29 qarasha kúni Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda Táýelsizdiktiń 25 jyldyǵyna arnalǵan «Táýelsizdik – Ult rýhynyń bastaýy» atty merekelik IV – Pleným ótti. Egemen elimiz eńse tiktegen shırek ǵasyr aralyǵyndaǵy ult ádebıetiniń betalysy men jetistikteri, sheshemin kútken túıtkildi máseleleri talqyǵa túsken jıyndy Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń basqarma tóraǵasy Nurlan Orazalın ashty. Qalamger qaýym Qazaq ádebıetiniń qarashańyraǵynda jınalyp, arqa-jarqa kúıge engen bul kúni aıtylǵan oıdyń ózegi Alash jurtyna arnalady. Erkin eldiń tól ádebıetin erteńgi urpaqqa saf altyndaı taza kúıinde jetkizý jolynda eńbek etip júrgen, ult rýhyn qadir tutatyn jazýshy qaýymnyń Táýelsizdik taqyrybyna arnalǵan Plenýmyndaǵy aqyn, Almas Ahmetbekulynyń «Biz – azat ádebıetti jasaýshylarmyz» atty baıandamasyn «Qamshy» portaly oqyrman nazaryna usynady.
***
Táýelsizdik ult múddesiniń jeńisi.
Táýelsizdik azat ádebıettiń bastaýy.
Qurmetti jazýshylar, qalamgerler sizderdi táýelsizdiktiń 25 jyldyǵy mereıtoıymen quttyqtaımyn. Táýelsizdik azat ádebıettiń bastaýy dedik. Eger ol – táýelsiz ádebıettiń belgisi azat oıdyń ult rýhynyń – onyń táýelsiz seziminiń beınesin kórsetý bolsa biz Qazaqstan jazýshylary sol azat ádebıetti jasaýshylarmyz. Ár qazaqtyń óziniń azattyǵyn sezinýine, táýelsizdikti baǵalaýyna, sondaı úlken rýhty bolýyna qyzmet etýshilermiz. Álginde ǵana osyndaı qulshynystaǵy jazýshylardyń bir parasyn Kádirbek Segizbaev aǵamyz atap ótti. Ol tizimdikti molaıta túsýge bolady. «Azat ádebıet» degende sondaı qundylyǵy bar shyǵarmalardy dáripteýge, ony jazǵan avtorlardy ataýǵa tıispiz.
Men azattyqpen birge otanǵa oralǵan qazaqpyn. Maǵan sóz berilgende eń aldymen Kóshbasshymyz Nursultan Ábishulynyń bastaýymen oralǵan mıllıon qazaqty aıtamyn. Ol mıllıon adamnyń oralýy ǵana emes, mıllıon saǵynyshtyń, mıllıon armannyń, Otanyn sheksiz súıgen mıllıon júrektiń oralýy; Otanyn kúshin beretin mıllıon bilektiń oralýy; Qaımaǵy buzylmaǵan qazaq tiliniń oralýy; Salıqaly salt-dástúrimizdiń oralýy. Tek qazaq tilinde ǵana sóıleıtin, tek qazaq tilinde ǵana tyńdaıtyn mıllıon reıtıńtiń oralýy; mıllıon elektorattyń oralýy. Bul qazaq ádebıetiniń mıllıon oqyrmany degen sóz. Qazaq tiliniń mıllıon saqshysy degen sóz.
