Joǵaryda atalyp ótken Uly Jibek joly degende, aldymen esimizge aspan asty eli túsedi. Sondyqtan da bizdiń elimiz úshin Qytaı memleketimen tyǵyz qarym-qatynas ornatý asa mańyzdy. Osy baǵytta, Qazaqstan men Qytaı SİM yntymaqtastyqty damytýdyń basymdyq berilgen máselelerin jan-jaqty talqylady. Qazaqstannyń Syrtqy ister mınıstri Erlan Ydyrysov Almatyda Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Syrtqy ister mınıstri Van Imen kezdesti, dep habarlady QR SİM baspasóz qyzmetinen. Kelissózder barysynda birqatar salalar boıynsha qazaq-qytaı yntymaqtastyǵyn damytýdyń basymdyq berilgen máseleleri jan-jaqty talqylandy. «Bıylǵy jyly alda turǵan «Úlken jıyrmalyqtyń» samıtine qatysý úshin Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń Qytaıǵa jáne QHR Memlekettik keńesiniń Premeri Lı Kesánnyń Qazaqstanǵa saparlaryn ázirleýge erekshe den qoıyldy», delingen habarlamada.

Kezdesýde sondaı-aq, ekijaqty saýda ósimin yntalandyrý úshin kólik joldaryn ártaraptandyrý, ındýstrıalyq-ınnovasıalyq yntymaqtastyqty arttyrý, sondaı-aq Qazaqstan men Qytaı aımaqtary arasyndaǵy saýda-ınvestısıalyq baılanystardy keńeıtýdiń ózektiligi aıtyldy. «Bizge ekijaqty saýda kólemin ulǵaıtý úshin jańa múmkindik izdeýdi jalǵastyrý qajet», - dep atap ótti osy oraıda E. Ydyrysov.

Onymen qatar, transshekaralyq ózenderdiń sý resýrstaryn utymdy paıdalaný, mádenı-gýmanıtarlyq baılanystardy nyǵaıtý jáne týrızm salalaryndaǵy yntymaqtastyq boıynsha máseleler de ekijaqty kezdesýde sóz boldy. Qytaı tarapy ózara tıimdilik negizinde Qazaqstanmen jan-jaqty yntymaqtasýǵa jáne bir-birin qurmetteýge daıyn ekenin bildirdi. «Jol kartasyn» tıimdi ázirleý úshin biz «Nurly jol» baǵdarlamasy men «Jibek jolynyń ekonomıkalyq beldeýi» bastamasy boıynsha birlesken jumys tobyn qurýǵa nıettimiz. Qytaı eliniń tıisti mekemeleri bul jumysqa kirisip ketti», - dep málimdedi Van I. Kezdesý barysynda kókeıkesti jahandyq jáne óńirlik máseleler, onyń ishinde Aýǵanstandaǵy ahýal, Sırıadaǵy jaǵdaı, halyqaralyq terorızm men dinı ekstremızmniń qaýpi boıynsha máseleler qozǵaldy. Eki jaq Birikken Ulttar Uıymy, Azıadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalary jónindegi keńesi jáne basqa da kópjaqty formattar aıasynda ózara ic-qımyl jáne ustanymdardy úılestirýdi nyǵaıtýǵa múddeli ekenin bildirdi. «Pikir almasýlar qorytyndysy boıynsha, taraptar ózara tıimdi ekijaqty yntymaqtastyqty damytý boıynsha aldaǵy qadamdardy aıqyndap, dástúrli dostyq sıpattaǵy qatynastardy ustanýǵa senimdilikterin rastady», -delingen habarlamada.

Aıta keteıik, Qytaıdyń syrtqy saıası vedomstvosynyń basshysy saparynyń basty mindeti Tashkentte 23-24 maýsym aralyǵynda ótetin Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń samıtin ázirleý maqsatyndaǵy SHYU-ǵa múshe memleketterdiń Syrtqy ister mınıstrleri keńesine qatysý. Sol úshin ol Tashkentke barar jolda Almaty jáne Bishkek qalalarynda toqtady.

Sondaı-aq Qazaqstan men SHUAÓ arasyndaǵy ekijaqty qatynastardy damytý perspektıvalary talqylandy. Úkimet úıinde QR Premer-Mınıstriniń birinshi orynbasary Baqytjan Saǵyntaev Qytaıdyń Komýnıstik partıasy OK-niń Saıası búrosynyń Múshesi, QHR Shyńjań-Uıǵyr avtonomıalyq ólkesiniń (SHUAA) partkomynyń Hatshysy Chjan Chýnsánmen kezdesý ótkizdi. Taraptar Qazaqstan men SHUAÓ arasyndaǵy eki jaqty qatynastardy damytýdyń jaǵdaıy men perspektıvalaryn qarastyrdy. Baqytjan Saǵyntaev pen Chjan Chýnsán mádenı jáne saýda-ekonomıkalyq baılanystardyń nyǵaıǵandyǵyn aıtty, oǵan «Qorǵas» Halyqaralyq shekara mańyndaǵy yntymaqtastyq ortalyǵynyń jumysy, QHR aýyl sharýashylyǵy ónimderi úshin «jasyl dálizdiń» ashylýy, «Dostyq-Alashankoý», «Altynkól-Qorǵas» temirjoldary arqyly júk aǵymynyń artýy, Lánúngan teńiz termınalynda yntymaqtastyqtyń artýy kórneki dálel. Osyǵan baılanysty QR Premer-Mınıstriniń Birinshi orynbasary men SHUAÓ partkomynyń Hatshysy QR men QHR Óńiraralyq yntymaqtastyǵy forýmyn qurýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti. Kelissózder barysynda sondaı-aq saýda-ekonomıkalyq, ındýstrıalyq jáne ınovasıalyq yntymaqtastyq, kóliktik jobalar, aýyl sharýashylyǵy aıasyndaǵy ózara is-qımyl máseleleri talqylandy.

