«The Words»  – sóz

Ol qalammen dos. Ózin jazýshymyn dep sanaıdy. Onyń bar armany (tipti ómiriniń máni desek bolady) – kitap shyǵarý, kitabymen jazýshy retinde moıyndalý.  Alaıda avtorlyq týyndysyn baspalar qabyldamaıdy. Sóıtip júrgende ol bireýdiń qoljazbasyn taýyp alady. Ony óziniń kitaby, óziniń sózderi etip shyǵarady. Tanyla almaı júrgen jazýshysymaq «bestseller kitaptyń avtory» atanady.

Conflict of the words – sóz daýy

Bireýdiń sózin bireý urlady degen oqıǵa jastar eń kóp otyratyn «VKontakte» áleýmettik jelisinde jıi oryn alady. Sondyqtan da 300 000-dyq turaqty oqyrmany bar, «VKontakte» jelisiniń eń úzdik, taza qazaq tildi «Mahabbat, qyzyq mol jyldar» tobynyń qurýshysyn istiń mán-jaıyn túsiný úshin áńgime tartqan edik. Ernar Almabektiń aıtýy boıynsha, urlyqtyń bul túri qazir jıi kezdesedi. «Topqa oqyrmandardan kúnine jıyrma-otyz (keıde odan da kóp) óleń keledi. Shynaıy avtory osy adam ba dep tekserip otyratyn ýaqyt ta, múmkindik te joq. Bizdiń qaǵıda – oqyrmanǵa senim artý, onyń oıyn, sózin halyqqa tanylýyna sep bolý. Ókinishke oraı, sol oqyrman keıde senimdi aqtamaıdy. Aldaıdy. Biz (top admınıstratorlary) Muqaǵalı, Muhtar Shahanov, Esenǵalı syndy aqyndardy (poezıasyn) tanımyz. Olardyń óleńin urlap bireý jańalyq jiberse, birden óshiremiz. Al, endi biz bilmeıtin jas daryndy aqyndar qanshama... Birde usynylǵan jańalyqtardyń ishinen bir óleńge erekshe kózim tústi. Jańa ǵana bir jerden oqyǵan sıaqtymyn degen sezim paıda boldy. Sóıtsem, bizge bir óleń eki adamnyń atynan kelipti.

Sabyrjan Ismagýlov: "Muqaǵalı aǵamyzǵa arnaǵan arnaýdy men jazǵam. Dál týǵan kúni jazǵam joq. Osydan biraz ýakyt buryn Shý qalasyndaǵy İlıas Birimqul degen ánshi baýyrym inim Muqaǵalı aǵamyzdyń týǵan kúnine oraı qabyrǵa gazetin shyǵardy. İlıas aqynǵa arnaý jazyp berýimdi surady. Sol kezde osy óleńdi shyǵarǵan bolatynmyn. Meniń  bireý shyǵarǵan óleńdi urlaǵan kezim joq. Ata-anam ondaı tárbıe bergen joq. İlıas baýyrymnyń óleń shyǵaryp bershi dep maǵan ótinish aıtqan dybystyq habarlamasy da bar.  Tipti gazetti kórsetýge barmyn senbeıtinderge. Al Mırasqa keletin bolsaq, jasy kishi inimiz eken ol qylyǵyn qoldamaımyn, biraq sottasyp ta áýre bolmaımyn. Ózine sms jazyp edim, jaýap kelmedi..."

Mıras Janaıǵa mán-jaıdy anyqtaý úshin habarlasqan edim. ««Arnaý» óleńiniń avtory retinde ózińizdi kórsetipsiz, shyndyǵynda sizdiki me? Sabyrjan Ismagýlov degen «Mahabbat, qyzyq mol jyldardyń» oqyrmany óleń meniki dep jazýda. Osyǵan qaıtarar jaýabyńyz qandaı?» degen suraqqa jaýap bermesten óziniń qoly bos emes, teatrda júrgenin, keshirek maǵan hat jazyp, joldaıtynyn aıtyp asyǵys-úsigis tutqany qoıa saldy. Sodan beri Mırastan habar joq...

