Er adam men áıeldiń psıhologıasy

 «Mahabbat jasqa qaramaıdy» degen sóz bar. Osy sózdiń mánine úńiler bolsaq eki jaqty pikir bar. Biri – adam balasy kez kelgen jasta ǵashyq bola alady degenge ákelse, ekinshisi – ǵashyq adamdardyń arasyndaǵy jas ereksheliginiń eshqandaı ról oınamaıtyny. Qaısysyna kelisip, qosylatynyńyz árıne óz erkińizde, qurmetti oqyrman! Búgin atalmysh eki jaqty pikirdi qatar alyp, úlken jastaǵy er adamdardyń jas qyzdarǵa nege kóńili aýyp, yntyq bolatyny jaıynda sóz qozǵap kórelik.

Er adam men áıel adamnyń psıhologıasy eki túrli ekeni burynnan-aq aıtylyp júr. Áıel adam kóp jaǵdaıda emosıaǵa mán beredi dep aıtylyp jatady. Ǵalymdardyń zertteýi boıynsha áıel adamnyń mıy bir ýaqytta birneshe qyzmetti atqara alady: emosıa men ashýǵa erik berip, sonymen qatar aqylǵa salyp oılana alady. Al er adamnyń mıy kezek-kezek jumys isteıdi . Kóp jaǵdaıda emosıaǵa berile bermeıdi. Al mahabbatta she? Sezim men súıý degen termınderdi er adam  qalaı qabyldaıdy? Nege jasy úlken er adamdar jas qyzdarmen qarym-qatynas qurǵysy keledi?

Er adamdar óz serigin qalaı tańdaıdy?

Psıhologtardyń aıtýy boıynsha, er adamdardyń 80 paıyzy óz juptaryn qalaı tańdaǵandary jaıly suraǵanda ótirik jaýap beredi. Dámdi taǵam ázirleıdi ári ishki jan dúnesine mán berdim dep jaýap qaıyrady. Shyn máninde er adamdar eń aldymen áıel balasynyń syrt kelbetine mán beredi. Birshama ýaqyt ótkennen keıin ǵana onyń úı sharýasyna degen yntasy men ishki jan dúnıesine mán beredi.

Osy tusta psıhologtar qyzdardy alǵashqy kezdesýde barnysha ashylyp, ózi jaıly aıtýǵa asyqpaýǵa shyqarady.

Úlken jastaǵy er adamnyń mahabbaty                              

Mahabbatta jasqa qoıylǵan shekteý joq ekeni de ras. Adam kez kelgen jasta ǵashyq bolýǵa quqyly. Aralarynda jas ereksheligi joq juptarǵa qarym-qatynas qurý birshama aıyrmashylyqqa qaramastan mahabbat oqıǵasyn ótkerip júrgenderge qaraǵanda ońaı.  Alaıda ol qarym-qatynas ýaqytsha bolyp jatady. Al úlken er adam men jas qyzdyń arasynda mahabbat bola ma? Úlken jastaǵy er adamdar úshin jas qyzdar ońaı olja bolýy da múmkin. Onyń sebebi de bar. Jas qyzdardyń "kózderi baılanyp", bir adamǵa baılanyp qalyp jatady. Úlken jastaǵy er adamdar ańǵal , ári aqyly tolyspaǵan jas qyzdy aldap, óz quryǵyna túsirgenine bastapqyda máz bolady. Artynsha sábı kóńil men ańǵal adamnyń áńgimesinen jalyǵyp, baısaldy áńgimeni izdeýi ábden múmkin. Al jas qyzdyń oǵan aqyly da, jasy da jetpeı jarty jolda jylap qalyp jatady.

15 jastaǵy qyz ben 20 jastan asqan er jigit

Er men áıeldiń arasyndaǵy 7-8 jas aıyrmashylyqty mahabbatqa balaýǵa bolady. 20 jastan asqan soń jigitter turaqty qarym-qatynasty izdeıdi. Al jas qyzdar ómirdi kórip, qydyrǵysy keledi. Artynsha bir-biriniń bostandyǵyn shektep jatyr degen oımen qarym-qatynastaryn úzip jatady. Jigitter ózderiniń bolashaq jarynan túsinistik pen danalyqty izdeıdi. Alaıda ol 15 jastaǵy qyzdyń boıynan kóp jaǵdaıda tabyla bermeıtin qasıetter. 15-16 jasynda qyzdar ózderin boıjettik dep sanap, úlken jastaǵy jigitke unaýǵa baryn salady.