QHR SİM basshysynyń aıtýnysha, Qytaı men Qazaqstan ekonomıkalyq yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa daıyn. Bul týraly Almatyda QR Syrtqy ister mınıstri Erlan Ydyrysovtyń Qytaı Halyq Respýblıkasynyń mınıstri Van I myrzamen kezdesýinde málim boldy. Kezdesý qorytyndysy boıynsha ótkizilgen brıfıń barysynda mınıstr Van I kezdesýdiń jaqsy ótkendigin jáne mańyzdy kelisimder jasalǵandyǵyn atap ótti.

«Eki el basshylarynyń arqasynda Qytaı men Qazaqstan, taǵdyry ortaq qoǵamdastyqqa aınalyp keledi. Aldaǵy ýaqytta Tashkentte ótkiziletin Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń kómegimen, sondaı-aq, QR Prezıdenti N. Nazarbaevtyń «Úlken jıyrmalyq» samıtine qatysýyn uıymdastyrý arqyly biz aldaǵy ýaqytta eki el arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtqymyz keledi. Ondaǵy maqsat - eki jaqty áriptestikti turaqty túrde jańa mazmunmen tolyqtyryp otyrý», - dedi Van I. Sonymen qatar, QHR syrtqy saıasat vedomstvasynyń basshysy kezdesý barysynda «Nurly jol» baǵdarlamasy men «Jańa Jibek jol ekonomıkalyq beldeýi» jobasyn ushtastyrý máselesine kóp kóńil bólingendigin jetkizdi. Onyń aıtýynsha, osy baǵytta Jol kartasyn ázirleý boıynsha birlesken jumys tobyn qurý jóninde ortaq kelisimge qol jetkizilgen.

Kezdesý barysynda buǵan deıingi ındýstrıaldyq yntymaqtastyq aıasynda qol jetkizilgen jetistikterge eki tarap ta rızashylyq bildirip, aldaǵy ýaqytta da óndiris salasynda yntymaqtasýdy jalǵastyrýǵa daıyn ekendikterin jetkizdi. «Bul yntymaqtastyq áriptesterimizge ekonomıkany ártaraptandyrýǵa kómektesedi degen nıettemiz. Buǵan Qazaqstannyń áleýeti jetedi. Biz Qazaqstan halqynyń ýaqytsha qıyndyqtardy eńserip, jarqyn bolashaqqa jol ashatyndyǵyna senimdimiz», - dedi Van I.

Qazaqstannyń TMD elderimen baılanysy ózekti taqyryp. Sonyń shinide, baǵzy zamannan beri úzilmeı jalǵasyp kele jatqan Qazaqstan men Reseı yntymaqtastyǵy qos memleket úshin qashan da esh mańyzyn joǵaltqan emes. Sondyqtan kórshiles elmen qarym-qatynastar jaıly "QazAqparat" HAA saıtynda jarıalanǵan materıaldar legi de úzdiksiz jarıalanyp keledi. Onyń birine súıensek, RF Federaldyq Jınalysy Federasıa Keńesiniń Tóraıymy Valentına Matvıenkonyń aıtýynsha, 
Qazaqstan men Reseı óńirleriniń yntymaqtastyǵy joǵary nátıje berýde. Qazaqstan men Reseıdiń arasyndaǵy ózara taýar aınalymy kóleminiń 70 paıyzdan astamy shekara mańyndaǵy saýdaǵa tıesili. Bul týraly QR Parlamenti Senatynyń Tóraǵasy Qasym-Jomart Toqaevpen kezdeskennen keıin RF Federaldyq Jınalysy Federasıa Keńesiniń Tóraıymy Valentına Matvıenko málim etti. «Búginde RF-tiń 76 sýbektisi Qazaqstannyń óńirlerimen belsendi ózara árekettesýde. Sarapshylardyń baǵalaýy boıynsha ózara taýar aınalymynyń 70 paıyzdan astamy shekara mańyndaǵy saýdaǵa, óńiraralyq ózara is-qımylǵa tıesili. Bul jaqsy kórsetkish», - dep toqtaldy V.Matvıenko. Eki el arasynda ózara taýar aınalym kólemin arttyrýdyń áleýeti joǵary ekenine toqtalǵan ol, «Aımaqaralyq shekara mańy yntymaqtastyǵynyń nátıjeliligi joǵary, sebebi bul turǵyda búrokratıa azdaý, ıaǵnı osy rette naqty ister men jobalar jáne yntymaqtastyqtyń baǵdarlamalary qamtylǵan. Bul baǵytta reseılik jáne qazaqstandyq taraptardyń ózara nıettestigi óte joǵary», - dep atap ótti V.Matvıenko.

