Prezıdent Nursultan Nazarbaev Astana ekonomıkalyq forýmynda (Global Challenges Summit) sóz sóılep, bes jahandyq trend týraly sóz qozǵady.

«Álem kún ótken saıyn erekshe jyldamdyqpen ózgerip jatyr. Ǵalam jahandyq ózgeristerge alyp keletin úlken betburystyń aldynda tur. Bolatyn ózgerister arqyly álem órkendeý dáýirine nemese bir orynnan tapjylmaý kezeńine aıaq basatyny belgili bolmaq. Baqylaýdaǵy prosesterdiń sıpaty belgili. Munyń bári ǵalamdyq ózgeristerge alyp keledi. Atalǵan prosesterdi álem damýynyń bes megatrendimen sıpattaýǵa bolady», - dedi Elbasy forýmda.

Birinshi megatrend

Adam qyzmetiniń barlyq aspektileriniń sıfrlanýy

Prezıdent óz sózinde barshamyzdyń kóz alymyzda ekonomıkanyń  tek bıznes salasy emes qoǵam ómiriniń de sıfrlanǵan jańa modeli qalyptasyp kele jatqanyn atap ótti. Jańa tehnologıalar osyǵan deıin álem elderiniń básekege qabilettiligin anyqtaıtyn bazalyq faktorlardy ózgertip jatyr. Ónerkásipti jandandyratyn jáne baqylaýda ustaıtyn ıntelektýaldy júıeler erekshe qubylysqa aınaldy.

 «2030 jylǵa deıin jasandy ıntellekt álemdik ekonomıkanyń qarjysyn 16 trıllıon dollarǵa deıin kóbeıtedi. Krıptovalúta fenomeni, blokcheın tehnologıasy qarjylyq naryqty banktermen qosyp úlken ózgeristerge alyp keledi. Eskpertterdiń paıymdaýynsha aldaǵy on jyldyqta 500 iri kompanıanyń 200-i joıylyp ketedi», - dedi Elbasy.

Óz kezeginde sıfrlaný prosesi kıberqylmystyń kóbeıýine ákelip soqtyrady. Jyldar boıy túrli qylmystardyń qatarynda besinshi orynda turǵan kıberqylmys 2017 jyly bızneske aıtarlyqtaı qaýip tóndirdi. Bul qubylys álem elderi sıfrlyq qaýip oshaǵynda qalmaýǵa barynsha talpynatynyn bildiredi.

«Osylaısha biz jańa úrdisterge boı úıretemiz. Qazirgi tańda «Sıfrlyq Qazaqstan» baǵdarlamasy iske qosyldy. Bul baǵdarlamanyń júzege asýy elimizdegi ınfraqurylymnyń, IT ekojúıesiniń damýyna áser etedi. Sonymen qatar qazaqstandyqtardyń sıfrlyq saýattylyǵy 85 paıyzǵa artady. Jańa tehnologıalardy paıdalaný arqyly biz óńdeý salasynda bes jyldyń ishinde eńbek ónimin jarty esege kóbeıtýdi josparlap otyrmyz»,-dep jalǵastyrdy memleket basshysy.

 Ekinshi megatrend

Energetıkalyq revolúsıa, taza energetıka baǵytyna qadam

Prezıdent óz sózinde bar bolǵany 30 jyldyń ishinde balamaly energıa kózderinen alynatyn energıanyń 13 esege kóbeıgenin atady. Kún panelderiniń baǵasy sońǵy bes jyldyń ishinde eki esege arzandaǵan. Elektromobılder kúrt kóbeıdi. Mamandar barlyq avtoparkterdi elektrokarlarǵa aýystyratyn bolsaq, jerdegi aýa 200 jyl burynǵydaı taza qalypqa túser edi degen paıym aıtady.

«Tabıǵı resýrstarǵa degen suranystyń saqtalýyna qaramastan onymen kún kórip otyrǵan elder úshin resýrstyń mol ekendiginiń mańyzy tómendep barady. Dástúrli energetıkalyq naryqtyń bedeldi tulǵalary, korporasıalar men memleketter jańa energetıkaǵa iri kólemde ınvestısıa tartýmen aınalysyp jatqanyn kózimiz kórip otyr»,- dep alyp qosty Nursultan Nazarbaev.

Qazaqstan bul prosesten shet qalyp otyrǵan joq. Prezıdenttiń aıtýy boıynsha «Bolashaq energıasy» taqyrybymen ótken EKSPO – 2017 kórmesi elimizdegi jasyl ekonomıkanyń damýyna yqpal etti. Jalpylaı alǵanda 2030 jylǵa qaraı álternatıvti energıa men energıalyq balanstyń úlesi 30 paıyzǵa deıin jetetin bolady.