Osy tusta psıhologtar qyzdarǵa tym bolmasa 2-3 jyl ózinen jas ereksheligi joq jigitpen qarym-qatynasta bolýdy usynady.

20 jastan asqan boıjetken men 30 jastaǵy er adam

Bul jasta er men áıeldiń arasyndaǵy jas ereksheligi asa qatty baıqala bermeıdi. Áıel otbasy qurý, ana ataný jaıynda oılana bastaıdy.  Er adam da qoǵamnan óz ornyn tabý úshin qyzmet etetin kezeńde turady. Ekeýi bir-birin qoldap, túsinistikpen qaraıdy. Bolmashy dúnıeden urys shyǵarý azaıady. Otbasy beriktigi jaıynda kóbirek oılaıdy. 

20 jasqa deıingi qyz ben 40 jastaǵy er adam

Órimdeı jas qyz ben úlken jastaǵy er adamnyń qarym-qatynasynyń uzaqtyǵy adamdardyń moraldyq qasıetterine baılanysty bolady. Túsinistik pen oılaýy, ózin-ózi ustaýy, aqyly -  barlyǵy úlken ról atqarady. Kóptegen er adamdarǵa tek qamqorshy rólinde bolý unap jatady. Olar óziniń jas súıiktisiniń barlyq máselesin sheshýge umtylyp, qyzdardyń sábı kóńil men ańǵaldyǵyna tamsanýmen júredi. Bul tizimdegi er adamdar da sanaýly. Olarǵa da óz súıgeninen belgili bir qamqorlyqty, kerek kezde qoldaýdy alǵysy keledi. Al 15 jastaǵy boıjetken 40 jastaǵy er adamǵa ondaı qamqorlyqty kórsete almaýy múmkin.

Nege jas qyzdar úlken er adammen kóńil jarastyrady?

Mamandardyń aıtýynsha, birinshiden, qyzdar úlken jastaǵy er adamdardan áke qamqorlyǵyn izdeıdi. Úlken ómirge erte qadam basqan qyzdar bala kúndegi qamqorlyqty ańsaıdy. Sonyń negizinde ózine qamqor bolyp, barlyq jaǵdaıyn jasaıtyn er adamdy tańdaıdy. 

Ekinshiden, jas qyzdar ońaı ómirge jeligip, qaltaly «aǵalarmen» kóńil jarastyrǵandy jón sanaıdy. Eńbek etip, ómirde óz ornyn tabýdyń ornyna bir adamnyń ómirinde ekinshi róldi, tipti úshinshi, tórtinshi orynda turýǵa da daıyn bolady. Kópshilik jaǵdaıda 40 jastaǵy er adamnyń úıi, jeke kóligi, turaqty jumysy men tabysy bar. Jáne otbasy men balalary bolyp jatady. 

Al nege úlken jastaǵy er adamdar jas qyzdarǵa yntyq bolady?  

40 jastan asqan er adam sezim men qamqorlyǵyn tógiltip aıtylǵan ýádelermen emes is-áreket arqyly dáleldeıdi. Artynsha úılenip, otbasyn qurýy da múmkin. Olar jas jigitterge uqsap qydyryp qalý úshin ýaqyt ozdyrmaıtyny belgili. Er adam ol jasqa deıin áıelmen qalaı qarym-qatynasta bolý kerek ekeni jaıly barlyǵyn biledi. Aradaǵy túsinispeýshiliktiń aldyn alýdyń ońaı ári tıimdi joldarynan da habardar. Eger súıiktisi birshama jas bolatyn bolsa, ony joǵaltyp alý qorqynyshy basymyraq bolady.

Er adamnyń jasy ulǵaıǵan saıyn aqyly da tolysa beredi. Ol kezde áıel adam ol úshin tek jynystyq qatynas úshin ǵana kerek bolady.

SAÝALNAMA

Ásem esimdi boıjetken: «Úılenip otbasyn qurǵan juptardyń ýaqyt óte kele bir-birine uqsap ketetini belgili. Onyń sebebi, eki aǵza bir-birimen qosylǵan saıyn ekeýiniń uqsastyqtary arta túsedi. Sol sekildi jas qyzdyń aǵzasy da, bet álpeti de jas bolady. Úlken jastaǵy er adamdar úshin bul jasarýdyń bir túri».

35 jastaǵy saýalnamaǵa qatysýshynyń aıtýynsha,  40 jastaǵy er adam men jas qyzdyń arasynda mahabbat bolýy múmkin. Alaıda sońy jaqsylyqqa barmaıdy.  

