Keshe bir orystildi Áriptesimmen sózge kelip qalǵan edim.
Onyń pikiri úırenshikti: orystildilerdiń elden ketýi úlken problema bolyp tabylady. Sebebi memleket esebinen bilim alǵan mamandar basqa eldiń ekonomıkasyna ketip, paıdany soǵan túsiredi. Olardyń ornyn toltyryp jatqan shetten qaıtqan qazaq aǵaıyndardyń ekonomıkaǵa úlesi tómen dep dáleldegendeı boldy maǵan.
Men basqasha ýáj aıttym.
Mysaly, qaladan zaýyttaǵy orys ınjener ketti delik. Kezinde memleket esebinen bilim aldy, kásiporynda istep tájirıbe jınady. Qazir osyǵan uqsas kez-kelgen reseılik kásiporynǵa daıyn maman. Bunyń ketýi sózsiz ekonomıkalyq shyǵyn. Biraq dál búgingi kúnge qatysty ekonomıkalyq shyǵyn.
Al esesine, sol aýylǵa ne qalaǵa jas qazaq otbasy keldi delik. Ketken mamandaı biligi men tájirıbesi joq delik. Árıne birden Álginiń ornyn toltyra almaıdy. Biraq...
Uzaq merzimdi damý, paıda turǵysynan jas otbasynyń ekonomıkaǵa úlesi basym bola bermek.
Mysaly, jańaǵy orys ınjener erteń zeınetke shyǵady. Kempiri ekeýin baǵyp-qaǵatyn jańaǵy jas otbasy bolmaq. Sebebi óziniń eki balasy baıaǵyda Reseıge ketip qalǵan. Túsirgen ekonomıkalyq paıdasyn zeınetaqy, aýrýhana arqyly soryp alady. Kemi 10-20 jyl taza salmaq túsiredi.
Jas qazaq balasy durys baǵyt alsa, jaı-kúıi, motıvasıasy bolsa oqýyn jalǵastyrady, tájirıbe jınaqtaıdy. Bul birinshi kezeńde taǵy da shyǵyn. Biraq, túbi qaıtatyn shyǵyn.
Erteń bul qazaq kásiporyndaǵy qyzmetke keledi. Jańaǵy orys mamannyń ornyn basady. Jaqsy bolsyn, jaman bolsyn, úırenedi, mamandanady. Osy kezden bastap ekonomıkalyq tıimdilik bastalady.
Esesine.
1. Bul qazaq shetke qaraılaı bermeıdi. Elinde qalady. Iaǵnı oǵan quıylǵan bilim, ǵylymı ınvestısıadan keletin paıda elde qalmaq.
2. Uzaq ýaqyt boıy bul qazaq zeınet pen Áleýmettik salaǵa salmaq salmaıdy. Tapqan nápaqasyn kórshi elge emes, óz eline salady.
3. Jas bolǵan soń bul qazaq bala tabady. Búginde halyqtyń qartaıýy úlken ekonomıkalyq problema bolyp otyr. Eger qazaqtar jas ult bolmaǵanda el úkimeti Árbir kelgen qytaılyqtyń kótenin súıýge májbúr bolar edi! Halyqtyń jas bolǵany, sanynyń turaqty artýy - bas aýrý emes. Kerisinshe, ekonomıkalyq múmkindik!
Ras, jas otbasyǵa jaǵdaı kerek. Balabaqsha, mektep, baspana, nesıe. Biraq bul da eńbek oryndary! Bul da salyqtar! Kári otbasyǵa tek aýrýhana, ǵıbadathana men zıratstan ǵana kerek bolady. Qaısysy úmit beretin ekonomıka sonda?
Mysaly, 2050 jylǵa deıin OQO halqy 5 mıllıonǵa jetedi. Esesine Reseımen shekaralas oblystardyń halqy jyl saıyn teris ósim kórsetip jatyr. Ol jaqtyń orysy túgili qazaǵy qazaq kóshine durys kózben qaramaıdy. Al ol jaqtaǵy halyq sanynyń kemýi barsha oblystyń ekonomıkasyn quldyratyp jatqanyn durys uqpaıdy. Jalpy suranys pen tutyný qulap jatqan oblysta ekonomıkalyq ósimniń bolmaıtynyn ózderi de uǵyna bermeıdi. Búginimen ǵana, búgingi komfortymen ǵana ǵumyr keshýge qumar.
Qysqasy qazaq kóshiniń máselesin ekonomıkalyq turǵydan, uzaq merzimdi ekonomıkalyq strategıa turǵysynan da zertteý kerek. Onyń syrtqy jáne ishki ólshemin de zertteý kerek. Osy boıynsha kez-kelgen qarsylasty paıymmen, sanmen, sapamen syndyra bilýimiz kerek.
Qazaq kóshi demekshi...
Kúni keshe Premer Saǵyntaev kezinde jabylyp qalǵan pedıatrıa bólimderin qaıta ashyp, jandandyrý týraly sheshim qabyldady. Óte oryndy sheshim!
Biraq mynany eskersek.
Búginde elimizdiń ekonomıkasy da, onyń densaýlyq saqtaý kartasy da birdeı, biregeı emes.
Negizgi ósimdi berip otyrǵan aımaqtar ońtústik pen batys. Bular qazaqtildi aımaqtar. Iaǵnı pedıatrlardyń basym kópshiligi qazaqshany jaqsy bilýi kerek. Basym kópshiligi osy ońtústik pen batysqa daıyndalýy, sonda baryp qyzmet etýge daıyn bolýy kerek.
Esesine, soltústik óńirlerdegi Áleýmettik sala men medısına sál ózgeshe bolady. Halyqtyń ómir súrýi jaqsardy, ómir súrý ýaǵy artty. Ol aımaqtarǵa búgin pedıatrlar emes, kerisinshe gerontologtardy daıyndaý kerek. Sebebi bala densaýlyǵy men qarttar densaýlyǵy eki bólek medısına, eki bólek ekonomıka. Baldary Reseıge ketken orys zeınetkerlerin baǵyp qaǵatyn ba qazaq kóshimen barǵan qazaq jastary bolady. Soltústik aımaqtarǵa Áleýmettik qyzmette júretin dáriger-gerontologtar, áleýmettanýshylar, qarıalar úıiniń qyzmetshilerin kóptep daıyndasa artyq etpeıdi.
Facebook-tegi jazbasynan.
