Islam dininde neke er men áıeldiń máńgilik jup bolyp ótýi úshin qıylyp, aq nekeli jandar ǵana erli-zaıypty bolyp esepteledi. Budan ózge «ýaqytsha neke», «jynystyq jıhad» degen musylmandyqqa jat áreketter – dinge de, zańǵa da qaıshy keletin keleńsiz qubylystar. Aıtýǵa aýyz barmaıtyn «jynystyq jıhad» uǵymy 2013 jyldan beri DAISH terorıstik uıymynyń paıda bolýymen qoldanysqa endi.

Islam qaınarkózderi men tarıhynda eshqandaı negizi joq «jynystyq jıhad» uǵymy XXI ǵasyrda lańkestik uıymdardyń áreketinen álemdik problemaǵa aınalyp otyr.

Sarapshylar DAISH lańkestik uıymyn musylman álemin qylmysty etip kórsetý maqsatynda uıymdastyrylǵan saıası oıyn retinde qarastyrady. Óıtkeni, álemniń túkpir-túkpirinen jınalǵan jıhadshylar, tipti, musylman halqy az shoǵyrlanǵan elderden de Sırıa men Irakqa aǵylyp kelgen lańkestik uıym músheleriniń bastaryn qosyp otyrǵan saıası bir kúshtiń bary anyq. Olar óz maqsattaryna jetý úshin «jynystyq jıhad» atty ıslamǵa jat neke túrin shyǵaryp, dinbuzar sheıhsymaqtaryna dinı pátýa bergizdi. Búginde teris pátýanyń mánin túsinbeı, solardyń quryǵyna ilingen keıbir musylman qyzdary ókinishin bildirýde. Sózim qurǵaq bolmaý úshin bir mysal keltireıin.

Jýrnalıs Q.Sarypbek IGIL leńkestik uıymynda bolyp qaıtqan bir otandas qaryndasymyzdyń ókinishti janaıǵaıyn bylaı jetkizedi:«...Bir kúni meni, Sırıadan qaıtyp oralǵan qazaq qyzymen túrmede ońasha áńgimelestirdi. Ol qyzdyń kóz jasyn kórip, qatty aıap kettim. Ol qyz da ǵalamtor arqyly tanysyp otbasyly bolǵan. Bal aıy dep kúıeýi Sırıaǵa ertip ketken. Sodan, Sırıada bir aı turǵan. Kúıeýi shahıd dep, kúıeýiniń Sırıadaǵy dosy kelgen. Qyz oǵan kúıeýge shyǵypty jalǵyz qalmas úshin. Sodan arada birneshe aptadan soń, ol kúıeýinde shahıd degen. Sóıtip, ol qyz segiz ret kúıeýge shyqqan. Bir kúni syrtta júrse, ólip qaldy degen kúıeýlerin kórgen. Tipti, birinshi kúıeýi de tiri bolyp shyqqan. Ol qyz barlyǵynyń ótirik ekenin bilip, qashýǵa bel býyp, aqyry kujatsyz elge oralǵan. Jylaıdy... «Kursaǵymdaǵy balany amalym joqtyqtan kóterip júrmin. Bosansam, ol balany jetimder úıine beremin» deıdi. Sırıada nápsi qumarlyǵyn qandyrý úshin ǵana áıelderdi paıdalanyp, bylaısha qatty qorlaıdy eken. Eshqandaı da jıhad joq, qaıta jynystyq qatynas kóp deıdi...».

Sondaı-aq, IGIL lańkestik uıymynyń «jynystyq jıhad» atty pátýa shyǵarýynyń da ózindik sebepteri bar. Birinshiden, musylman qyzdaryn lańkestermen ýaqytsha bolsa da nekelestirip, sol arqyly qatarlaryn kóbeıtedi. Ekinshiden, ıslamdaǵy maǵynaly uǵym aq nekege «jynystyq jıhad» degen jalǵan neke jamap, aq nekeni kim bolsa sonymen jatyp-turatyn arsyzdyq áreketke aınaldyrady. Munyń barlyǵy árdaıym ádildik pen adam quqyǵyn bárinen joǵary qoıatyn ıslam dinine kúıe jaǵý ekeni anyq.