Reseı tarapy Qazaqstanda turyp jatqan RF azamattaryn medısınalyq kómekpen tolyq kólemde qamtamasyz etýdi ótindi. Reseı tarapy Qazaqstanda turyp jatqan RF azamattaryn medısınalyq kómekpen tolyq kólemde qamtamasyz etý máselesin sheshýdi ótindi. Bul týraly búgin QR Parlamenti Senatynda RF Federaldyq Jınalysy Federasıa Keńesiniń Tóraıymy Valentına Matvıenko málim etti. «Biz bul máseleni talqylaǵan bolatynbyz. Osy rette Qazaqstanda turyp jatqan reseılik azamattarǵa tegin medısınalyq qyzmetke qoljetimdilik Reseıdegi Qazaqstan azamattaryna tıesili medısınalyq kómek deńgeıinde retteledi dep úmittenemiz»,-dep toqtaldy V.Matvıenko. Onyń sózine qaraǵanda, Reseıde Qazaqstan azamattaryna tegin medısınalyq qyzmetterdiń tolyq kólemi eskerilgen. «Birneshe jyl buryn Qazaqstanda jańa zańnama qabyldanǵannan keıin, Qazaqstandaǵy reseılik azamattar tegin medısınalyq kómekti tek shuǵyl jaǵdaılarda ǵana alýǵa quqyly boldy. Al zertteýler, ómirlik mańyzdy dáriler, ınsýlın boıynsha barlyǵy aqyly negizde», - dedi ol. Bul turǵyda V.Matvıenko tıisti sheshim jasaý úshin talqylaýlar júrgizýge shaqyrdy.

Budan soń RF Federaldyq Jınalysy Federasıa Keńesiniń Tóraıymy Valentına Matvıenko men QR Parlamenti Senatynyń Tóraǵasy Qasym-Jomart Toqaev jumys saparymen Batys Qazaqstan oblysyna keldi. BQO ákimdiginde ótken kezdesýdi Senat Tóraǵasy Q.-J.Toqaev ashyp, keshe ekinshi dárejeli «Dostyq» ordenimen marapattalǵan V.I.Matvıenkony nagradasymen quttyqtap, mundaı saparlardyń eki eldiń baılanysyn odan ári ornyqtyrýda mańyzy zor ekendigin atap kórsetti.

Batys Qazaqstan oblysynyń ákimi Altaı Kólginov mártebeli meımandarǵa «qosh keldińiz» aıtyp, óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy týraly qysqasha málimet berdi. Reseıdiń Samara, Saratov, Orynbor, Astrahan jáne Volgograd syndy bes birdeı óńirimen shektesetin Batys Qazaqstan oblysy shekaralas jáne dostyq qarym-qatynasty nyǵaıtýǵa múddeli. Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń atap ótkenindeı, Qazaqstan men Reseıdiń arasyndaǵy yntymaqtastyq, tatý kórshilik pen dostyq tamyry tereńde, ǵasyrlar qoınaýynan bastaý alady. Bul rette Batys Qazaqstan oblysy da kórshiles aımaqtarmen óndiris pen saýda, mádenıet, ǵylym men bilim jáne basqa salalarda tabysty baılanys jasaýda. Óńirde seksennen astam ult ókilderi tatý-tátti ómir súrýde, túrli merekelerdi birge atap ótedi, árqaısysynyń óz tili men mádenıetin, salt-dástúrin saqtap, damytýyna tolyq múmkindik bar. Ultaralyq kelisimdi nyǵaıtýda Qazaqstan Prezıdenti basshylyq etetin Qazaqstan halqy Assambleıasy úlken ról atqaryp keledi. Óńirdiń ekonomıkalyq áleýeti joǵary. Eýropa, Reseı, Qytaı jáne basqa elderden keletin taýarlar tasqyny Batys Qazaqstan arqyly ótip, ónerkásiptiń, shaǵyn jáne orta bıznestiń damýyna ıgi yqpal etýde. Jahandyq ózgeristerdi eskergende, Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqtyń tıimdiligine kóz jete túsedi. Tek ótken jyly ǵana BQO-nyń Reseı Federasıasymen syrtqy saýda aınalymy 433 mln. dollardy qurady. Qazirgi kezde oblysta reseılik kásipkerlerdiń qatysýymen saýda, tasymaldaý jáne óndiris salasynda eki júzdeı kásiporyn tirkelgen. Sonyń ishinde un jáne makaron ónimderin óndiretin «Martın» AQ, metal ónimderin shyǵaratyn «KazArmaProm» AQ, sorǵy-kompressor turbalaryn óndiretin «KazTrýbprom» JSHS syndy birlesken kásiporyndardy bólip aıtýǵa bolady. Ótken jyly aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń taýar aınalymy ósip, bul 254 tonna sıyr eti, 7500 bas iri qara, 1326 tonna aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń tuqymyn qurady.

Valentına Matvıenko óz sózinde Qazaqstanǵa jumys saparynyń jemisti bolǵanyn, endigi maqsat ekijaqty qarym-qatynastardy odan ári tereńdetý ekendigin jetkizdi. Bul rette Qazaqstanda memlekettik reformalar men baǵdarlamalardy júzege asyrýda oń tájirıbeler jınaqtalǵanyn atap ótti. V.Matvıenko jumys sapary barysynda Dostyq úıinde Batys Qazaqstan oblysyndaǵy etnomádenı birlestikter jumysymen tanysyp, ókilderimen kezdespekshi. Sondaı-aq Oral qalasynyń kórikti jerlerinde bolmaqshy.