 Úshinshi megatrend

Jer sharyndaǵy adam sanynyń jyldam kóbeıýi

Nazarbaevtyń aıtýy boıynsha ǵylymı-tehnıkalyq prosesterdegi jetistikter sońǵy onjyldyqta adamnyń ortasha ómir súrý uzaqtyǵyna eleýli áserin tıgizdi.

«Sońǵy 70 jylda ortasha ómir súrý uzaqtyǵy 23 jylǵa, 48 jastan 71 jasqa ulǵaıdy. Qazaqstanda bul kórsetkish táýelsizdik jyldarynyń ózinde jeti jylǵa 65 jastan 72,5 jasqa ósip, qazir álemdik deńgeıdiń orta mejesine jetip otyr», - dedi Prezıdent

Uzaq ómir ındýstrıasy álemdik ekonomıkanyń mańyzdy bóligine aınaldy. Biraq demografıalyq ózgerister ózdiginen týyndaıtyn kóptegen máselerdiń sheshimin izdeýge ákeledi. Dáýir ortasynda 10 mıllıard adamdy asyraý úshin búgingiden 60 paıyzǵa kóp tamaq óndirý kerek. Bul másele bazalyq resýrstardyń azdyǵyn esepke alǵanda, tushshy sý defısıtiniń kóbeıýine baılanysty ońaı sheshile qoımaıdy.

«Qazaqstan aldaǵy ýaqytqa zamanaýı jetistikterdi paıdalaný arqyly, sońǵy bes jylda agrokeshendegi eńbek ónimdiligin eki jarym esege kóbeıtý kerek degen maqsat qoıyp otyr»,-dedi Elbasy.

Halyq sanynyń kóbeıýine baılanysty týyndaǵan taǵy bir másele zeınetaqy jáne áleýmettik qamsyzdandyrý júıesin túbegeıli ózgertý bolyp otyr.

 Tórtinshi megatrend

Ýrbanızasıa qarqyny men sıpatynyń ózgerýi

BUU-nyń baǵalaýy boıynsha, ǵasyrdyń orta tusynda qalalyq jerde ómir súretin halyq sany jeti mıllıard adamdy qurap otyr. Megopolıster dáýiri kele jatyr. Bul úrdis ınvestısıa tartýǵa, tehnologıalar men aqyldy adamdarǵa suranysty joǵarylatady.

«Bul úrdisti esepke ala otyryp, Qazaqstan aglomerasıanyń damý strategıasyn júzege asyrýdy qolǵa aldy.  Eger buryn bizde mıllıon turǵyny bar jalǵyz Almaty bolsa, qazir bul qalalardyń qataryna Astana men Shymkent qosyldy. Bul úrdis ary qaraı jalǵasatyn bolady»,- dep atap ótti Nursultan Nazarbaev.

 Besinshi megatrend

Eńbek naryǵynyń jahandyq transformasıasy

Nazarbaev óz sózinde aldaǵy jyldary fızıkalyq eńbektiń 80 paıyzy robottandyrylǵan júıemen aralasýy múmkin.

«Zamanaýı kásiporyndar úshin jumys kúshiniń arzandaýy emes, mamandanǵan qyzmetkerlerdiń bolýy mańyzdy. Qazir baıqap otyrǵanymyzdaı damyǵan elderdiń ónimderin damýshy elderge nemese kerisinshe ornalastyrýǵa baǵyttalǵan ekonomıkalyq nysana paıda boldy. Bul ulttyq ekonomıka úshin úlken syn», - dedi memleket basshysy.

Negizgi baǵyt - bilim salasyn reformalaý. Bul bilim berýde shyǵarmashylyq oılaý qabiletin qalyptastyrýǵa, qajetti aqparatty taýyp, maqsatty túrde paıdalanýǵa múmkindik berý tájirıbesinen ótýdi bildiredi.

Tehnologıalyq progrestiń jyldamdyǵy adamnyń ómirinde birneshe mamandyqty ıgerýge jáne «Ómir boıy bilim alý» qaǵıdasyn ustanýǵa zamanaýı adamnyń daıyn bolýyn talap etedi.

Nazarbaev Qazaqstanda jastarǵa  álemdegi úzdik ýnıversıtetterde oqýǵa múmkindik bar ekenin aıtty. Sonymen qatar, elimizde halyqaralyq deńgeıdegi Nazarbaev, Qazaqstan-Brıtan tehnıkalyq ýnıversıteti, Qazaqstan menedjment, ekonomıka jáne josparlaý ınstıtýtyn, Halyqaralyq aqparattyq tehnologıalar ýnıversıteti quryldy.

«Mektep reformasy belsendi túrde júrgizilýde. Qazaqstanda eń joǵary standarttarǵa sáıkes keletin álemdik deńgeıdegi ıntellektýaldy mektepter jumys jasap jatyr»,-dedi prezıdent.

17-19 mamyrda on birinshi Astana ekonomıkalyq forýmy ótedi. Forýmda álemniń 24 elinen 450 baıandamashy sóz sóıleıdi.