Shyńǵys Tóreǵuly Aıtmatov 1928 jyldyń 12 jeltoqsanynda Sheker aýylynda (Qyrǵyz Respýblıkasynda) alǵashqy qyrǵyz-kommýnısteriniń otbasynda dúnıege kelgen. Otbasynyń arqasynda bolashaq jazýshy bala kezinen orys mádenıetine, orys tili men ádebıetine aralasty.

1937 jyly basshylyq qyzmette bolǵan onyń ákesi repressıaǵa ushyrap jáne Shyńǵysqa erte eseıýge týra keldi. Óziniń eńbek ótilin 10 jasta bastap, al on tórt jasta Otan soǵysynyń jyldary, eresek erler frontta bolǵan kezde, úlken aýyldyń asa qıyn ómirlik máselelerin sheshe otyryp, - aýyl keńesiniń hatshysy boldy. Segiz synypty bitirip, Aıtmatov Jambyl zootehnıkýmyna túsip, ony úzdik bitirip jáne aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyna qabldandy. Stýdenttik jyldary ol úlken emes estelikterin, maqalalaryn, ocherktaryn jazyp jáne gazette jarıalap otyrdy. Instıtýtty aıaqtaǵannan keıin zootehnık bolyp jumys istep, jazýdy jalǵastyrdy. 1952 jyly basylymda orys tilindegi «Gazechık Dzúıdo» ángimesi eń alǵash ret basylyp shyqty. 1956 jyly Máskeýge Joǵarǵy ádebıet kýrsyna oqýǵa keldi. Qyrǵyzstan oralǵan soń, «Lıteratýrnyı Kırgızstan» jýrnalynyń redaktory boldy, bes jyl Qyrǵyzstandaǵy «Pravda» gazetiniń menshikti tilshisi boldy.

Jazyshýǵa keńinen tanymaldylyqty keıinirek «Taý men dala jyrshysy» kitabyna engen, barlyq synaqtan ótken, buryn qamalǵan qyrǵyz áıeliniń jeke baqyty men qoǵamdyq qyzmeti qatysty quqyǵy, mahabbaty týraly «Jamılá» (1958) povesti alyp keldi. 1961 jyly «Qyzyl oramaldy shynarym» povesti, sodan soń «Alǵashqy ustaz» (1962), «Jer ana» (1965), «Qosh bol, Gúlsary» (1966), «Aq keme» (1970) jáne t.b povesteri jaryq kórdi. Aıtmatovpen jazylǵan alǵashqy romany «Ǵasyrdan da uzaq kún» («Borandy beket» 1980). 1988 jyly tanymal «Jan pıda» romany jarıalandy. Jazýshynyń bas nazarynda – «adam jáne qoǵam» máselesi. Aıtmatovtyń qaharmandary – rýhanı baı, adamgershiligi bar qazirgi zamannyń belsendi adamdary. Aıtmatov jazýshy – jańashyly, psıhologıalyq portrettiń sheberi retinde alǵa shyqty. Biraq Aıtmatov talanty jazýshylyqpen shektelmedi: ol aldymen KSRO Lúksembýrgtaǵy elshisi, sodan soń Qyrǵyzstannyń Belgıadaǵy elshisi bolyp, ózin dıplomat jáne saıasatker retinde kórsetti. KSRO Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty da boldy, «Issykkýlskıı forým» halyqaralyq zıatkerlik qozǵalysynyń bastamashysy boldy. Shyńǵys Aıtmatov 2008 jyldyń 10 maýsymynda Núrnberg (Almanıa) aýrýhanasynda em qabyldaý kezinde qaıtys boldy. Asa kórnekti jazýshynyń qurmetine Respýblıkada 12 jeltoqsanda atap ótiletin Qyzǵyzstannyń ulttyq ádebıet kúni merekesi bekitilgen. 

Shyńǵys Aıtmatov pen Muhtar Shahanov birlesip jazǵan "Quz basyndaǵy ańshynyń zary" kitaby — eki bólek álemniń, ıaǵnı qazaqtyń qaısar aqyny — Muhtar Shahanov pen qyrǵyz aǵaıynnyń ardaqtysy, búkil álem bas ıgen Shyńǵys Aıtmatovtyń dıalogynan turady. Halqymyzdyń ótken ómirindegi kóleńke tustardy áshkerelep, tarıhı oqıǵalarǵa da analız jasap otyrady qos narkesken. Sol arqyly áńgimeden áńgime órbitip, týǵan halyqtarynyń kúıin kúıtteıdi. Atalǵan shyǵarma Qytaı tiline aýdarylyp, mıllıondaǵan oqyrmandardyń qyzyǵýshylyǵyna ıe bolǵan edi.