Imam Matýrıdı Qurandaǵy: «...Al endi, (senderge mahram bolǵan) atalmysh áıelderdiń tysyndaǵy áıelderge nápsige boı aldyryp zına jasamaý, ar tazalyǵyn saqtaý shartymen, mal-puldaryńnan máhir berip úılený adal etildi. Endeshe, atalmysh áıeldermen jup bolǵylaryń kelse, máhir aqylaryn berińder, bul sender úshin paryz...» (Nısa súresi, 24-aıat) Keıbireýler aıattaǵy: «Endeshe, atalmysh áıeldermen jup bolǵylaryń kelse aqylaryn berińder» sózinen «mýtǵa» nekesiniń durystyǵyn shyǵarady. Olar aıatta: «Istımtáǵ» (sháhýát áýestigin qandyrý) jasaǵan soń aqysyn berý aıtyldy. Iaǵnı, «Nıkah» (neke) sózi aıtylmady» deıdi. Bizdiń kózqarasymyzda (Hanafı mázhabynda), Nısa súresi, 24-aıatyndaǵy: «...Al endi, (senderge mahram bolǵan) atalmysh áıelderdiń tysyndaǵy áıelderge nápsige boı aldyryp zına jasamaý, ar tazalyǵyn saqtaý shartymen mal-puldaryńnan máhir berip úılený adal etildi» sózi adal nekege dálel. Jáne de mýtǵa nekesin durys deıtinder aıatta: «Ýájip bolǵan máhir áýeli kelisimmen bekitilip, sonyń negizinde neke iske asady» degen sózderine keler bolsaq, bul bireýi áýeli, ekinshisi keıin oryndalatyn jáı rettilik ǵana. Qurandaǵy: «Áıelderińdi talaq etetin kezde, olardyń ıddat (ajyrasqannan keıingi kútý) merzimin esepke ala otyryp talaq etińder» (Talaq súresi, 1-aıat) degen aıatta áýeli ıddat merzimin kútý aıtylyp tur..... Negizinde, talaq aıtylǵan soń ıddát merizimi bastalady. Iaǵnı, mundaı aıattar kóp kezdesedi. Sondyqtan, mýtǵa nekesin durys deýshilerdiń bul pikirleri dáıekti kózqaras emes. Álı jetkizgen hadıste: «Muhammed paıǵambar Haıbar kúni áıeldermen mýtǵa jasaýǵa jáne esektiń etin jeýge tyıym saldy» dese, Abdýlla ıbn Omar Omar ıbn Hattabtyń: «Mýtǵany durys dep istep júrgenderdi jolyqtyrsam, tas boran atyp óltiremin» degenin estidim deıdi. Abdýlladan jetken taǵy bir rıýaıatta: «Áıeldermen mýtǵa nekesinde bolý talaq, máhir, ıddát kútý, muragerlik jáne nekedegi quqyqtyq máselelerge qatysty aıattarmen úkimi nasıh (joıyldy) etildi» dedi» degen.

Islam dininiń kirshiksiz rýhyn lastaıtyndar, «jynystyq jıhad» týraly pátýalaryn atalmysh «mýtǵa» nekesine negizdeıdi. Olar «jynystyq jıhad» nekesin Alla jolynda jıhad etip júrgender úshin adal dep uǵyndyrǵysy keledi. Tipti, «ımanı baýyrlastyq» atymen qatar paıdalanady. Sondyqtan, «jynystyq jıhad» ıslam dinine múldem jat buzaqylyqtyń bir túri ekenin bilgen jón.

Sońǵy kezderi nápsiniń quly bolǵandardyń sharıǵat sharttaryn óreskel buzyp, jas qyzdardy quryqqa túsirip júrgeni ózekti órteıdi. Olardyń elimizdegi salafızm aǵymynyń ustanýshylary ekenin de ańǵarýǵa bolady. Sondyqtan qyzdarymyz «dindarsymaq» jigitterge aldanbasa, keıbir ata-analar men jastar jat aǵymnyń qurbany bolmasa eken degen nıetimizdi bildirgimiz keledi.

S.Oqanuly,

QR DİAQM DİKDin máseleleri jónindegi ǵylymı-zertteý jáne taldaý ortalyǵynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri