Almatydaǵy «Polıgrafkombınat» baspasynan Qazaq mal sharýashy­lyǵy jáne mal azyǵy óndirisi ǵyly­mı-zertteý ınstıtýtynyń bas dırek­tory, Qazaqstan Ulttyq Ǵylym aka­de­mıasynyń korespondent-múshesi, Memlekettik syılyqtyń ıegeri, aýyl sharýashylyǵy ǵylymynyń doktory, profesor Ábdirahman Ombaevtyń orys tilindegi «Smýshkovoe ovse­vodstvo» («Eltiri qoı sharýashylyǵy») atty kólemi 305 betten turatyn kitap-albomy túrli-tústi sýretteri­men jaryq kórdi.

Monografıa Qazaqstanda keń tanymal qoı tuqymy – qarakól jáne qazaqtyń quıryqty qarakól qoıynyń damýyna arnalǵan. Avtordyń 47 jyl boıy óndiristik jáne ǵylymı jumystary nátıjesinde jınaqtaǵan eńbegi otandyq qoı sharýashylyǵyn damytýǵa baǵyttalǵan irgeli joba bolyp tabylady.

Budan 35 jyl buryn, keńestik kezeńde shyq­qan «Qarakól qoıynyń qozylaryn suryptaý jáne taýarlyq baǵalaý» atty jalǵyz albo­mynan keıin otandyq qoı sharýashylyǵynda qarakól qoı tuqymyn seleksıalyq-asyldan­dyrý jumystarynyń jańa baǵyttary men kezeńderi qalyptasyp, olardy ǵylymı júıeleý qajettiligi týdy. Araǵa uzaq ýaqyt salyp jaryq kórgen Ábdirahman Ombaevtyń «Eltiri qoı sharýashylyǵy» eńbegi eltiri qoı sharýashy­lyǵynyń jańa deńgeıge kóterilýimen sıpatta­lady. 1998 jyly qazaqtyń qaıtalanbas quıryqty qarakól qoıy shyǵarylyp, qarakól shıkizatyn suryptaýda jańa ishkituqymdyq jáne zaýyttyq túrleri  damydy.

Qarakól qoıy qozysynyń eltirisi óte baǵaly bolyp sanalady. Onyń neshe túrli gúl tárizdes qulpyrǵan tústeri tabıǵat jaratyly­synyń erekshe qubylysy bolsa kerek. Elimizdiń jeńil ónerkásibi ǵana emes, dúnıe júziniń elde­rinde qarakól qoıy qozysynyń eltirisi buryn da, qazir de joǵary suranysqa ıe ekeni belgili. Kezinde eltirige degen suranysty tolyq qamta­ma­syz ete almaǵandyqtan mataǵa qylshyq japsy­ryp, jasandy eltiri jasaǵanmen, onyń tabıǵı jyltyr qasıeti men sapasy tómen bolǵan edi.

Qylshyq júndi qoı tuqymdarynyń ishindegi qarakól qoıy elimizdiń shól jáne jartylaı shóleıtti aımaqtarynyń qatań aýa-raıy jaǵdaıyna jáne jutań jaıylymyna jaqsy beıimdelgen, óte ósimtal mal bolyp tabylady. Kezinde ǵalymnyń ózi qarakól qoıynyń jańa zaýyttyq, ishkituqymdyq túrlerin jáne  ónimdi eltiri-etti-maıly quıryqty qoıynyń jańa tuqymdaryn shyǵarýǵa jáne taratýǵa tikeleı atsalysqan bolatyn.

Ábdirahman Ombaevtyń «Eltiri qoı sharýa­shylyǵy» álbom-kitabynda qarakól jáne qazaqtyń quıryqty qarakól qoıynyń shyǵý tarıhynan bastap, olardyń bıologıalyq kóbeıý ádisteri, ónimdilik qasıetteri, ósirý joldary, qozylardy endeý men baǵalaý, qarakól terisin suryptaý jáne óńdeý tehnologıalary keńinen sóz bolady.