Al Sankt-Peterborǵa sapar aıasynda qazaqstandyq senatorlar IV halyqaralyq «Eýrazıalyq ekonomıkalyq keleshek» forýmyna qatysty, sondaı-aq TMD PAA-nyń: mádenıet, aqparat, týrızm jáne sport jónindegi; memleket qurylysy jáne jergilikti ózin-ózi basqarý tájirıbesin zerdeleý jónindegi; saıası máseleler men halyqaralyq yntymaqtastyq jónindegi; agrarlyq saıasat, tabıǵı resýrstar jáne ekologıa jónindegi; quqyqtyq máseleler jónindegi turaqty komısıalarynyń otyrystaryna qatysty. Assambleıanyń qyryq tórtinshi jalpy otyrysy barysynda parlamentshiler TMD ǵarysh keńistigin zertteý jáne beıbit maqsatta paıdalaný salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly konvensıanyń jobasyn, «Bıoenergetıkany damytýdyń negizderi týraly», «Ekologıalyq saraptama týraly», «Aýyl sharýashylyǵy ónimderin eksporttaý salasynda GÓA-ny taratý jáne paıdalaný týraly», «Bıologıalyq alýandyqty saqtaý, turaqty paıdalaný jáne qalpyna keltirý týraly», «Aǵartý qyzmeti týraly» úlgi zań jobalaryn qarady.

Sankt-Peterborda Senat tóraǵasy Qasym-Jomart Toqaev Táýelsiz Memleketter Dostastyǵy Parlamentaralyq assambleıasy keńesiniń otyrysyna qatysty. Bul otyrystyń ereksheligi - halyqaralyq parlamenttik uıymdardyń basshylary - Parlamentaralyq odaqtyń, Eýropa keńesi Parlamenttik assambleıasynyń, EQYU Parlamenttik assambleıasynyń tóraǵalary, sondaı-aq ártúrli elder parlamentteriniń shaqyrylǵan tóraǵalarynyń qatysýy bolyp tabylady. Q.Toqaev parlamentaralyq uıymdardyń halyqaralyq kún tártibindegi ózekti máseleler boıynsha ózara is-qımylynyń keleshegi talqylanǵan shaǵyn ortada bolǵan kezdesýde sóz aldy. Parlamenttik dıplomatıanyń róli arta túskenin atap óte kelip, Qazaqstan Senatynyń basshysy álemdik parlamenttik qoǵamdastyq zerdeleýi tıis yntymaqtastyqtyń naqty baǵyttaryna áriptesteriniń nazaryn aýdardy.

Birinshiden, Q.Toqeavtyń usynysy boıynsha, parlamentterdiń depýtattary barlyq halyqtardyń ortaq jaýyna aınalǵan ári shekarany, ulttyq egemendikti, mádenıet pen dástúrdi moıyndamaıtyn halyqaralyq terorızmge qarsy quqyqtyq is-qımyldy kúsheıtýi tıis. Tóraǵa áriptesterin Astanada 31 mamyrda ótetin «Dinder terorızmge qarsy» halyqaralyq konferensıasyna qatysýǵa shaqyrdy, oǵan búkil álemniń parlamentshileri men álemdik jáne dástúrli dinderdiń ókilderi alǵash ret jınalady.

Ekinshiden, Q.Toqaevtyń aıtýynsha, ıadrolyq qarýdyń taralyp ketýi adamzattyń ómir súrý bolmysyna qaýip tóndirip otyr. «Ol týraly saıasatkerler de, aldyńǵy qatardaǵy ǵalymdar da, azamattyq qoǵam da udaıy aıtyp keledi, alaıda is júzinde atqarylǵan ister joqtyń qasy. Parlamentshiler ıadrolyq qarýdyń taralýyna «joq» dep naqty aıtýǵa mindetti. Tolyqtaı qarýsyzdanýǵa qol jetkizýge, Iadrolyq qarýdy taratpaý týraly sharttyń oryndalýy men Iadrolyq qarýlardy synaýǵa jappaı tyıym salý týraly sharttyń tezirek kúshine enýin jaqtaý kerek», - dep atap ótti Senat tóraǵasy.

Q.Toqaev ulttyq jáne halyqaralyq deńgeıdegi mılıtarızmge qarsy is-qımyldy parlamentshilerdiń halyqaralyq is-qımyldaǵy úshinshi baǵyty retinde atady. «Áskerı salaǵa bólinetin aýqymdy qarjy (jylyna 2 trıllıon dollarǵa deıin) damýdyń maqsattaryna berilýi múmkin edi», - dedi ol. Prezıdent N.Nazarbaevtyń «Álem. XXI ǵasyr» Manıfesindegi derekterdi keltire otyryp, tóraǵa parlamentshiler halyqaralyq jaǵdaıdy ýlandyratyn soǵys indetiniń odan ári taralýyna jol bermeýde parlamentshilerge erekshe jaýapkershilik júkteletinin atap ótti.

Tórtinshiden, Senat tóraǵasynyń pikirinshe, kóptarapty parlamenttik dıplomatıa saýda-ekonomıkalyq baılanystardy údetýge járdemdesip, mádenı jáne gýmanıtarlyq almasýlardy yntalandyrý kerek. Q.Toqaev parlamentaralyq forýmdarǵa qatysýdan parlamentshilerdi oqshaýlaýdan bas tartýǵa shaqyrdy, óıtkeni, «parlamentaralyq baılanystar halyqtar arasyndaǵy komýnıkasıanyń mańyzdy arnasy bolyp qala berýi tıis».

