M. Áýezov atyndaǵy Qazaq memlekettik akedemıalyq drama teatry osymen jıyrmasynshy márte ótkizilip otyrǵan festıvál «teatr kóktemi - 2015» kórermenge óz shymyldyǵyn ashty. Óner súıer qaýymǵa usynylǵan spektáklder D. Isabekovtyń «júz jyldyq jalǵyzdyǵy» rej. A. Kákishova. F. Dúmanýar men A. Denerıdiń «Don Sezar de Bazany», rej. Á. Rahımov. Ý. Shekspırdiń «Otellosy», rej. N. Ptýshkına. Iran-Ǵaıyptyń «Qorqyttyń kóri», rej. I. Vaıtkýs. T. Ýılámstyń «Shyny haıýanaty», rej. A. Kabdeshova.

Alǵashqy bolyp «Júz jyldyq mahabbat» sahnaǵa shyǵaryldy. Bul eki bólimdi dramany osydan buryn da kórgenbiz. Osy joly baıqaǵanym árbir ról, keıipkerlerdiń ishki-syrtqy shyn sıpaty ártisterdiń boıyna sińgen sekildi bolyp kórindi. Osy M. Áýezov teatrynyń ózinde kompozıtor Sh. Qaldaıaqov ómirine arnalǵan, aqyn M. Maqataevtyń ómirine arnalǵan qoıylymdar bar bolatyn. Onan ózge Ǵ. Músirepov teatrynda, Astana, Taldyqorǵan teatrlarynda M. Maqataev týraly qoıylymdardyń qazir de júrip jatqanyn jaqsy bilemiz.  Sol sekildi búgingi spektaklde qazaqtyń úlken aqyny, Alash ardaqtysy, ulttyń aıbary men aqyly, mahabbat jyrshysy Maǵjan Jumabaevqa arnaldy. Oıdan jasalyp ortaǵa alyp shyqqan keıipkerlerdenkóri tarıhı tulǵa óner adamy týraly shyǵarma jazý da, qoıý da jeńil jumys emes. Syry tereń synshysy kóp mundaı eńbekke ózine sengen adam ǵana barsa kerek. «Naǵyz ulttyń, áleýmettiń, halyqtyń sózin sóılegen» (M. Áýezov) aqynnyń taǵdyry asa kúrdeli shym-shytyryq oqıǵalarǵa toly. Jeke basy, qoǵamdyq ómiri, qyzmet joly, ónerdegi óktem úni jáı adamdardyń birde-birine uqsamaıtyn kúrdeli qaıshylyqtarǵa toly Maǵjan taǵdyry óte tartysty. Qoıylym Maǵjan rýhyn ardaqty, óleńderin ómirin saqtap sońǵy urpaqqa soldyrmaı jetkizgen aqynnyń aıaýly jary Zylıhanyń (Dárıa Júsip) esteligi arqyly órbıdi. Zylıhanyń rólin oınaýdy maqsat etken jas aktrısa Madına (Lázzat Qaldybekova) kádimgi Zylıhany izdep keledi. Áńgime ekeýiniń kezdesýi, tanysýynan bastalady. Birinshi bólim dıalogtar men keıipkerlerdiń júris-turysy arqyly birtindep damıdy. Azdap zeriktiretin, ishpystyratyn barysty bastan ótkizip, sabyr saqtap sońyn kútýge týra keledi... Bulaı bolmaǵanda ekinshi bólimde bolatyn shıelenister men sharyqtaýlardy qabyldaı almas edik. Deı turǵanymen ekeý ara áńgimeni tym qarabaıyr etip jibermeı mazmundy, ıýmorly etip kópshilikti Maǵjanǵa jaqyndata túsedi. Ol sózsiz Dárıa men Lázzattyń eńbegi ekeni anyq. Zylıha rólin somdap shyqqan Dárıa Júsip óziniń jasynan álde-qaıda úlken aqynnyń jesirin óte nanymdy ári ózgeshe tebirenisti etip kórsete bildi. Kezindegi has súlýdyń shalt qımyldaryn, zıaly áıeldiń júrisi, qımyl-qozǵalysy men sózderin, qartaıǵan shaǵyndaǵy qaljyraǵan beınesin qapy jibermegen. Al onyń qasyndaǵy Mádına da jas Zylıhany jandyryp jiberdi. Súlý qyzdyń kúlkili áli kúıdirgi sózderi kim-kimdi de beıtarap qaldyrǵan joq. Ásirese ekinshi bólimde Maǵjannyń (Almas Chaıahmetov) qasyndaǵy jas Zylıhany oınaǵanda tipti qulpyrta túsedi. Sergek sezimtal, batylda táýekelshil erkindiktiń aspanynda alyp ushqan arýdy aınytpaı alyp shyǵady.

