Jaqynda QR Ulttyq bankiniń basshysy Danıar Ákishev OKQ brıfıńisinde krıptovalútany áli kúnge deıin túsinbeıtinin aıtyp, ony engizýge qarsylyq bildirgen bolatyn. Onyń aıtýynsha, krıptovalúta – biryńǵaı ortalyqtandyrylǵan júıesi joq qural.

«Adamdar birshama ýaqyt ótkennen keıin krıptovalútaǵa ınvestısıalaǵan qarajattary joǵalyp jatsa, memleketke  bizdi ne sebepti ýaqytynda aqparattandyrmady dep aıtýy múmkin. Sondyqtan bul operasıalar qaýipti ekenin eskertkim keledi» deı otyra, Danıar Ákishev krıptovalútany  engizýge múldem tyıym salýǵa usynys jasap otyr.

Qazaqstanda krıptovalútany qoldanýshylar, odan paıda tabýshylar sany kún sanyp artyp kele jatyr. Ásirese, krıtovalúta ishindegi eń tanymaly «bıtkoındar»-ǵa  Qazaqstanda erekshe qyzyǵýshylyqty baıqaýǵa bolady. Osy oraıda, krıptovalúta Qazaqstanǵa kerek pe? Krıptovalútany úkimet qoldap, Ulttyq bank oǵan qarsy bolyp jatqandyǵynyń sebebi nede degen saýaldar tóńireginde  Qamshy.kz  aqparat agenttiginiń tilshisi ekonomıs Maqsat Halyqpen suhbattasqan bolatyn.

— Qazaqstanǵa krıptovalúta qashan engiziledi?

Qazaqstan bul proseske tolyǵymen qarsylyǵyn bildirgen joq. Máselen, Qytaı memleketi krıptovalútaǵa ashyq túrde qarsylyǵyn bildirip jatyr. Qarjy revolúsıasyna kóz salar bolsaq, eń alǵashqy paıda bolǵan aqsha - altyn, kúmis boldy. Keıinnen olar qaǵash aqshaǵa aýystyryldy. Ol endi birte-birte elektrondy aqshaǵa aýystyrylyp jatyr. Elektrondy aqshanyń paıda bolǵanyna da biraz boldy. Onyń damýy 70-jyldar kezinen bastaý alady.

Qazir hakerlik shabýyldar kóbeıip ketti. Bireýdiń shotynda turǵan aqsha da urlanyp jatyr. Osy oraıda, jańa valúta – krıptovalúta osy shabýyldarǵa tótep bere alady.

Krıptovalúta degen sózdiń ózi arnaıy kodtalǵan, algorıtmi eseptelgen valúta degen maǵynany bildiredi. Sonymen birge, onyń ereksheligi mynada: eger krıptovalútamen aınalysatyn bolsańyz, arnaıy banktiń qyzmetine júginýge qajettilik joq. Osy jerden  Astanaǵa aqsha jibergińiz kelse, bul prosesti blogcheın tehnologıasy arqyly telefonmen-aq júzege asyrýǵa bolady. Sondyqtan, osy oraıda kóptegen bankterdiń krıptovalútaǵa qarsylyq kórsetip jatqanyn baıqaımyz. Iaǵnı, keıbir memleketterdiń osyǵan qarsylyq kórsetip jatqandyǵy - osy qalyptasqan qarjylyq júıege keri áserin tıgizedi degen oıda bolýynda. Alaıda, meniń oıymsha bul damyp jatqan tendensıa, oǵan qyzyǵýshylyq artyp jatyr jáne ol óziniń ary qaraı damýyn toqtatpaıdy.

— Qazaqstanǵa krıptovalúta qanshalyqty qajet?

Kerek.  Qajeti bar dep oılaımyn. Sebebi, qazirgi ýaqytta krıptovalúta ózińniń qolyńda bar qarajatty, odan ary arttyrýdyń, qorlandyrýdyń balama kózi bolyp otyr. Osy oraıda, men krıptovalútany qoldaımyn.

Bizde qundy qaǵazdar naryǵy bar. Alaıda, qazirgi ýaqytta ol durys jumys istep jatqan joq. Qarajattyń qundy qaǵazyn satyp alý, satý prosesi  durys damymaı otyr. Bizde aqsha saqtaýdyń bir ǵana joly bar - ol  qarajatty bank depozıtterinde jınaý. Ol arqyly qarajatymyzdy bar bolǵany 14%-ǵa ǵana ulǵaıta alamyz. Al krıptovalútanyń ereksheligi – qarajatyńyzdy jınap, eger tıimdi uıymdastyra alsańyz, ony arttyra alasyz.  Iaǵnı, bul – óz qarajatyńyzdy arttyrýdyń balama kózi bolyp otyr.

—Maınıng, blogcheın termınderin qarapaıym túrde qalaı túsindirýge bolady?