Árıne, osynshama saǵynyshpen, armanmen, mahabbatpen oralǵan jurttyń bastaýynda sonyń bárin jan júreginen ótkizetin aqyn-jazýshylar júrdi. Azattyqtyń alǵashqy aılarynda ǵana qalamgerler inilerin ertip Qazaqstanǵa oralǵan Jaqsylyq Sámıtulyn aıtamyn. «Qaharly Altaı» kóp tomdyǵy men janyńdy baýraıtyn lırıkalyq hıkaıattary qandaı edi ol kisiniń. Qazir ol kisi aramyzda joq. Biraq, qazaq ádebıetinde qomaqty baǵaly dúnıe qaldyrdy. Táýelsizdiktiń 10 jyldyǵynda azat ádebıetke jarıalaǵan bas báıgeni «Kók bórilerdiń kóz jasy» romany aldy. Roman aıtsa aıtqandaı azattyqty sheksiz jyrlaǵan táýelsizdik dastany edi. Sony jazǵan Tursynhan ol kezde otyzdyń ishinde ǵana bolatyn. Qajyǵumar Shabdanulynyń alty tomdyq «Qylmys» romany da sol kóshken eldiń teńinde keldi. Roman bir keıipkerdiń bir adamnyń basyna jınaqtalǵan alty tomnan turatyn alyp shyǵarma, qazaq tiliniń qazaq ádebıetiniń qomaqty qazynasy edi. Sol alystan oralǵan aǵaıynnyń qalamynan týǵan júzdegen poezıalyq kitaptar, júzge jýyq prozalyq shyǵarmalar búgingi qazaq ádebıetiniń úlesinde. Alystan oralǵan aǵaıynnyń azat eldiń án, óleń ónerine de qosqan úlesi qomaqty. Kún erteń elý jyldyq mereıtoıy ótkeli otyrǵan marqum Ermurat Zeıiphanulynyń ár janrdaǵy shyǵarmasy ulttyń rýhyn baıytqan dúnıeler. Osynda meniń aýyldastarym Dýken Másimhan, Baqytbek Bámish, Ǵalym Qalıbekter otyr. Baqytbektiń sol jyldary jazylǵan bir shýmaq óleń esime túsedi:
Berseń ber, bermeseń qoı azamattyq!
Áıteýir arman jonyn aman astyq.
Qazaqtyń kók pasportyn ala sal dep
Ketemin urpaǵyma amanat qyp.
Biz Qazaqstannyń azamattyǵyn almaı turyp-aq, ózimizdi odan da bıik sezindik. Naǵyz qany tasyǵan qazaq azamaty dep túsindik.
Biz ulttyń bodan shaǵyn kórdik. Sol bodandyqtan bosap, tizesin qaǵyp eńsesin kótergen, shalqaıa tura kelgen sátin kórdik. Azattyqtyń alǵashqy tańyn kórdik. Azattyqtan asqan baılyq, odan asqan qýanysh, odan asqan qundylyq bolmaıdy. Azattyǵymyz máńgi bolsyn. Táýelsizdiktiń 25 jyldyǵy qutty bolsyn!
Aqyn bolǵan soń óleńmen aıaqtaıyn:
Táńirimsiń, Keń dalasy qazaqtyń,
Qanymda tur qasıettiń quıýly.
Meni sheksiz mahabbatpen jarattyń,
Sen úırettiń jáne sheksiz súıýdi.
Kózim kórdi azattyǵyn ultymnyń –
Eńse tiktep kótergenin tizesin.
Qýanyshy júrek jarar bul kúnniń,
Maǵan qandaı kúsh bergenin bilesiń.
Otanym dep bulqyndym da umtyldym
Qaıratty edim tepse temir úzetin,
Sende ótti ata-babam eńseli
Taptym izin – san ǵasyrdyń murasyn.
Atameken, qushaqtadym men seni
Qushaqtaýǵa jetip turdy qulashym.
Súıgen jarym maǵan arnap ár demin,
Maǵan erdi kúıdirip qos ókpesin.
Ul-qyzdarym meniń asyl dánderim,
Otanymda orman bolyp kóktesin. («Asqar Jakýlınnniń Monology» atty óleńinen.)
Táýelsizdik qutty bolsyn! Azattyq jyrshylary jasymasyn!
Qazaq tili, qazaq eli jasasyn!
29.11.2016 jyl. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń «Táýelsizdik ult rýhynyń bastaýy» atty plenýmynda.
