Búgingi kúni bankomat qyzmetin paıdalanbaıtyn adam kemde-kem shyǵar. Tólem kartochkasyn qolyna ustaǵan árbir adam osy bir temir jáshikke mindetti túrde bir úńiledi.

Biraq qazirgi tańda bankomattarǵa degen senim azaıyp bara jatqanǵa uqsaıdy. Sebebi, el arasynda: «bankomat aqshamdy jep qoıdy», «bankomattaǵy aqsham joǵalyp ketti», – degenderdi de kezdestirip júrmiz. Árıne, mundaı keleńsizdikke árqashan bank kináli bola bermeıdi. Óıtkeni, qoǵamda sizdiń kartochkańyzdyń kóshirmesin jasap, qupıa kodyńyzdy urlap, aqshańyzdy typ-tıpyl etetinder bar. Urlyqtyń jańasha túri «skımmıng» dep atalady. «Jańa» urylardy «skımmerler» nemese «karderler» dep atasa, zardap shegetin obekt retinde siz «holder» bolyp tabylasyz.

Ras, osydan birneshe aı buryn elimizde bankomat arqyly aqsha urlaıtyndar ustaldy. Qylmyskerler bul oıyn bankomattyń kartochka salatyn tesigine saǵyz,balaýyz japsyrý arqyly iske asyrǵan. Iaǵnı, kartochkany salyp bolǵannan keıin paıdalanýshylar aqshanyń tesik aýzyna keptelip qalatynyn baıqamaıtyn bolǵan. Negizi bul tutynýshynyń aqshasyn jymqyrýdyń qarapaıym ǵana ádisi. Qazirgi kúni mundaı qıturqy árekettiń neshe túrli joldary paıda boldy. Máselen, siz aldyńyzǵa noýtbýgińizdi qoıyp bir demalys ornynda otyrsyz deıik. Osy kezde sizdiń janyńyzda dál siz sıaqty taǵy bir kisi demalyp otyrady. Oǵan siz jaı ǵana jymıyp qaraǵanyńyzben, onyń qandaı áreketti júzege asyryp jatqanyn bilmeısiz. Shyn máninde álgi kisi «skımmer» arqyly sizdiń qupıa kodtaryńyzdy urlap jatqan bolýy múmkin. «Skımmer» – plasıkalyq kartochkanyń magnıttik jolaǵynan aqparatty jınaıtyn, bylaısha aıtqanda, urlaıtyn qural. Keıbir aqparattar skımmerdi 2002 jyldary Eýropada paıda boldy dep júr. Degenmen, bankomattardyń Eýropa kóshelerinde talaı jyldardan beri jumys istep kele jatqanyn eskersek, olardyń tipti áriden kele jatqanyn boljaı berýge de bolady. Qalaı aıtsaq ta, qazirgi kúni «skımmer» tóńiregindegi shataq burynǵyǵa qaraǵanda anaǵurlym órship tur. Urlyqtyń modernızasıalanǵan túrimen kúresti, ásirese, Anglıa qatty júrgizip keledi. Atalǵan memlekette «skımmıng» esirtki jáne qarý saýdasy qylmystarymen qatar qoıylǵan. Tártip saqshylary únemi «antıskımıng» sharasyn ótkizedi. Reseıde «skımmerler» týraly málimetter tek 2004 jyldan bastap, ıaǵnı «plasıkalyq kartochkalardyń aqparatyn zańsyz paıdalanǵan» top ustalǵannan keıin keńinen taraı bastady. Al bizdiń elimizde mundaı qylmys qanshalyqty deńgeıde deıtinge keler bolsaq, ókinishke qaraı bul jaǵynan mamandar mardymdy jaýap bere almaı otyr. Tipti atalǵan qylmysqa qatysty faktiniń tirkelgen-tirkelmegeni belgisiz. Al bankter óz bedelin joǵaltyp almaý úshin kóbine mundaı aqparattardy taratpaýdy jón sanaıdy. Bankomat qyzmetin paıdalanatyn árbir adam úshin bul mańyzdy bolǵandyqtan biz «skımmer» týraly azdaǵan málimetti berip ketýdi jón kórdik.

Sonymen, qazirgi tańdaǵy «skımmer» eki bólikten turady. Birinshisi – bankomattyń kartochka qabyldaıtyn tusyna ornalastyrylatyn, ıaǵnı kartochkanyń magnıttik jolaǵynan aqparat jınaıtyn qaptama. Mundaı qurylǵy ásirese únemi bir bankomatty paıdalanatyn adamdar úshin qaýipti. Keı azamattar urynyp qalmas úshin únemi bankomattyń ózi men ekrandaǵy beınesin salystyryp otyratyndyqtan, «skımmerge» kórinbeıtindeı etip jasalady. Ádette onyń eni kartochkanyń magnıttik jolaǵynyń enindeı, al qalyńdyǵy 2-2,5 mm. bolyp keledi. Atalǵan qurylǵy aqparattardy ózine jınaıdy nemese symsyz kanaldar arqyly (sms, blútýz) jaqyn mańdaǵy basqa qurylǵyǵa jiberip otyrady. (sýret-1)

Skımmerdiń ekinshi bóligi – PIN-kod jaıly aqparat jınaıtyn klavıatýra qaptamasy. Bul da álgi qaptama sıaqty, tek odan aıyrmasy klavıatýraǵa ornatylady. Bankomattyń klavıatýrasy negizinen temirden bolǵandyqtan, jasyryn qaptama da ádette temirden jasalady. Biraq onyń qalyńdyǵy 0,5-1 sm. bolǵandyqtan, qolmen ustap anyqtaýǵa múmkindik bar. Keıde tutynýshynyń kúdigin týdyrmaý úshin qaptama klavıatýranyń ústine tegis japsyrylady.(sýret-2)

Munymen qatar qupıa aqparattardy shaǵyn kamera arqyly jazyp alatyndar da bar. Mundaı kameralar kóbinese monıtordyń ústińgi jaǵyna ornalastyrylady. Keıde siz monıtordyń janynan jarnama paraqshalaryn salyp qoıatyn kishkene ǵana qorapty kórip qalýyńyz múmkin. Bular da kamerany jasyryp qoıý úshin taptyrmaıtyn oryn. (sýret-3)

Aqparatty jınap bolǵannan keıin negizinen alaıaqtar olardy «aq plasık» dep atalatyn magnıttik jolaǵy bar plasıkalyq kartochkalarǵa kóshiredi. Ne logotıpi, ne basqa da belgisi joq aq plasıkter arqyly-aq kez kelgen bankomattan aqshany ońaı ala berýge bolady. Biraq saýda oryndarynda paıdalaný úshin aq palastıkterdi kádýilgi kartochkanyń beınesine keltirip alatyndar da bar.

Qysqasyn aıtqanda kóshe boıynda turǵan bankomattyń qyzmetin paıdalanarda óte saq bolǵanyńyz jón. Ásirese janyńyzda kúdikti adam baıqalsa, óte muqıat bolǵan durys. Eń jaqsysy banktiń ózinde ornatylǵan bankomattardyń qyzmetin paıdalaný. Sebebi, ol jerde sizdiń operasıańyzdy baqylap otyratyn kameralar ornatylady jáne únemi qasyńyzda kúzetshi turady.