 Búginde krıptovalútanyń atyn jabylyp aqsha tapqysy keletin túrli qarjylyq pıramıdalar paıda boldy. Eger sen ózińmen taǵy bir adamdy ertip kelseń aqshań eselenedi, bir jerge aqshańdy ınvestısıalasań ony eselep alasyń, 100/100 paıyz tabys tabasyń degen syndy aldaý-arbaý kóbeıip ketti. Sondyqtan osy oraıda abaı bolǵan durys. 

Maınıngtik ferma degen termın bar. Ol alaıaqtardy áshkereleýdiń joly retinde qarastyrylady. Krıptovalútamen aınalysyp júrgen azamattardan «Maınıngtik fermańyz bar ma?» dep surasańyz, kópshiligi joq dep jaýap beredi. Iaǵnı, bul bir sózben aıtqan kezde, krıptovalúta  belgili-bir shekteýli sanmen ǵana shyqqan. Máselen, Ulttyq bank teńgeni kerek bolǵan jaǵdaıda shyǵara beredi, emısıalaı beredi.  Eger, aqsha jetpeı jatqan jaǵdaıda, Ulttyq bank  birneshe mlrd. teńge basyp shyǵarady.

Krıtpovalútanyń ereksheligi, bir krıptovalúta shyqsa, máselen bıtkoın - onyń sany  shartty túrde 2 mıllıon bolady. Odan artyq bolmaıdy. Álemde osynsha ǵana kólemde bıtkoın shyǵady degen sóz. Taǵy basqa krıptovalúta shyǵarý úshin múldem basqasha krıptovalúta oılap shyǵarý kerek bolady. Onyń ereksheligi ol ınflásıaǵa ushyramaıdy. Ne sebepti aqsha ınflásıaǵa ushyraıdy?  Aqsha kólemi kóp bolyp ketse, ol qunsyzdanady. Al, bul jerde shekteýli kólem bolǵandyqtan qunsyzdanýǵa jol berilmeıdi, kerisinshe quny artady.

Qazir krıptovalútaǵa baılanysty alaıaqtyq kóbeıip ketkendikten, abaı bolý kerek. Adamdar krıptovalútamen aqsha tabamyz dep qarajattaryn depozıt sıaqty jerlerge salyp aldanyp qalyp jatyr. Osyǵan baılanysty bul máselege tyńǵylyqty qaraǵan durys.

— Ulttyq bank basshysy Danıar Ákishev krıptovalútany múldem túsinbeıtinin jetkizdi. Ulttyq banktiń krıptovalúǵa qarsy shyǵýynyń sebebi nede dep oılaısyz?

Meniń oıymsha, Ulttyq bank tóraǵasynyń osylaı ashyǵyn aıtýy  – batyldyq sıaqty. Ekinshi jaǵynan qaraǵanda, eger krıptovalúta damıtyn bolsa, bank ony qadaǵalaı almaıtyn bolady. Banktiń quzireti bolmaıdy. Sondyqtan Danıar Ákishevtiń osyndaı pozısıasyn túsinýge bolady. Ol qazirgi ýaqytta krıptovalútany zerttep jatqanyn, onyń qanshalyqty  qajet, qajet emes ekenin zerttep jatyr. Halyqtyń arasynda arnaıy krıptovalútamen aınalysyp, maınıngtik ferma qoıyp, ony halyqaralyq deńgeıde alyp-satyp, tabys taýyp jatqan azamattar bar. Al endi, bul sala bizde áli zańdastyrylmaǵan, oǵan qatysty arnaıy zań qabyldanǵan joq. Soǵan qaramastan, álemdik krıptovalútalardy satyp alyp tabys taýyp jatqandar bar.

— Sonda bul zańsyz bolyp otyr ma?

Bir jaǵynan zańsyz. Sebebi krıptovalútany qoldanýǵa baılanysty naqty zań qabyldanǵan joq. Alaıda olardyń tabys taýyp jatqany da  durys. Osy oraıda, bul másele eki jaqty qarastyrylyp jatyr. Elbasymyz óz sózinde "Biz ortaq krıptovalúta jasaýymyz kerek" dep aıtqan bolatyn.

"Iaǵnı, ol krıptovalútaǵa degen qarsylyǵynyń joq ekenin kórsetip otyr. Al ekinshi jaǵynan, Danıar Ákishev bul máseleni túsinbeı turǵanyn, áli de bolsa bul proses zertteýdi qajet etetinin aıtqysy kelgen bolýy kerek"-deıdi ekonomıs Maqsat Halyq.

Qalaı degenmende, álemdik ekonomıkaǵa engen tendensıa Qazaqstanǵa da keledi. Bir kezderi altyndy qaǵaz aqsha almastyrǵandaı, baspadan shyqqan qaǵaz aqshany da elektrondy valúta-krıptovalúta almastyratyny zańdy qubylys bolmaq. Bul - tek ýaqyt enshisindegi proses.

Nazerke MUSA