Fight of the words – sózge talas

Nazerke Semeı óziniń paraqshasynda bylaı depti: Qurmetti top músheleri, oqyrmandar! Esimim - Nazerke. Poezıa álemine endi-endi qadam basyp kelemin. Óleńderimdi "Mahabbat, qyzyq mol jyldar", "Ómirlik máni bar" syndy aýqymdy paraqshalarǵa jiberip turatynmyn. Oqyrmandarymnyń paıda bolýy, synnyń aıtylýy ári qaraı damýyma úlken áserin tıgizdi. Osyndaı múmkindik bergen "Mahabbat, qyzyq mol jyldar" tobynyń ákimshiligine aıtar alǵysym sheksiz! Degenmen, qazaq jastary bir dertke shalynǵan sıaqty... Ol - plagıat! Ózge jannyń júreginiń tuńǵıyǵynan qymbat marjan bolyp shyqqan óleń-jyrdy óz atynan jarıalaıtyn jastar bar eken. Ózim mundaı sumdyqqa barmaǵan soń, ózgelerdiń de bulaı eterine senbep em... Biraq... Biraq... Ońaı jolmen aqyn bolǵysy keletinder bar eken... Uıat! Qazaqqa syn! Musylmanǵa kiná! Kirshiksiz poezıa álemin kirletpeıik! Adam bolaıyq, adamdar!

Óleńdi urlaǵandardyń biri Aıbek Qadirbektiń aqtalýy: Bipde «VKontakte» jelisinde otyrǵanymda bir tamasha óleńdi kózim shaldy. Men ony kóshirip alyp, óz qabyrǵama (jelidegi adamnyń paraqshasy-redaksıa) qoıǵanmyn. Qoıǵanymdy qaıtesizder, avtoryn jazýdy umytyp ketippin. Búgin mine eskertý aldym avtordan. Ol – Nazerke Semeı!

Truth in the words – shyndyq sóz

Ernar Almabek: Jaqynda ǵana topqa Aıko Amırhanova degen  oqyrmannan «Bir qaǵaz. Bir qalam. Bir óleń» atty týyndy keldi. Bul óleńdi negizi men bilemin. Ózimniń áriptesim Marǵulan Aqannyń óleńi. Sol sebepti oqyrmanǵa hat jazdym, biraq ol til qatpady.

Marǵulan Aqan: Qazaq týmasynan aqyn halyq. Sol sebepti ár qazaq aqyn atanǵysy keledi. Biraq óleńdi súıý, onyń maǵynasyn uǵý bir bólek, jyr jazý, aqyn bolý bir bólek dúnıe. Ádebıet ardyń isi ekenin bilesizder. Bireýdiń óleńin urlaý – aýyr qylmys. Óleńmen birge ury oılanbastan óleńniń aýyrtpalyǵyn, aqynnyń muń-zaryn, shattyq-qýanyshyn birge urlaıdy. Bul adamnyń júregin, baýyryn, búıregin sýyryp alý, organyn urlaýmen teń. Bir óleń bireýdiń baǵyn ashady. Bireýdiń soryna aınalady. Sózdiń qudireti men energetıkasy myqty. Urlaǵan óleńi aqynsymaqtyń erteń soryna aınalmasyna kim kepil? Meniń urlanǵan óleńim jaıly estip, bilip otyrmyn. Negizi urylar óte kóp. Biraq men olardyń izine túspeımin, hat jazyp, sóz talastyrmaımyn. Ózderi bilsin. Ar-uıattary bilsin deımin. «Bir qaǵaz. Bir qalam. Bir óleń» atty óleńim maǵan erekshe ystyq edi. Aıko Amırhanova degen qyzdyń ony ıemdenip, topqa salǵanyn Ernar maǵan aıtyp berdi. Qyzǵa birnárse aıtqym aq keldi (biraq ondaıda aıtar sóz taba almaı qalamyn), sóıtsem jasy kishkentaı eken. Kúlip qana qoıdym.

Master of word`s – sóz sheberi

Qarańǵy. Tynyshtyq óńgergen.
Ekeýmiz úıińde egesh.
Sen shyqtyń arǵylaý bólmeden,
Bul joly kıimmen emes…
Avtory Muqaǵalı emes

