Halqymyzda «Ketpen shaýyp ólgem joq, kemtarshylyq kórgem joq»  degen ádemi sóz bar. Osynda aıtylǵandaı, adam qandaı qıynshylyq kórse de  tek alǵa umtylsa, kózdegen maqsatyna jete alady. Mundaıda naryq pen daǵdarysyńyz aıdalada qalyp, eńbek búıirdi de tompaıtady, nesibeńdi de arttyrady. Ómir úıretip, istegen kásibi shıratqan jannyń biri -- tórt balanyń anasy Bıbirabıa Saparbekova.   

            Buryn keńshardyń bir bólimshesiniń  kishi esepshisi bolyp qyzmet etken Bıbirabıa sharýashylyqtar tarqaǵanda jumyssyz qaldy. Qanaty qataımaǵan tórt perzenti bar. Qysqartýdan-qysqartý bolyp jatqanda  Almatydaǵy halyq sharýashylyǵy ınstıtýtynyń  esepshi mamandyǵyn bergen tabaqtaı dıplomynan qaıran joq. Óz mamandyǵy boıynsha eshkim jumysqa almaıdy. Ne isteý kerek dep oılanyp júrýge ýaqyt qaıda?! Bilekti sybanyp, tabylǵan jumysty  isteýge týra keldi. «Badam» óndiristik kooperatıviniń qyrmanyna qaraýyl bola júrip, tanystarynyń 5-6 jylqysyn  saýyp, qymyzyn da satty. Qyzdary qalada joǵary oqý oryndarynda oqyp jatqan soń osynda kelip edi, tapqany páter puly men tamaqtan artylmady. Ne isterin bilmeı júrgende telearnanyń birinen Elbasymyz N.Á.Nazarbaevtyń «halyqtyń ál-aýqatyn jaqsartýdyń  bir joly — kásipkerlikti damytý» degenin estidi. Sonymen táýekel dep Bórjar aýyldyq okrýgine qarasty Jambyl aýylynyń tusyndaǵy Badam ózeniniń arǵy betinen jer alyp, shaǵyn úı saldy. Osynda kelip, tańmen talasa turǵannyń talaı isi bitetinine kózi jetti. Qudyq qazǵyzyp, aýyzsý shyǵardy. Aldyna tabyn-tabyn sıyr, úıir-úıir jylqy salyp baǵýǵa qarjy qaıda, kóktemde bazardan  túıetaýyqtyń 2 qorazy men 10 mekıenin satyp alǵan. Olardyń árqaısysy jıyrma  shaqty jumyrtqa týǵan soń kúrik boldy. Biletin tanystarynan surastyra  júrip, túıetaýyqtyń astyn shóp-shalammen qalyń etip, dúkenderden azyq-túlik salynyp keletin qoraptarǵa  jatqyzady. Munyń eń  qıyny balapandy ashyp shyqqan soń bastalady eken. Túıetaýyq dep beker atalmasa kerek, túıedeı mań-mań basa júrip, ańdamaı balapanyn aıaǵymen myjyp ketip, óltirip qoıady. Osy kezde oǵan óte qatty saq bolý kerek. Shójekterge súzbe, dárýmendi dáriler, kebek beriledi. 10-15 kúnnen soń olar da tyrbanyp, kenetten aýrý kelip qalmasa, des bermeı ketedi. Sonan soń jaz boıy qyrǵa jaıady. It-qustan, túlki men shıebóriden aman bolsa, ózine qajetti jemin daladan taýyp jeıdi. Ol, ásirese, shegirtkeniń jaýy.

            Iá, osylaı Bıbirabıa otbasymen qus ósirýdi kásip etip aldy. Bul bir otbasynyń  dóńgeletip áketýine bolatyn sharýa eken. Munyń bir tıimdiligi maıalap shóp, tonnalap jem jınamaısyń. Qar basyp qalmasa, túıetaýyq qysta da dalaǵa jaıyla beredi.

Túıetaýyq etiniń adam densaýlyǵyna paıdasy zor. Ásirese,  dıeta saqtaıtyndarǵa taptyrmaıtyn taǵam. Eti jumsaq, dámdi, tez sińedi, holesterıni de az.

Tórt túlik malǵa qaraǵanda túıetaýyq ósirý jeńil. Bıbirabıa úı qusyn jaz boıy baǵyp, jeltoqsan aıynda birtindep sata bastady. Alǵashqyda bazarǵa alyp baryp saýdalaıtyn edi, bul kúnde alatyndar ózderi  úıden áketedi. Jylyna 700-800-deı balapandy ósirip, qorazynyń árqaısysyn 5000-7000, mekıenin 4000 teńgeden puldaǵanda, ájeptáýir qarjy quralady. Oǵan azyn-aýlaq tana-torpaq, taı alyp qoıady. Keıin olar buzaýlap, malynyń basy birtindep kóbeıdi. Qazir múıizdi iri qaramen birge saýylatyn sút te molaıyp, uıytylǵan aırannan sary maı, qurt óndirýde.

«Osy túıetaýyqty ósirýdiń arqasynda eshkimnen qarjy suramaı,  uzyndyǵy 25, eni 4 metrlik qora da saldyq, esik aldyna iri mal da bitti. Bolashaqta buqa  satyp alyp, mal bordaqylaý da josparymyzda bar» deıdi otanasy Bıbirabıa Saparbekova.

Ózen eteginde otyrǵandyqtan  symmen qorshap, biraz jerge jemis aǵashtaryn da otyrǵyzǵan. Byltyr azdap nyshana kórsetip edi, bıyl Tabıǵat-ananyń sýyǵynan aman bolsa, ónim almaq. Esik aldyna qıar, qyzanaq, askók, jelkek, kartop, qyzyl jáne bolgar buryshyn, baklajan, asqabaq egip alady. Kúndelikti tamaqqa qosatyn jumyrtqany da úı taýyǵynan paıdalanady. Qarap tursańyz, baý-baqshany ózderi ósirip, jaz boıy taza ónim tutynady. Erinbeı etken eńbektiń nátıjesinde osylaısha shaǵyn sharýashylyǵyn eshkimnen qaryz, nesıe almaı-aq dóńgeletip otyr.

Eki qyzy turmysta, eńbekten qashpaıtyn olar ata-enelerimen birge turyp, isháı degen atyn shyǵarmaı, barǵan jerlerinde  súıikti kelin atanǵan. Óıtkeni, analary «Úlkenniń  alǵysyn alǵan adam eshýaqytta jaman bolmaıdy» dep únemi qulaqtaryna quıyp otyratyn. Úıdegi  stýdent qyzy men uly ár jeksenbi saıyn  oqýdan kelgende sharýashylyqqa kómektesedi.  

Iá, eńbek adamdy joqshylyqtan qutqaryp, bútindeıdi eken. Qazir eshkimnen kem emes, sińlileri men qyzdaryna, kúıeý balalaryna óz tirshiligin mysal etip, tal túske deıin jatpaı, tyrbanyp eńbek  etse, onyń túbi qýanyshqa jetkizetinin aıtyp otyrady. Eńbekke beıim bolsań, qataryńnan keıin bolmaısyń. Kózin tapqanǵa túıetaýyq ta tabys kózi.

Bazargúl QALBYR. Ordabasy aýdany