«Batys Eýropa - Batys Qytaı» dálizi aıasynda Qazaqstan arqyly Qytaıdan men Ortalyq Azıadan Reseıge qaraı taýar aınalymy 2 esege artty. Bul týraly Astanada Qazaqstan Parlamenti Senaty men Reseı Federasıa Keńesiniń arasyndaǵy Yntymaqtastyq jónindegi komısıanyń segizinshi otyrysynda QR Investısıalar jáne damý birinshi vıse-mınıstri Jeńis Qasymbek málim etti. «Búginde biz «Batys Eýropa - Batys Qytaı» halyqaralyq avtomobıl dálizi boıynsha alǵashqy nátıjelerdi kórip otyrmyz. Atap aıtqanda, Qazaqstan arqyly taýar aınalymy, júk aınalymy, trafık kólemi artty, osy rette Qytaı jaǵynan, sonymen qatar Ortalyq Azıadan Reseıge qaraı tasymal eki esege ósti. Bul dáliz boıynsha júk tasymalyn 30 mln tonnadan astam deńgeıde baıqap otyrmyz. Osy kórsetkishter Qazaqstan ishindegi elimizdiń júk tasymaly emes, ıaǵnı bul ımport-eksport jáne tranzıt bolyp tabylady. Bul jobanyń áleýeti joǵary ekenin kórip otyrmyz»,-dedi vıse-mınıstr.

Aıta keteıik, Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy yntymaqtastyq aıasynda bul - iri ıntegrasıalyq jobalardyń biri. Qytaıdaǵy Lánúngan portynan Sankt-Peterborǵa deıingi dáliz 8 myń 400 shyqyrymǵa jýyq. Osy rette Qazaqstan arqyly 2 myń 787 shaqyrym ótedi. Búginde Qazaqstan arqyly ótetin negizgi jol qurylystary aıaqtaldy.

Al 2020 jylǵa qaraı Qazaqstan tarapy Qytaıdan Pavlodarǵa jáne Ombyǵa tranzıttik dálizdi salýdy josparlap otyr. Bul týraly Astanada QR Investısıalar jáne damý birinshi vıse-mınıstri Jeńis Qasymbek málim etti. «Jalpy, bizdiń 2020 jylǵa deıingi jol qurylysy baǵdarlamasy turǵysynda Qytaı jaǵynan qosymsha bir dálizdi salýdy josparlap otyrmyz. Osy baǵytta Shyǵys Qazaqstan arqyly Pavlodar jáne Omby baǵytynda joldyń qurylysy eskerilýde. Bul joba 2020 jylǵa deıin tapsyrylady», - dedi J. Qasymbek Qazaqstan Parlamenti Senaty men Reseı Federasıa Keńesiniń arasyndaǵy Yntymaqtastyq jónindegi komısıanyń segizinshi otyrysynda. Vıse-mınıstr 2020 jylǵa deıin Qazaqstan aýmaǵynda respýblıkalyq mańyzy bar 7 myń shaqyrymǵa jýyq joldy qaıta salý josparlanyp otyrǵanyn eske salyp ótti. «Sonymen qatar Reseı baǵytyndaǵy shekaramen shektes ýchaskelerdiń avtokólik joldary qurylysyna baılanysty barlyq máselelerdi sheshetin bolamyz», - dedi ol.

Qazaqstandyq «QazTransOıl» RF-ten QHR-ge baǵyttalatyn munaı tranzıtin 10 mln tonnaǵa jetkizýge daıyn. Qazirgi ýaqytta Reseıdiń Qazaqstan arqyly Qytaıǵa jóneltiletin tranzıttik munaıynyń kólemi jylyna 7 mln. tonnany quraıdy. Bul týraly «QazTransOıl» AQ basshysy Nurtas Shmanov málim etti. «Qazirgi ýaqytta Reseıdiń Qazaqstan arqyly Qytaıǵa jóneltiletin tranzıttik munaıynyń kólemi jylyna 7 mln. tonnany quraıdy. Biz ony eshbir texnıkalyq jetildirýsiz-aq 10 mln. tonnaǵa deıin jetkizýge daıynbyz. Kelisim boıynsha bizde 7 mln tonna dep kórsetilgen. 7 mln tonnadan asatyn bolsa, biz ony tarıftik bóligine ózgerister engize alamyz», - dedi ol Astanada ótken baspasóz máslıxatynda. Onyń aıtýynsha, eger mundaı usynys kelip jatsa, paıdaǵa barlyq taraptar keneledi.

Qazaqstan men Reseı ıadrolyq otyn sıkli boıynsha birlesken jobalardy talqylady. "Rosatom" memkorporasıasy bas dırektorynyń orynbasary Nıkolaı Spasskıı mamyr aıynyń basynda Astanada kezdesýler ótkizdi. Onda RF men Qazaqstannyń ıadrolyq otyn sıkli salasyndaǵy yntymaqtastyǵy talqylandy, dep habarlady Rosatom komýnıkasıalar departamentinen. Spasskıı Qazaqstannyń energetıka mınıstri Qanat Bozymbaevpen kezdesti jáne eldiń energetıka vıse-mınıstri Bahytjan Jaqsalıevpen kelissózder júrgizdi. «Iadrolyq energetıka salasyndaǵy ekijaqty yntymaqtastyqtyń ózekti máseleleri sóz boldy. Iadrolyq otyn sıkli boıynsha birlesken jobalarǵa nazar aýdaryldy», - delingen habarlamada. Iadrolyq otyn sıkly (IaOS) - ıadrolyq reaksıalar arqyly elektr energıasyn alýǵa baǵyttalǵan tehnologıalyq úderisterdiń rettiligi.