Marǵulan Aqan: HHİ ǵasyr jastarynyń kitapqa degen beıimin aqparattyq keńistik jaýlap alǵaly qashan. Osy bir óleńdi izdeý úshin «Pák qyz» dep jazyp, kimdiki ekenin ańǵarýǵa «google»-ge kirse, osyndaı jaýap alady. İshine úńilip, ras pa, ótirik pe ol jaǵyn bilý mańyzdy emes. Tipti, keı kózge kórinip júrgen saıttar da adasýdyń kebin kıgen. Máselen, osy silteme arqyly siz «Jarar.kz» saıtynyń ishine enip, «Qazaqsha óleń: Muqaǵalı Maqataev (Pák qyz)» deıtin taqyrypqa ap bolasyz. Muny kórgen, kózin shel basqan jastar «Muqaǵalıdiki ǵoı, ınternetten qara, senbeseń!» — demeı, ne deıdi. «Vkontakte» áleýmettik jelisinde osy jaıynda daý bolǵan. Ol jerdegi daý — Aslan Qajenov deıtin aqyn jigittiń paraqshasynda órbigen. Bir qaryndasymyz «bul — Muqaǵalıdiki» dep, aqıyq aqynnyń aýzynan estigendeı qasarysyp otyrsa, kókiregi oıaý aǵalary «Aslan Qajenovtiki» — dep, aqyldaryn aıtqan. Endi bul óleńniń aty qandaı, avtory kim deıtin suraqqa naqty toqtalsaq. Muqaǵalı – pende, perishte emes. Lázzat pen qumarlyqty da jazǵan adam. Ondaı saryndaǵy óleńderi jurt aýzynda júr de. Tek bul óleń Muqaǵalıdyń qalamynan týmaǵan, ári óleńniń aty da «Pák qyz emes», «Alǵash barǵanda». Avtory jas aqyn – Aslan Qajenov.

Álıhan Jarar– zharar.kz saıtynyń qurýshysy: Muqaǵalıdyń bir top óleńderin salǵan kezde «Pák qyz» óleńi de saıtymyzǵa jarıalanǵan bolatyn. Óleńderdiń bárin ǵalamtordan alamyz. Keıinnen onyń shyn avtory basqa adam ekeni anyqtaldy. Biz birden túzetý engizdik. Ondaı-ondaı qateler ketip jatady. Oǵan endi jalpy ǵalamtor qoldanýshylary kináli. Avtordy kórsetpeı óleń jarıalaımyz. Basqa bireý shatasyp, bólisken adamdyki me dep uryny avtor retinde belgileıdi. Bul sanaly túrde urlyq bolmasa da beıqamdyq. Biz saıt bolǵanmen barlyǵyn tekserip otyra almaımyz. Kóbinese avtorlar óz óleńderin ózderi jiberip jatady. Saıtymyzda «Ananyń súıýi» jáne «Shesheniń balalaryn súıýi» degen eki óleń shyqqan bolatyn. Ekeýi de negizi bir óleń. Tek ataýynda ózgeshelik bar. Mazmuny birdeı. Bireý M. Dýlatovtiki dese, bireý Y. Altynsarındyki dep joldady. Endi shyn máninde óleń kimdiki ekenin bile almaı otyrmyz. Ǵalamtordy aqtarǵan kezde de jaýap taba almadyq. Derekkózderdiń jartysynda avtor Myrjaqyp, jartysynda Ybyraı dep kórsetilip tur.

Maqala jazý barysynda Qostanaı qalasyndaǵy Y.Altynsarın atyndaǵy Daryndy balalarǵa arnalǵan mektep-ınternatyna óleń avtoryn anyqtaý maqsatynda qońyraý shalyndy.  Jaýabyn kútemiz.

«The Words»  – sóz

«Jazýshynyń» baqyttan basy aınalady. Biraq baqyt uzaqqa sozylmaıdy. Qoljazbanyń shyn avtorymen saıabaqta betpe-bet kezdesedi. «Jazýshysymaq» moıyndaǵysy kelmeıdi, jaltarady, eń sońynda óz uıatty áreketi úshin qysylady, qyzarady, ar azabyn shegedi. Ókinedi. Keshirilmes qateligin túzetkisi, urlanǵan «sózdi» ıesine qaıtarǵysy keledi. «Sózdiń» shyn ıesi mundaı «syılyqty» qabyldamaıdy. Bar aýyrtpalyqty (kiná, ókinish, ar azap) kóterýge, sonymen ómir súrýge mindetteıdi. Onymen ómir súrý «avtor» ómirin tozaqqa aınaldyrady.

P/S: «The Words»  – bul «plagıat» máselesin qozǵaıtyn 2012 jyly Gollıvýdta túsirilgen fılm. Rejıserleri Braıan Klagman, Lı Sterntal. Fılm senarıi 11 jyl buryn jazylǵan. 11 jyldan keıin Bredlı Kýper rejıserlerge bergen sózinde turyp kınoǵa túsýge kelisedi. 6 mıllıon jumsalǵan fılm prokattan 11 mıllıon jınady.

Jazıra Baıdaly