«Qazir óziniń qyzymen, tipti nemeresimen jasty qyzdarǵa úılený sánge aınalyp bara jatyr. Bul – qoǵamnyń, qoǵamda ómir súrip jatqan adamnyń buzylǵany» dep jaýap berdi 50 jastaǵy saýalnamaǵa qatysýshy.

20 jastaǵy er jigit:  «Úlken jastaǵy er adam men jas qyzdyń otaý quryp, shańyraq kótergeni jaqsy. Ózimniń jetip júrgen jetistigimniń barlyǵy áke-sheshemniń arasyndaǵy jas ereksheliktiń barynan dep bilemin. Kezinde ata-babalarymyz jas ereksheligine qaramastan úılengen. Sonyń arqasynda salıqaly urpaq dúnıege kelgen. Onyń esh ábestigi joq dep oılaımyn» dep jaýap berdi.

«Jas kúnimde maǵan da bir úlken kisi «keneshe jabysyp» aıyrylǵysy kelmeı qalǵany bar. Barlyq qarym-qatynasty úzgenime  5 jyl ótti. Sonda da ara-arasynda habarlasyp, jaǵdaıymdy bilip turady» dep óz oqıǵasymen bólisti 27 jastaǵy boıjetken.

«Men biletin bir otbasylyq jup bar. Áıel 27 jasta, al kúıeýi 56 jasta. Ekeýiniń úılengenderine 3 jyl boldy. Aralarynda bala da bar. Ekeýiniń de buryn basqa otbasy bolǵan. Áıeldiń odan basqa taǵy bir balasy bar. Kúıeýi bar jaǵdaıyn jasap otyr, biraq áıel ony kópshilikke kórsetýge uıalatyn sekildi. Áleýmettik jelige tek eki ulynyń ǵana sýretin júkteıdi» dep bólisti saýalnamaǵa qatysýshy.

Ómirden alynǵan oqıǵa

«Búginde bir mınýttyń ishinde turǵan jerińnen kerek jerińe taksı shaqyrta salasyń. Men de solaı istedim. Janymda qurbym boldy. Taksı júrgizýshisi habarlasyp, naqty turǵan jerimizdi surady. Birneshe mınýttan keıin aıtqan jerimizge kele qaldy. Zattarymyzdy salyp, ózimiz de kóligine jaıǵastyq. Kólik júrgizýshisine durystap qaramadym da. Tolyqsha kelgen, úlken jastaǵy er adam. Kólikke otyra salysymen sheteldiń áýenderin qoıa bastady. Nazar salmaı, ózimizshe áńgimelesip otyra berdik. Qarap qalsam álgi júrgizýshi kóliktiń aldyndaǵy aınasyn maǵan qaratyp, kóz almaı qarap otyr eken. Mán bermegen syńaı tanytyp, otyra berdim. Úıime jaqyndaǵan sátte áńgimege tartyp, taksı qyzmetin qanshalyqty jıi paıdalanatynymyz jaıly surady. Oıymyzda eshteńe joq : «Taksı toqtamasa nemese alys jerde bolsaq qoldanamyz» dep jaýap berdik. Ol kisi kózin menen alar emes. Ózim yńǵaısyzdanyp qaldym. Taksıden túsip jatqanda qaıta-qaıta «Nómirimdi saqtap qoı, habarlasyp tur» dep aıta berdi. O,Alla! Ne degen adam? Qyzymen jasty qyzǵa sonsha tesilip qarap, qadala sóılegeni nesi dedim?!

Er adamdar az da bolsa oılansa eken. El arasynda «Úıden qyryq qadam attaǵan soń boıdaq» degen sóz bar. Sol sózdi jattap alǵan «aǵalarǵa» aıtarym, qyzyńmen jasty qyzyńa qyryndama! Seniń de qyzyńa bireý kóz salýy múmkin! Ómir alma kezek degim keledi».

Adamnyń barlyǵy birdeı emes. Ómir de solaı. Aq pen qara qatar almasyp júredi. Bireýdiń qateligin kórip ekinshi bireý sabaq alsa eken deısiń. Shańyraqtyń tiregi bolyp otyrǵan el aǵalary oshaq janyndaǵy aıaýly analarymyzdyń qadirine jetip, úıdegi qyzdy qıaǵa, uldy uıaǵa qondyrýdy oılasa eken! Qansha jerden jas ereksheligin eskerip, sóz qozǵaǵanymyzben ómirdiń máni – baqytty bolý! 

SABINA RAMAZAN