Reseı kompanıalary bolsa, jyl saıyn Qazaqstanǵa 1 mlrd. AQSH dollary shamasynda ınvestısıa quıady. Bul týraly Qazaqstandaǵy RF saýda ókili Aleksandr Iakovlev málim etti. "Bizdiń elder arasynda ınvestısıalyq áriptestik kúshti damyp keledi. Reseı kompanıalary jyl saıyn Qazaqstanǵa 1 mlrd. AQSH dollary shamasynda ınvestısıa quıady jáne Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy 502-den astam jobaǵa qatysady", - dedi ol "QazAqparat" HAA tilshisine bergen suxbatynda.

Onyń aıtýynsha, Qazaqstan men Reseı arasynda saýda-ekonomıkalyq qarym-qatynastar óte qarqyndy damýda. "Byltyr bizdiń elder arasyndaǵy taýar aınalymy 15-17 mlrd. dollardy qurady. Búginde Qazaqstanda 10,5 myń reseılik kompanıa bar, olardyń 6 myńy belsendi qyzmet etýde. Qazaqstan men RF oblystary arasynda da aımaqaralyq áriptestik damýda. Bizdiń aımaqtar arasynda 300-den asa kelisim jasalǵan. Biz bul baǵyttaǵy baılanystardy odan ári nyǵaıta bermekpiz", - deıdi ol.

Al osyndaı dostyq baılanystyń bir dáleli retinde, Máskeýde Reseı Federasıasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń Saýda ókildiginiń yqpaldasýymen qazaqstandyq ónimderdiń dúkeni ashyldy.Bul «Baýyrsaq» bólshektik saýda jelisiniń besinshi dúkeni. Reseılik naryqtaǵy 4 jylda bul jeli iri qazaqstandyq saýda marka ókilderimen yntymaqtasýda. Barlyǵy 30-dan astam qazaqstandyq óndirýshimen baılanys ornatqan. «Qazaqstanda týǵanmyn, Máskeýde turyp jatqanyma 20 jyl boldy. Úıde jegen taǵamdardy jıi eske alatynmyn. Otanyma barǵanda Máskeýge azyq-túlik ákeletinmin. Keıin Máskeýde qazaqstandyq ónimderdiń dúkenin ashý oıyma keldi», - dedi «Baýyrsaq» saýda jelisin uıymdastyrýshy Elena Qondaqova. E.Qondaqovanyń sózine qaraǵanda, bastapqyda qazaqstandyq ónim kórmelerge qoıylǵan. Keıin qazaqstandyq ónimdi baǵalaǵan satyp alýshylar taýardy únemi jetkizip turýyn surady. Nátıjesinde dúkender ashyla bastady.

Reseıdiń sot organdary ókilderinen quralǵan delegasıa Astanaǵa jumys saparymen keldi. İs-sapar reseılik taraptyń bastamasymen ótip otyr. Maqsat - Qazaqstannyń elektrondy sot júıesin engizý tájirıbesi men sottardyń jumysyn úılestirýdiń erekshelikterimen tanysý. «Bizdiń elder arasynda ortaq máseleler jeterlik. Bizde sot quqyǵy júıesi uqsas, bizdi Biryńǵaı ekonomıkalyq keńistik baılanystyrady, onda basty róldi Qazaqstan men Reseı oınaıtyny anyq. Sizderdiń saparlaryńyz eki jaqqa da jemisti ári paıdaly bolady dep senemiz», - dedi QR Joǵary Sotynyń sottardyń qyzmetin qamtamasyz etý departamenti dırektorynyń orynbasary Jazbek Ábdıev meımandarǵa qaratyp aıtqan sózinde. Delegasıa quramynda RF Joǵary Soty Sot departamentiniń bas dırektory Vıktor Ageev, Kostroma oblystyq jáne Soltústik Kavkaz okrýgtik áskerı sottarynyń tóraǵalary, Sot departamentiniń basqarma basshylary, «Pravosýdıe» aqparattyq-analıtıkalyq ortalyǵy» federaldyq memlekettik búdjettik mekemesiniń jetekshisi Leonıd Iýhnevıch jáne taǵy basqalary. «Bizdiń sot qyzmeti kóp qyrynan uqsas dese de bolady. Bizdiń saparymyzdyń aıasynda birqatar kezdesýler ótedi dep josparlanýda. Biz qabyldaýshy tarappen jemisti áriptestik ornatýǵa múddelimiz», - dedi óz kezeginde V. Ageev. Reseılik delegattar Qazaqstannyń sot qyzmetimen jáne sot óndirisi júıesimen tanysty. Sonymen qatar, Ult jospary aıasynda atqarylyp jatqan sot júıesindegi jańashyldyqtarmen de qanyqty. Shetelden kelgen sýdıalarǵa QR Joǵary Sotynyń «Tórelik», «E-mamandar», ishki portal, «Sot kabıneti» aqparattyq qyzmetteri tanystyryldy. Sondaı-aq, QR Joǵary Soty, jergilikti sottar men QR İİM Qylmystyq-atqarý júıesi komıteti qatysýymen ótken beınekonferensıaǵa qatysty. İs-sapar kezinde delegattar Astana qalasynyń sotyna bas suǵady dep kútilýde. Onda qonaqtarǵa «Sot qujattarymen tanysý», «Sot isterin qaraý kúntizbesi», «Memlekettik baj salyǵyn tóleý», «Sot shaǵymy», «Talon berý», «SMS Habarlamalardy alý» syndy birqatar aqparattyq júıelerdiń jumysy kórsetiledi.

