(Jer satylýyna narazy azamat. Sýret azattyq.org-tan alyndy.)

Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń birinshi prorektory Alıev Bahodır Azımdjonovıch myrza  (ǵylym salasyna basshylyq jasaıdy eken)  ózi fızıka salasynyń mamany, ǵylymı dárejesi ǵylym kandıdaty bola tura, prorektorlyq laýazym-bıligin asyra paıdalanyp, Qazaq tarıhynda   «neni jazýǵa neni jazbaý kerek» degenge senzýra ornatyp, (QR Konstıtýsıasynyń 20-baby Senzýraǵa  tıym salynǵan) ózinshe bilgishsinip nusqaý berip, qoǵamǵa qajetti ǵylymı dáleldengen tarıhı shyndyqty (tómende kórsetilgen eki abzasty) qarashanyń 16 juldyzynda bergen meniń maqalamnan alyp tastaýdy buıyrypty.  Prorektor aıtty degen aqparatty ǵylymı konferensıany ótkizýge jaýapty  Berlibaev Erdáýlet degen  osy ýnıversıtettiń tarıhshysy aıtty.

Birinshi prorektor myrza ondaı aqıqatqa qarsy nusqaýdy qandaı maqsatpen berdi eken. Bul nusqaýymen ol   Elbasynyń tarıh ǵylymy týraly aıtqan myna pikirine qarsy shyǵyp óziniń saıası saýatsyzdyǵyn kórsetip otyrǵan joq pa?

Búginde óz  tarıhymyzdy  jan-jaqty bilý jáne zerdeleý, táliminen úırený, odan sabaq alýdyń  kele­shek úshin mańyzy zor bolyp otyr. Osy ótken tarıhı oqıǵalardyń mańyzdylyǵy týraly óziniń "Jadymyzda jattalsyn, tatýlyq dáıim saqtalsyn" degen eńbeginde Elbasy N.Nazarbaev: "Iaǵnı ótkenimizdi tutas kúıinde, eshqandaı boıamasyz, qospa­syz, qaz-qalpynda qabyldaǵanymyz lázim. Al ótken jyldar shejiresin únemi ári burmalaýsyz zerdelep otyrýdyń jóni bólek. Munyń ózi ótkendegi tájirıbeniń jaqsysynan úırený úshin, eski qatelikterdi qaýlata bermes úshin,  jamannan jırený úshin qajet"-dep baǵa bergen bolatyn. Al birinshi prorektor laýazymyn paıdalanyp, tarıhı shyndyqty aıtqyzbaı oǵan tıym salyp otyr. Álde keńes zamanyndaǵy qazaq tarıhyn qalaı jazý kerektigine arnaıy nusqaý berip, shyndyqty aıtqyzbaı, jazǵyzbaı tarıhtaǵy  «aqtańdaqtardy» qaptatqan «dástúrdi» birinshi prorektordyń jalǵastyrýy qalaı?  Álde  ózin    laýazym  ıesi  etken qazaqtardyń jeri úshin kúresine qarsy ma?

   Atalǵan maqalada Jer  kıeli uǵym ekendigi. Ulttyń-ult, memlekettiń táýelsiz bolýynyń  ózi  olardyń ózderi mekendegen jerine, onda  jasalatyn  ıgilikterge baılanysty ekendigi  muraǵat derekterine silteme jasalyp jazylǵan.   (barlyǵy 7- bet)

Tarıh degenimiz-halyqtyń zerdesi. Ol bolyp ótken, ony túzete almaısyń jáne  onyń bir túsin ekinshisimen aýystyryp, almastyryp jańadan jaza almaısyń. Biz ony búkil qaıshylyqtarymen jáne qaıǵyly betterimen qosa, ol qandaı  bolsa naq sondaı, búkil alýan túrli, tutas kúıinde qabyldaýǵa tıispiz.

