Qamshy.kz jýrnalısi Qytaıdan kelgen qazaq jigitimen Qazaqstandaǵy jaǵdaıǵa kózqarasy jaıynda áńgimelesti.

Nazar Gimish – Beıjińdegi Ortalyq Ulttar ýnıversıtetinen ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetine bir jylǵa bilim almasý úshin kelgen stýdent.

– Qazaqstanǵa byltyr qyrkúıekte keldik. Áne-mine degenshe alty aıdan astam ýaqyt ótti. Almatyda boldym, arasynda Astana, Semeı, Óskemen qalalaryn araladym. Qazaqstanǵa kelýdegi  basty maqsatym – oqý. Sonymen qatar el kórip, jer kórip, atajurtymnyń mádenıetimen jaqyn tanysýdy oıladym, – deıdi Nazar.

Ol Qazaqstanǵa alǵash kelgende kóp dúnıege kóńili tolmaǵan. Barlyǵyna synı kózben qarap júrgen. 

– Bes-alty aıdyń ishinde men baıqaǵan kemshilik az emes. Taıǵa tańba basqandaı anyq kórinetin tustary da kóp boldy. Ásirese, Qazaqstanǵa alǵash kelgende bizdi ornalastyrý jumystarymen aǵaıymyz biraz áýre-sarsańǵa tústi. Qujat qabyldaıtyn, mór basatyn oryndarda «shetten kelgen» dep bizge onsha mán bermeıtinder de kezdesti. Ol kisilerge qarap, «amalsyzdan jumys istep otyr ma?» degen oı týady, – deıdi Gimish.

«Syrt kóz – synshy» ekenin eskersek, qandasymyzdyń pikiri de oryndy. «Sen de bir qazaqtyń balasysyń ǵoı» dep eshkim qushaq jaıyp kútip almasa da, ol búginde óz ortasyn keńeıtip, dostaryn kóbeıtken.

– Menińshe, Qazaqstanda teńsizdik máselesi ózekti bolyp tur. Kóp jaǵdaıda máseleni aqsha sheship ketedi. Qolyńnan kelmese de, aqshań bolsa jetkilikti. Ozbyrlardyń aty ozyp, jaqsy men jamannyń orny aýysyp bara jatqan sıaqty. Bul barlyq elde bolýy múmkin, deı turǵanmen Qazaqstanǵa kelgeli atalmysh másele aldymnan birneshe ret shyqty. Al elimizdegi ozyq mádenıet qoǵamdyq oryndarda jıi kórinedi eken. Úlkenge oryn berý, qyz balaǵa jol berý – barlyǵy qazaqy mádenıettiń kórinisi, - dep baǵalady Nazar.

«Qytaı qazaǵy» degen ataýyń keń qoldanysta ekeni belgili. Shettegi keı qandasymyzdyń joly bolyp elge oralyp, Qazaqstan azamattyǵyn alyp jatsa, endi biri áli de atajurttan tys ómir súrip jatyr. Degenmen júregi «qazaq» dep soǵatyn azamattardyń qarasy qalyń.

– Mundaǵylar Qytaıdan kelgenimizdi birden bilip jatady. Onyń basty sebebi  – tildegi erekshelik. Syrt kelbet barlyǵymyzda birdeı. Men qazaq tilinde dıalekt joq dep qaraımyn. Reseıdiń Sibirindegi qazaq pen Qytaıdyń qazaǵyn bir-birimen jolyqtyrsaq, ózindik til erekshelikteri baıqalady, alaıda bir-birin túsinip, áńgime órbite alary haq.

Kópshiligi «qazaqtyń qaımaǵy buzylmaǵan tól sózderin saqtap qalǵansyńdar», «taza qazaqsha sóıleısińder» dep tańyrqaıdy. Qytaıda júrgende áńgime arasynda qytaı tilin qoldanatynymyz jasyryn emes. Al Qazaqstanǵa kelgeli esh qospasyz qazaqsha sóılep júrmin. Múmkin meniń ereksheligim osynda, - dep aǵynan jaryldy Nazar.

Nazar shetelde týyp-ósse de, qazaqy mádenıetpen tyǵyz baılanysta ekenin aıtady. Qazaq aqyn-jazýshylarynyń shyǵarmalarymen de etene tanys.

– «Áý» demeıtin qazaq joq. Kópshilik orynda Abaıdyń «Kózimniń qarasynan» bastap, basqa da elge málim ánderdi oryndap júremiz. «Shette júrip bul ánderdi qaıdan bilesińder?» dep tańdana qaraıtyndar da kezdesti. Biz qazaqtyń áni-kúıin, ertegileri men jyr-dastandaryn jadymyzǵa toqyǵanbyz. Qazaqylyqtan shet qalyp qoıǵan joqpyz, - deıdi Nazar Gimish.

Elimizde bilim granttaryna qatysty máseleden Nazar da habardar bolyp shyqty. Onyń oıynsha, eldegi oqý aqysy qymbat.

– Qazaqstanda qanshama jastyń oqýǵa túse almaı júrgenin baıqadym. Barlyǵy qarjyǵa kelip tireledi. Grant utyp ala almaǵan soń ózi qalaǵan mamandyqqa túse almaıdy nemese qarjy tólep oqýǵa jaǵdaıy bolmaıdy. JOO-larda oqý baǵasy joǵary. Ol memlekettiń ekonomıkasyna da kelip tirelýi múmkin. Men usynys jasaǵanymen, bul sheshile salatyn nárse emes, degenmen  oqımyn degen jastarǵa qol ushyn berip, solardyń armanyn joldan kesip tastamaýǵa jaǵdaı jasalsa eken. Al Qytaıda stýdentterdi memleket óz qamqorlyǵyna alady, – deıdi Nazar.

Ol shetelde júrip-aq ult múddesi úshin jumys isteýge bolady dep sanaıdy. Sebebi qazir zaman ózgergen, qatynas ońaılaǵan, aıshylyq alys jerlerden jyldam habar alǵyzatyn quraldar bar.

– Jolymyzda kezdesken  eki adamnyń biri: «Elge oralasyń ba?», - dep suraıdy. Bireýine: «Iá, kelemin», - dep jaýap bersem, endi birde: «Joq», - deımin. «Kelemin» desem, qoldaýshylar tabyla ketedi. Elge birjola turaqtap, ata-babanyń jolyn jalǵaǵanyń durys dep aıtady. Endi bireýler: «Ne úshin kelesiń? Bul eldi jan-jaqtan jep jatyr», - dep naqty mysaldaryn tóge ketedi. Ózim qaı jerde bolsyn qazaq úshin qyzmet etkim keledi. Oǵan meniń qaıda turǵanym jáne qujatymda qaı eldiń móri basylǵany mańyzdy emes, - dep túıindedi sózin Nazar Gimish.