Qazaqstanmen tyǵyz qarym-qatynas ornatqan, Kaspıı tárizdi tolaǵaı teńizdiń baryn Qazaqstanmen bólisip otyrǵan el - Ázerbaıjan eli. Atalǵan memleketpen túrli salada baılanystar ornatylýda. Máselen, alǵashqy qazaqstandyq Alstom lokomotıvteri Ázerbaıjanǵa 2017 jyly jetkiziledi. Qazaqstanda fransıalyq Alstom kompanıasy óndiretin alǵashqy elektrovozdar Ázerbaıjanǵa 2017 jyldan jetkizile bastaıdy. Bul týraly ázerbaıjandyq Trend agenttigine kompanıanyń komýnıkasıalar boıynsha menedjeri Záýre Rahmetova aıtty. Onyń sózine qaraǵanda, «Ázerbaıjan temir joly» JAQ-pen aradaǵy kelisimge sáıkes, Alstom Ázerbaıjanǵa 50 elektrovoz jetkizedi. «50 lokomotıvtiń 40-y júk tasýǵa, al 10-y jolaýshylar tasymalyna arnalady. Bastapqyda ónimdi 2016 jyldyń sońynda jetkizý josparlanǵan, alaıda shart talaptarynyń ózgerýine baılanysty merzimi keıinge shegerildi. «Bastapqyda 50 júk elektrovozyn jetkizý týraly kelisilgen, keıin tapsyrys berýshi ózgerister engizdi», - dedi Z.Rahmetova. Onyń aıtýynsha, kompanıa atalǵan kelisimshartty oryndaýǵa kiristi. «Júk lokomotıvteri Astanadaǵy «Elektrovozqurastyrý zaýytynda», al jolaýshylar lokomotıvteri Fransıada shyǵarylady» - dedi Z.Rahmetova.

«Ázerbaıjan temir joly» JAQ-qa 50 lokomotıv jetkizý boıynsha kelisimshartqa 2014 jyly, al sońǵy kelisimge ótken jyldyń mamyrynda qol qoıǵan. AZ8A asınhrondy tartý jetegi bar elektrovozdar Ázerbaıjan úshin arnaıy qurastyrylady jáne ol álemdegi eń qýattylardyń biri bolmaq. Olar saǵatyna 120 km jyldamdyqta 9 myń tonna júkti tartýǵa qaýqarly bolady.

Ázerbaıjanmen biryńǵaı kólik dálizin salý máselesi de talqylandy. Atap aıtqanda, Astanada ótken Túrkitildes memleketter yntymaqtastyǵy keńesi músheleriniń resmı strategıalyq zertteýler ortalyqtarynyń İİİ jınalysynda túrki memleketterine ortaq kólik dáliziniń ózektiligi men áleýeti talqyǵa salyndy.

«Qazaqstan, Ázerbaıjan jáne Túrkıa memleketterin jalǵaıtyn iri kólik-logıstıkalyq kúretamyrdy salý jaıy buǵan deıin de talqylandy. QR Investısıa jáne damý mınıstri Áset Isekeshev jaqynda Qazaqstan, Ázerbaıjan jáne Grýzıa elderiniń mınıstrleri deńgeıinde úshjaqty kezdesý ótkiziletindigin málimdegen bolatyn. Keıin oǵan Túrkıa da qosylady. Osy marshrýt boıynsha uıymdastyrý máseleleri, túrli problemalar memleketaralyq talqylaýda sóz bolady dep kútilýde, - deıdi Qazaqstannyń strategıalyq zertteýler ınstıtýtynyń basshysy Erlan Qarın. - Bunyń aldynda túrkitildes elderdiń arasyndaǵy osyndaı jobany biz tek jahandyq turǵyda sóz etip, Qytaıdyń Jibek joly jobasy aıasynda ǵana qarastyryp keldik. Degenmen ýaqyt talaby boıynsha, osy marshrýtty jeke joba retinde qaraýǵa múmkindik týdy. Naqty talqylaýlardyń, naqty sheshim qabyldaýdyń sezip otyrmyz. Túrkıadan Ortalyq Azıaǵa baǵyttalatyn júk aǵynyn jańa baǵytpen Ázerbaıjan, ary qaraı Kaspıı teńizine shyǵýy bizge bul jobanyń ózektiligin kórsetip otyr».

Sarapshylardyń aıtýynsha, kólik jáne mýltımodaldi júk tasymaly túrkitildes elder úshin óte ózekti. Sebebi bir shetinde Qazaqstan Qytaımen shektesip jatsa, batys qıyrynda Túrkıa Eýropa Odaǵy memleketterimen japsarlas jatyr.

«Qazaqstan Prezıdentiniń «100 naqty qadam» Ult jospary baǵdarlamasynda Eýrazıalyq mýltımodaldi kólik dálizin salý jóninde tapsyrma berilgen. Dál osynyń aıasynda túrkitildes memleketterin de biriktirý kózdelip otyr», - dep atap ótti QR Investısıa jáne damý mınıstrligi Kólik logıstıkasyn basqarý basqarmasynyń jetekshisi Baýyrjan Kýsýbaev.

Aıta keteıik, Túrkitildes memleketter yntymaqtastyǵy keńesi músheleriniń resmı strategıalyq zertteýler ortalyqtarynyń İİİ jınalysyna Túrkıa, Ázerbaıjan, Qyrǵyzstan elderiniń jetekshi taldaý ortalyqtarynyń sarapshylary men Túrki keńesiniń músheleri, otandyq memlekettik organdarynyń ókilderi qatysty.