«Daraq bir jerde kókteıdi» desek, ınemen qudyq qazǵandaı naǵyz ǵalym adamnyń uzaq jyl boıy mańdaı terin tógip, qajymaı-talmaı eńbektenýi arqyly kózdegen maqsatyna jetýge bolatynyn Ábdirahman Ombaevtyń ómirinen kóz jetkizer edik. Ótken ǵasyrdyń elýinshi jylda­rynyń basynda, bes jasynan malshy aýyly­nyń tynys-tirshiligine etene aralasyp ósken bolashaq ǵalymnyń ákesi Moldanazar Ombaev Ońtústik Qazaqstan oblysy, Otyrar aýdany­nyń «Syrdarıa» keńsharynda ferma meńgerýshi bolyp istep júrgende mektep esigin ashpaǵan ulyn malshy otarlaryna ózimen birge ertip baratyn bolǵan. Ferma meńgerýshisi Moldanazar Ombaev Ózbekstannan qarakól qoıyn ákelip, jergilikti qoı tuqymymen býdandastyryp, mal tuqymyn asyldandyrý isimen de aınalysqan edi. Sol kezden Ábdirahman Ombaevqa qarakól qoıyn ósirýmen aınalysatyn shopandar ómiri jaqsy tanys bolyp qaldy. 1971 jyly Almaty zootehnıkalyq-maldárigerlik  ınstıtýtyn bitirgen jas maman Aýyl sharýashylyǵy mınıstr­liginiń joldamasymen Qazaq qarakól qoı sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýty­nyń qara tústi qarakól qoıynyń tuqymy men asyldandyrý bólimine aǵa laborant bolyp qabyldanyp, kelesi jyly eltiri zertteý bólimine kishi ǵylymı qyzmetker bolyp aýysady. Sol jyldary Ońtústik Qazaqstan oblysy, Sozaq aýda­nyndaǵy «Tasty» memlekettik asyl tuqymdy mal sharýashylyǵy zaýytynda qarakól qoıyn qoldan uryqtandyrý men Shymkent qarakól zaýytynda ár túrli tústi qarakól eltirisin tehnologıalyq suryptaý jumystaryna qatysyp, ınstıtýt laboratorıasynda eltiri talshyq­tarynyń paıda bolýy men morfolo­gıalyq qurylysyna, qarakól qoıy qozylary­nyń eltiri sapasyna dendep yqylas qoıady. Osy jyldary elimizdiń aýyl sharýashylyǵynda kenje damyǵan qarakól qoıyn órkendetýde mańyzdy salaǵa ómirin arnaǵan ǵylymdardyń sapynda óziniń aldaǵy maqsatyn aıqyndap alǵan edi. 1973 jyly Búkilodaqtyq mal sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aspırantýrasyna jolda­ma­men jiberilgende mal sharýashylyǵy sala­synda eńbek etetin maman retinde qalyptasyp úlgeredi. 1976 jyly osy joǵary oqý ornynyń aspırantýrasyn oıdaǵydaı bitirip, óziniń eńbek jolyn bastaǵan jas maman Qazaq qarakól qoı sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda  2011 jylǵa deıin kishi jáne aǵa ǵylymı qyzmet­ker, laboratorıa men bólim meńgerýshisi, dırek­tordyń ǵylym jónindegi orynbasary, ınstıtýt dırektory bolyp eńbek etedi. Instıtýt dırek­tory bolyp 18 jyl boıy taban aýdarmaı eńbek ete júrip, ómirlik asa baǵaly ǵylymı jáne ákimshilik salada baı tájirıbe jınaqtaıdy. Qarakól qoı sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń negizinde Ábdirahman Moldana­zar­uly Ombaevtyń tikeleı bastamasymen Ońtústik-Batys mal sharýashylyǵy men ósimdik sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýty qurylyp, kórnekti ǵalymnyń jetekshiligimen salany irgeli zertteý maqsatynda baı ǵylymı materıaldar jınaqtalady.

Ábekeń keshegi keńestik júıe ydyraǵan el táýelsizdiginiń alǵashqy 1992–1994 jyldary negizgi salasy tórt túlik mal, onyń ishinde qara­kól qoı sharýashylyǵy bolyp tabylatyn Ońtústik ólkesiniń shalǵaıyndaǵy Sozaq aýdanyna alǵashqy ákim bolyp barǵanda da basshylyq qyzmeti óziniń ǵylymı jumysymen de tikeleı baılanysty bolǵan edi. Ótpeli kúrdeli kezeńde aýdan ekonomıkasyn arttyrýǵa, eldiń yntymaq-birligin saqtaýǵa bar kúsh-jigeri men bilim-qabiletin jumsady. Shırek ǵasyr boıy sýy tartylǵan Shý ózeniniń arnasyna qaıta kelip, aýdan halqynyń qýanyshqa kenelýi – tikeleı Ábdirahman Ombaevtyń qajyrly eńbeginiń arqasy edi. Jappaı jekeshelendirý beleń alǵan kezde de aýdan basshysy beı-bereket talan-tarajǵa jol bermesten aýdandaǵy on keńshar­dyń mal-múlki men tehnıkasyn shashaý shyǵar­maı saqtap turdy. Sozaqtyń halqy iskerlik qabileti men adamgershilik qasıeti qatar tanyl­ǵan ǵalym-ákimniń ónegeli isin áli kúnge umytpaı aıtyp júredi.

Kórnekti ǵalym Ábdirahman Ombaev qarakól qoıynyń qozylary men analyq maldyń, qozynyń ár túrli tústi eltirileri týraly kóp jyl boıy jınaqtaǵan ǵylymı tujyrym men túrli-tústi sýretterdiń negizinde Qazaqstannyń ekolo­gıalyq-tabıǵı aımaqtarynda júzege asqan qarakól qozysy eltirisin zertteý barysyndaǵy ǵylym men oqý-tájirıbelik baǵytqa arnalǵan ǵylymı zerteýlerdiń jıyntyǵyn monografıa­lyq basylym – álbom-kitap etip shyǵarýdy kóp jyldan beri maqsat etip júr edi. 1980 jyly «Qaınar» baspasynan «Qarakól qoıynyń qozylaryn suryptaý jáne taýarlyq baǵalaý» boıynsha álbomdy shyǵardy. Sol kezden beri qarakól qoıyn asyldandyrý joǵary deńgeıde ósti, qarakól qoı sharýashylyǵyn damytýda jańa baǵyttar paıda boldy, qarakól qoıy qozysy eltirisiniń túrleri men sapasy da jaqsar­dy. «Qazaq qarakól eltirisiniń» jańa zaýyttyq jáne ishki tabıǵı túri shyǵarylyp, óndi­riske joldama aldy. Mal tuqymyn asyl­dandyrý isinde qarakól qoıynyń qozylaryn suryptaý men qarakól-eltirisi shıkizaty júıesi­ne kóptegen ózgerister engizildi.

Profesor Ábdirahman Ombaevtyń orys tilinde jaryq kórgen «Eltiri qoı sharýashy­lyǵy» álbom-kitaby qarakól qoıynyń qozysy men qazaqtyń asyl tuqymdy qarakól qoıyn irikteý, qarakól eltirisi shıkizatynyń standart­taryna keń kólemde arnalyp otyr.

Ǵalymnyń kitabyndaǵy – «Eltiri qoı sharýa­shylyǵy», «Eltiri qoı sharýashylyǵynda seleksıalyq-tuqymyn asyldandyrý jumys­ta­rynyń júıesi», «Eltiri qarakól qoıynyń qozy­laryn suryptaý», «Eltiri qoı sharýashylyǵynda tehnologıalyq prosesterdiń ereksheligi», «Eltiri qarakól qoıy qozysy terisiniń taýarlyq qasıeti» jáne «Qarakól shıkizatyn suryptaý» atty  6 taraýdan turatyn  ǵylymı eńbek joǵary kásibı deńgeıde, júıeli jáne saýatty jazylǵan irgeli joba retinde aýyl sharýashylyǵy maman­dary men aýyl sharýashylyǵy salasynyń maldá­rigerlik jáne tehnologıalyq fakúltet­teriniń stýdentterine, magıstranttary men PhD-doktoranttaryna arnalyp otyr.

Ábdirahman Moldanazaruly Ombaev – elimiz aýyl sharýashylyǵynyń ishinde eltirilik jáne etti-maıly qoı sharýashylyǵy salasyn damytýǵa erekshe eńbek sińirgen kórnekti ǵalym. Osy kezge deıin 422  ǵylymı eńbek, onyń ishinde 2 monografıa men 14 kitaptyń avtory atandy. Onyń tikeleı jetekshiligimen 9 doktorlyq jáne 28 kandıdattyq dısertasıa qorǵaldy, 57 ǵylymı jańalyq pen patenttiń avtorlyq kýáli­gine ıe boldy.

Ár jyldary aq tústi qarakól elti­risin alý, qarakól qoıyn azyqtandyrý, kúlgin tústi qarakól eltirisin alýdyń seleksıalyq jumysy úshin tańdaý, qońyr tústi qarakól eltiri­sin alý seleksıasynyń, aq tústi qarakól qoıy­nyń otyrarlyq tuqymyn, qara tústi qarakól qoıynyń tastylyq túrin, qarakól qoıynyń sur jáne kógildir tústi qumkenttik tuqymyn alý tásilderiniń jáne etti-maıly Ordabasy qoı tuqymynyń avtory atanǵan. Júndes ári etti-maıly atyraýlyq qoı tuqymyn ósirý men taratý isine de belsene aralasty. Qazaqstan Respýb­lıkasynyń eńbek sińirgen qyzmetkeri, Qazaq­stannyń eńbek sińirgen ónertapqyshy, Mońǵo­lıa aýyl sharýashylǵy akademıasynyń akade­mıgi, Mońǵolıa aýyl sharýashylyǵynyń eńbek sińirgen qaıratkeri  jáne Reseı Ǵylym akade­mıasynyń sheteldik múshesi, Qazaq Ulttyq ýnıversıtetiniń profes­sory ataqtary bar.

Qazaq mal sharýashylyǵy jáne mal azyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń bas dırektory, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym akade­mıa­synyń korespondent-múshesi, Memle­kettik syılyqtyń ıegeri, aýyl sharýashylyǵy ǵylymynyń doktory, profesor Ábdirahman Moldanazaruly Ombaevtyń jaqynda baspadan shyqqan «Smýshkovoe ovsevodstvo» («Eltiri qoı sharýashylyǵy») kitap-albomy kórnekti ǵalymnyń jarty ǵasyr boıy izdengen ǵylymı eńbeginiń júıelengen qorytyndy túıini ispettes.