi belgilengen. Osydan keıin de qoǵam arasynda túrli pikirler aıtyla bastady. Alaıda, osy tóńirekte áńgimege barmas buryn, ulttyq zańnamanyń normalaryna da mán bergendi jón sanaǵan edik.

Qazaqstannyń memlekettik bilim berý júıesi de zaıyrly jáne onyń dinı bilim berý júıesinen bólek ekenin aıta ketý kerek. Iaǵnı, zaıyrlylyq uǵymy – bilim berý mekemelerinde jastar boıynda belgili bir dinı kózqarasty qalyptastyrýǵa qarsy ekenin bildiredi. Zaıyrlylyq – Ata Zańmen bekitilgen memleket turpaty, sondyqtan Konstıtýsıa negizinde jasaqtalǵan QR «Bilim týraly» Zańy da zaıyrlylyq qaǵıdattaryn basshylyqqa alady. QR «Bilim týraly» Zańyna sáıkes bilim salasyndaǵy memlekettik saıasattyń negizgi qaǵıdattarynyń biri bilim berýdiń zaıyrly sıpaty bolyp tabylady. Atalǵan zańnama bilim berý uıymdarynda dinı uıymdardyń qurylymdaryn qurýǵa jáne olardyń qyzmetin júrgizýge, dinı ymyrasyzdyq pen aıryqshalyqty nasıhattaýǵa, pedagog qyzmetkerlerdiń bilim berý úderisin dinı nasıhat júrgizý maqsatynda paıdalanýyna tyıym salynady.

Budan bólek, QR «Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» Zańynyń 3-babynyń 4-tarmaǵynda «dinı bilim berý uıymdaryn qospaǵanda, Qazaqstan Respýblıkasynda bilim berý men tárbıeleý júıesi din men dinı birlestikterden bólingen jáne zaıyrly sıpatta bolady» dep atap kórsetilgen. Iaǵnı, zaıyrly memleket zańnamalary belgili bir dinı birlestiktiń maqsatyn emes, tutas azamattyq qoǵamnyń múddesin kózdeı otyryp jasalady. Zań talaptary men tyıymdary barlyq din ókilderine ortaq. Osylaısha mekteptegi zaıyrlylyqqa qatysty ustanymdar tek ıslam dinine ǵana emes, basqa dinderge de tikeleı qatysty bolyp tabylady. Osy tusta aıta keterligi, eger memelkette qandaı da bir dinniń múddesine basymdyq beretin bolsa, mundaı jaǵdaı basqa konfesıa ókilderi úshin de synǵa ushyrap, qoǵamda odan beter ádiletsizdik ornaǵan bolar edi.

Al Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń bekitken talaptaryna kelsek, onda mektep formasyna qatysty erejeler bir ǵana «hıdjab kıýdi» emes, ózge de dinder elementterin paıdalanýdy shekteıdi. Óıtkeni kez kelgen atrıbýtıka, sımvol, element belgili bir dárejede ózi qatysty bolyp tabylatyn senimdi nasıhattaýdy bildiredi. Barlyq dinderdiń zań aldyndaǵy teńdigin qamtamasyz etetindikten zaıyrlylyq qaǵıdattary jeke bir dindi ereksheleýge jol bermeıdi. Al endigi bir másele – eger Qazaqstanda barlyq konfesıalarǵa qurmettegendikten, olardyń erkine salyp, barlyq din ókilderine bilim mekemelerinde kıim úlgisine tolyq erkindik bergen bolsa ne bolar edi? Olaı istesek, árbir konfesıa ókilderi ózderiniń erekshelikterin kórsetip, oqýshylar arasynda qaıshylyqtar týyndamaıdy ma? Munymen qosa, mektepterde ortaq kıim úlgisin bekitý tájirıbesi álem elderinde keń taralǵan. Sondyqtan da barlyq din ókilderiniń ortaq zań talaptaryna baǵynýyn talap etý kóp konfesıaly Qazaqstandaǵy ishki turaqtylyqty saqtaýdyń birden-bir tetigi. Dinaralyq qaqtyǵystardyń oryn almaýyna memleket azamattary da múddeli bolyp, oǵan zań normalaryn saqtaý arqyly úles qosýy tıis. Túıindeı aıtqanda, mektepte ártúrli áleýmettik jaǵdaıdaǵy otbasylar men ártúrli kózqarastaǵy ortadan shyqqan oqýshylar ortaq úlgidegi kıim kıýi kerek.

Qazaqstan Respýblıkasynda azamattardyń dinı senim bostandyǵy qamtamasyz etilgen. Ózge din ókilderimen qatar musylman azamattary da bes paryzyn ótep, dinı qulshylyqtaryn kedergisiz júzege asyrýda. Al mektep qabyrǵasynda hıdjabqa ruqsat berilmeýi bilim mekemesiniń ishki tártibin zaıyrlylyq qaǵıdattaryna saı saqtaý maqsatynda ǵana jasalady. Mektepten tys oryndarda bul máselege qatysty eshqandaı tyıymdar kózdelmegen. Sondyqtan mekteptegi hıdjab máselesin kóterýshi azamattar senim bostandyǵyna múmkindik beretin zańǵa jáne basshyǵa baǵynýdyń ári azamattyq mindet, ári musylmandyq paryz ekenin túsingeni jón.

Mektep qabyrǵasynda júrgen shekteýli kezeńde hıjab kımeý qyz balany musylmanshylyqtan shyǵarmaıtynyn basqalardyń da túsingeni durys. Óıtkeni, din kıim úlgisine emes, mazmunǵa súıenedi. Árıne, munda mazmuny kelisse boldy, ashyq-shashyq júrýge de bolady deýden aýlaqpyz. Degenmen, kez kelgen din úshin syrttaǵy kıim emes, júrektegi ıman mańyzdyraq.

Túıindeı aıtqanda, qoǵamdaǵy ártúrli ortada bir-birine qaıshy máseleler týyndaǵanda, sonyń ishinde din máselesine qatysty pikirlerde qoldaý daý-damaı jasaýdyń qajeti de shamaly. Mektep oqýshylaryna qatysty ortaq kıim úlgisine baılanysty da jurtty dúrliktirýdiń qajeti joq. Bul rette keıbir ata-analar tarapynan «hıdjab kımegen qyz – musylman emes» dep aıtylyp júrgen kózqarastardyń da ıslam dininiń qaǵıdattary men ustanymyna jat ekenin aıtýǵa tıispiz. Islam dininde adamnyń syrtqy atrıbýtıkalyq kelbetinen buryn, onyń ishki jan dúnıesine, ımanynyń shynaıylyǵyna úlken mán beriledi. Bul «Alla Taǵala senderdiń túrleriń men mal-dúnıelerińe qaramaıdy. Alla Taǵala senderdiń júrekteriń men amaldaryńa qaraıdy» degen hadıs sharıften (Ábý Hýraıradan Mýslım jetkizgen) de kórinis tapqan.

Jastilek Rahmet