Qazaqstan túrli qıyndyqtarǵa ushyraǵan TMD quramyndaǵy memleketterge udaıy kómek qolyn sozyp keledi. Máselen, elimiz Tájikstanǵa gýmanıtarlyq kómek tıelgen 18 vagondy attandyrdy. 12 mamyr kúni gýmanıtarlyq kómek jiberýdiń resmı sharasy ótti, oǵan Qazaqstannyń Tájikstandaǵy Elshisi Nurlan Seıtimov pen Tájikstan Respýblıkasy Úkimetiniń janyndaǵy memlekettik materıaldyq rezervter agenttigi dırektorynyń orynbasary Sohıbdjon Zıedýlloev qatysty. QR SİM-niń baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, Tájikstanǵa jalpy somasy 873 myń dollardy quraǵan bıdaı uny, makaron ónimderi, et jáne sút qalbyrlary, keptirilgen jemister, ósimdik jáne sary maı, shaı jiberildi.

Eske sala keteıik, Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń 2015 jyly tabıǵı apat saldarynan zardap shekken Tájikstan Respýblıkasyna resmı túrde gýmanıtarlyq kómek kórsetý týraly sheshimine sáıkes, qazaqstandyq tarap 2016 jyldyń 10 mamyrynda Dýshanbe qalasyna kelip jete bastaǵan gýmanıtarlyq júk tıelgen 18 vagondy attandyrdy.

Muhıttyń arǵy jaǵyndaǵy alpaýyt AQSH-pen de Qazaqstannyń ózara qarym-qatynasy serpindi damýda. AQSH ta óz kezeginde bizdiń elimizben odan ári berik ári senimdi áriptestikti damytýǵa nıetti ekenin jetkizgen edi. "QazAqparat" HAA saıtynda eki el arasyndaǵy keń aýqymdy, tereń árekettestikti pash etetin materıaldar jarıalandy. Máselen, Kanadada Qazaqstannan shyqqan 10 myńdaı adam ómir súredi eken. Bul týraly Astanadaǵy baspasóz máslıhatynda Qazaqstannyń Kanada memleketindegi Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi Konstantın Jıgalov málim etti. Onyń sózine qaraǵanda, Kanadada búginde bilim sapasy joǵary bolǵandyqtan, elimizdiń stýdentteri úshin aıtarlyqtaı tartymdy el retinde tanylyp otyr. «Bolashaq» baǵdarlamasy aıasynda bul elde 150 stýdent bilim alyp jatqan kórinedi. «Kanadadaǵy bizdiń balalardyń jaǵdaıyn únemi baqylap otyramyz. Bizde qaı eldi mekende qansha bala turyp jatqandyǵy týraly naqty keste bar jáne ondaǵy otbasylardyń aty-jónin egjeı-tegjeıli bilemiz. Olar úshin túrli sharalardy únemi uıymdastyryp kelemiz», - dep toqtaldy Elshi.

Qazaqstan Kanadanyń tehnologıalaryn paıdalana otyryp, Óskemende ýran tazartatyn zaýyt salady. Bul týraly Astanada ótken Qazaqstan-Kanada İskerlik keńesiniń alǵashqy otyrysynda «Qazatomónerkásip» UAK» AQ-nyń basqarma tóraǵasy, İskerlik keńestiń Qazaqstan tarapynan teń tóraǵasy Asqar Jumaǵalıev málim etti. «Qazir ýrandy tereń óńdeý baǵytyn qarastyryp, qyzyqty bir jobany júzege asyrǵymyz keledi. Kanada tehnologıasyn paıdalana otyryp, Qazaqstan aýmaǵynda ýrandy tikeleı tazartatyn zaýyttyń qurylysy - biz úshin strategıalyq joba. Sondyqtan, qazir jan-jaqty ekonomıkalyq salymdardy qarastyryp, «Qazatomónerkásip» kompanıasyna paıda ákeletin, jalpy, ózin-ózi aqtaıtyn zaýytqa aınaldyrǵymyz keledi. Zaýyttyń qurylysy Qazaqstan men Kanadanyń atom salasyndaǵy yntymaqtastyǵyn jańa deńgeıge shyǵaryp, strategıalyq áriptestigimizge jańa serpin beredi dep úmittenemiz», - dedi ol iskerlik keńestegi baıandamasynda. Jýrnalıserdiń suraǵyna jaýap bere kele, A.Jumaǵalıev zaýyttyń quny men qurylys kezeńi tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemesi daıyn bolǵan soń belgili bolatynyn aıtty.

«Árıne, tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemesin daıyndap jatyrmyz. Osy qujat daıyn bolǵan soń zaýyttyń qurylysy bastalady. Qazaqstanda osyndaı zaýyt bolǵanyn qalaımyz, ekonomıkalyq tıimdiligi de mańyzdy. Zaýyt Óskemende salynady. Ózderińiz biletindeı, Óskemendegi Úlbi zaýyty bizdiń atom ónerkásibiniń úlken jasaǵy», - dedi A.Jumaǵalıev. Esterińizge sala keteıik, Kanada Syrtqy ister mınıstriniń 2013 jyly Qazaqstanǵa jasaǵan sapary kezinde eki tarap atom energıasyn beıbit maqsatta paıdalaný týraly kelisimge qol qoıǵan bolatyn.