Birinshi prorektor myrza! Tarıh ǵylymy qasıetti- ǵylym. Ol bura tartýdy da, ásirese boıaýdy da , "aqsaqty tyńdaı, ótirikti shyndaı" etkendi de  kótermeıdi. Onyń ólshemi – shyndyq, aqıqatqa jetý. Sondyqtan  sizdiń jandaıshaptyqpen aıtqan jaǵympazdyqtan týyndaǵyn  nusqaýyńyzdy oryndaı almaımyn. Maqalany tolyq shyǵarmasańyz tarıh aldynda jaýap beresiz.

Qazaqstan tarıhynyń "aqtańdaq" betteri az bolmaǵan, ol týraly qyzyl ıdeologıanyń dáýreni júrip, dáýirlep turǵan kezinde ashyq aıtylmady, bári de búrkemelenip kórsetildi. Aıtýǵa, jazýǵa talpynǵandar jazalandy. Keńester dáýirindegi ákimshil-ámirshil júıeniń bıligi kezinde tarıhı oqıǵalarǵa, qoǵamǵa, sol kezdegi tirshilikke, basshy qyzmetkerlerdiń is-áreketterine, kisilikke, kósemdikke, ádildik pen zorlyqqa beriletin baǵa kesilip-pishilip, óńi aınaldyrylyp, ózgertilip berilgendigi búginde eshkimge qupıa emes-ti. Osy shyryldaǵan shyndyqty halqymyz tek táýelsizdigin alǵan sátten bastap qana oqyp, bilýge múmkinshilik aldy. 

Myna  eki abzas maqalanyń basy, birinshi prorektorǵa unamaı ondaǵy sózderden  shoshyp alyp tastaýǵa nusqaý bergen tusy.                                                                                                                                                                      

                                      Kıeli jer – ata-meken táýelsizdik kepili.

Halyqtyń kelisiminsiz  laýazymdaryn paıdalanyp zorlyq jasaý arqyly  jerge zańsyz  ıelik etip, ony satý jónindegi  opasyz  sheshimi  bılik tarapynan  ekinshi ret qaıtalanyp otyr.  Olar  jerdiń ıesi - halyqpen sanaspaı olardyń syrtynan keńse jaǵdaıynda qabyldaǵan osynaý   jerdi satý jónindegi  ámirshil-ákimshil ádiske salǵan zorlyq  sheshiminiń ómir shyndyǵymen sáıkes kelmeýi, qazaq  halqynyń obektıvti, sýbektıvti  qajettilikteriniń eskerilmeýi, olardyń  konstıtýsıalyq quqyqtarynyń  buzylýyna ákep soǵyp otyr.  

Búginde bılik basyndaǵylar memlekettiń  saıası táýelsizdigin baıandy etip, qazaq ultynyń dúnıejúzilik adamzat sanatyndaǵy halyqtar men ulttardyń qatarynda terezesi teń ómir súrýi úshin, aýadaı qajetti tómendegideı eki belgisine erekshe mán berip, olardy kózdiń qarashyǵyndaı qorǵaýlary tıis. Ol qazaqty tutas ult etip otyrǵan onyń ANA TİLİ men,  ǵasyrlar boıy ómir súrip kele jatqan ata mekeni-JERİ.

 “Qyraǵylyǵyń kem de­gen aıyptaýǵa ushyrap, mansabymnan aırylyp qalarmyn" dep saqtanǵandarynyń túri osy  ma?  Ataq, mansap  úshin neden bolsa da tartynbaı, tarıhı shyndyqty aıtqyzbaý amaly ma?  Osy «eńbekteri»  arqasynda mansaptan aırylmaý,  jeke bastyń múddesin  kúıtteýden asa almaý áreketi qoǵamǵa demokratıalyq qadamdarǵa kedergi, zıan ekenin bilýge tıis qoı!

Maqalanyń tolyq nusqasy: http://qamshy.kz/home/show/13496

 Táýelsiz elimizde áli de "qy­zyl ıdeologıa" tárbıesinen ábden sýsyndaǵan  moraldyq jaǵynan azǵyndaǵan, kisilik qasıetterden jurdaı,  ar-ojdandaryna qaıaý túsken  adam­gershilik  qundylyqty aıyra almaıtyn adamdar áli de bar eken- aý. 

 Avtory: Esenǵazy Qýandyq 

tarıh ǵylymdarynyń  doktory, profesor