Elimizde taǵdyr taýqymetine túsip, týa bitti múgedek bolyp jatqandar jáne jol kólik apatynan múgedek bolǵandar óte kóp. Resmı málimetterge súıensek, elimizde 600 myńnan astam múmkindigi shekteýli jandar ómir súrip jatyr. Solardyń 69 myńy jastaıynan taǵdyr taýqymetine túsip, qıynshylyq kórip júrgen balalar. Árıne, múmkindigi shekteýli adamdardy qoǵamǵa beıimdeý, mektepke barýyn, turǵyn úı máselesin memleket óz qaramaǵyna aldy, biraq shette qalyp otyrǵan jandar qanshama.

Solardyń biri – Qaraǵandy oblysy, Nura aýdany, Baıtýǵan aýylynyń turǵyny, múmkindigi shekteýli Eldar men anasy Býkpına Botagóz. Eldardyń anasy Botagóz hanym redaksıamyzǵa habarlasyp, óziniń jaǵdaıyn aıtqan bolatyn: «Men mektepte eden jýýshy bolyp jumys isteımin. Jalaqym 25 000 teńge. Qazirgi zamanda 25 000 teńgemen ómir súrý múmkin emes. Aýdanǵa barýǵa adam basyna 400 teńge alady, balam ekeýmiz barsaq, 1600 teńge ketedi. Al aýylda ne dárihana, ne aýrýhana joq.  Aı saıyn aýdanǵa bes-alty ret baramyz. Al, 25000 teńge eshteńege de jetpeıdi. Eldardyń alatyn aqshasy óziniń dárilerine ketedi. 2012 jyly Nura aýdanyna baryp, turǵyn úı alý úshin kezekke turǵan bolatynmyn. Sodan beri bes jyl ótti, áli habar joq. Aýyl ákimine turǵyn úı týraly baryp edim, sizdiń úıge komısıa jiberemiz,  úıińizdi kóredi, biraq baryp kórý úshin 60 000 teńge aqsha tóleısiz dedi. "Meniń 60 000 teńge tóleıtin jaǵdaıym joq", – dep ketip qalǵan bolatynmyn», – dep aıtqan bolatyn. "Qystyń qamyn jaz oıla" dep Botagóz hanym ákimshiliktiń tabaldyryǵyn tozdyryp bitken. Botagóz hanymnan Eldardyń jaǵdaıyn surap bilgen edik.

Eldar týa bitti múmkindigi shekteýli me?

Joq, týa bitti múgedek emes, Eldardyń aýrýy júre kele paıda boldy. Eldar dúnıege kelgende dárigerler júreginde tesik bar degen bolatyn. Biraq eshqandaı aýrý belgileri baıqalmady. Eldar jasóspirimderdiń qataryna qosylǵan kezde tisin juldyrtqan, sodan moınynda isik paıda boldy. Qaraǵandyǵa teksertken kezde dárigerler onkologıalyq aýrý ekenin dedi.

Balańyzdy orta mektepke berdińiz be álde múmkindigi shekteýli jandarǵa arnalǵan mektepke berdińizder ma?

Balam kóz aldymda júrsin dep, Baıtýǵan atyndaǵy orta mektepke berdim.  Men mektepte jumys isteıtindikten, balamdy esh qıyndyqsyz mektepke qabyldady.

Mektepte Eldardyń balalarmen qarym-qatynasy qandaı? Ustazdar Eldarǵa qalaı qaraıdy?

Eldardyń synyptastarymen, muǵalimderimen qarym-qatynasy jaqsy. Eldar mektepke deıingi daıarlaý synybyna baratyn kezde aýyryp qaldy, sosyn balamnyń bilimi synyptastaryna qaraǵanda óte tómen. Birinshi synyp pen tórtinshi synyp aralyǵynda da mektepke tolyqqandy bara almady. Sebebi Qaraǵandy qalasyna baryp em alyp turǵandyqtan, sabaqqa barmaı qalǵan kúnderi kóp boldy. Qazir balam altynshy synypqa kóshti.

Múmkindigi shekteýli balasy bar ata-anaǵa qıyn tımeıtini anyq, ásirese Botagóz sekildi jalǵyz basty analarǵa. Ákimshilikke barýdan sharshaǵan Botagóz hanymnyń jaǵdaıyn Qaraǵandy oblysy Nura aýdanynyń ákimshiligine aıtqan bolatynbyz.

«2017 jyly 6 aqpan kúni Býkpına Botagóz hanym ákimniń qabyldaýynda boldy. Memleket tarapynan  Botagóz Turarqyzyna áleýmettik kómek kórsetilgen bolatyn. Botagóz hanymnyń balasy múmkindigi shekteýli jandardyń qataryna jatqandyqtan, aıyna memleketten járdemaqy alady. Eger de memleketten 28 000 teńgeden kem járdemaqy alatyn bolsa, biz materıaldyq kómek kórsete alamyz. Botagóz Turarqyzy kóp kólemde járdemaqy alady. Al turǵyn úı kezegine keletin bolsaq, Botagóz 2012 jyldyń 28 shilde aıynda 72-shi bolyp kezekke turǵan eken. Bizde múmkindigi shekteýli jandar óte kóp, barlyǵy birdeı turǵyn úı kezeginde tur.  Botagóz hanym turyp jatqan úıin arnaıy lısenzıasy bar komısıa úıin tekserip, turýǵa jaramsyz dep tapsa, biz kezekti jyljytamyz», – deıdi Nura aýdany ákimshiliginiń qujattama bóliminiń basshysy Ermekova Dınara.

Qazirgi kezde kóptegen otbasy qandaı jaǵdaıda baspanaǵa qol jetkize alatynyn bilmeıdi:

1. Tulǵanyń berik psıhotıkalyq sımptomatıkasy bar jandar;
2. Aıaq-qol jáne jambas músheleri qyzmetteriniń buzylýymen ortalyq júıke júıesiniń organıkalyq jáne jaraqattan keıingi zaqymdanǵandar;
3. Nájistik, zárlik jáne qynaptyq jylankózder, zár qabynyń stomasy barlar;
4. Bronhyly demikpeniń aýyr formasy, úzdiksiz qaıtalanatyn jıi ustamasy bar aǵymy, qıyndaǵan İİİ deńgeıli tynys jetkiliksizdigi bar jandar;
5. Qozǵalys qyzmetteriniń buzylýymen tuqym qýalaýshylyq alǵa basýshy júıke-bulshyqet dıstrofıasynyń nysandarymen aýyratyndar;
6. Qant dıabeti İ túri jáne aýyr nysany bolyp tabylsa, baspanaǵa qol jetkize alady.

Ómir bir aınaldyrsa, shyr aınaldyrady demeı me. Aınalamyzda tabıǵı múmkindiginen aıyrylǵan jandar óte kóp. Ókinishke qaraı,  múmkindigi shekteýli jandardyń barlyǵyna birdeı kómek kórsetile bermeıdi. Áleýmettik kómek kórsetilip jatyr, degenmen bir rettik áleýmettik kómek qystan aman shyǵýyna, ýaıymsyz ómir súrýine kepildik bermeıdi. Jyrtyqqa jamaý jasap otyrǵan Botagóz hanym da eleýsiz qalyp otyr. Ýaqyty keler dep júrgender qanshama?

Memleket múmkindigi shekteýli otbasylardyń bárine jetkilikti kómek kórsetilse, múmkindigi shekteýli jandarǵa, ásirese balalarǵa basa nazar aýdaryp, barlyq máselelerin sheship berse, beıkúná balalardyń qýanyshynda shek bomas edi. 

Daıyndaǵan: Aqnur MUHTARHAN