Ekinshi bólimde oqıǵa tyǵyz, kórinister kóp aýysady. Árıne birinshi bólimde ábden daıarlanyp, tyqyrshyp, asyǵyp «endi ne bolar eken?»-dep, otyrǵan kórermenge kóp nárse kórsetiledi. Maǵjannyń Máskeýdegi ómiri, Zylıhamen úılenýi, elge attanýy, tútqyndalýy, tergelýi... Sekidi oqıǵa tizbekteri kóz aldydan ótedi. Biz buryn Maǵjannyń óleńderine qarap bólek bitimdi, mahabbatqa degen qushtarlyǵy sheksizdikke umtylǵan, ultqa degen janashyrlyǵy lapyldap turǵan aqyndy elestetsek, naǵyz aqyn obrazyn qoıylymnan shynaıy kórgendeı boldyq. Almvas Chaıahmetov aıanyp qalǵan joq. Aıtqan sózderi de, jalyn shashqan óleńderde, janyp turǵan túr-túsi de kórermendi baýrady. Úni de áserdi jáne sezimdik boıaýlary da qanyq. Sońyna taman kórinis beretin túrmedegi Zylıha men Maǵjannyń kezdesýi kórgen adamnyń saısúıegin syrqyratad. Qasiretti, azapty sátter... On tórtinshi ret izdep barǵan Zylıhanyń jarǵa degen adaldyǵy  men ónerge degen qurmeti ózegińe ý quıǵandaı keńsirigińdi ashytady. Qoıylymda ashyp aıtpasa da, Stalındik refressıanyń otyna maı quıyp, shash al dese bas alatyn qazaqtardyń sulbasy elesteıdi. Qany bir bola tura kúndestiktiń, kóre almaýshylyqtyń dertinen qarý kezep domalaq aryzdar aıdap qastandyqqa deıin barǵan Kájenderdiń kim ekendiginde bilgendeımiz. «Ókpege qısa da, ólimge qımaıtyn»  babalardyń dástúrinen aınyp shen shekpenge satylǵan maıdansyz zıalylardyń da beınesi qylań beredi.

Rejıser Alma Kákishevanyń kádimgideı eńbektengenin baıqadyq. «Maǵjannyń paıǵambar ekenin dáleldeýge tyrystym» degen sózin «myqty aqyn ekenin, ult batyry ekenin, poezıanyń dúldúli ekenin dáleldeýge tyrystym» dep túsindik. Áıtpese sońǵy paıǵambarymyz Muhammet (s.ǵ.s.) ekenin, jáne on bes ǵasyr boıy ózge paıǵambar bolmaǵanyn, budan bylaı da aqyr zamanǵa deıin paıǵambar kelmeıtinin Quran arqyly biletin shyǵar dep topshyladyq. Rejıser anaıy, dóreki kórinisterge áýes bolmapty. Maǵjan men Zylıhanyń kezdesý sátin  bı arqyly bildiredi de óte shyǵady, osylaısha zalǵa jaǵymsyz áser týǵyzbaıdy. Taǵy bir keıipker nadzıratel (Qaırat Nábıolla) bastan aqyr jaǵalasyp kórinip otyrady. Men ony «qara kóleńke» dep atadym. Ózi de qara kıimdi, qara shláfaly, qarǵys tańbasy sekildi júrisi beısaýat, túr túsi qupıa sıpatymen spektaklge qara boıaý bolyp sińgen. Osy qasiretnamadaǵy Alashtyń rýhyna qaǵylǵan shegedeı bolyp qadalyp qalǵan qara murt nemese qara qurt.

Osy spektáklde kóńilimge sımaǵany: anaý bir Maǵjan jastarmen kezdesken keshtegi oqylǵan óleń, aıtylǵan ánniń arasynda shabyttanyp sharyqtap ketken aqyn ústelge qarǵyp shyǵyp, dastarqandy basyp daýryǵa óleń oqıdy (rejıserdiń ne oılaǵanyn ózi biledi). Osy sát aqylyma qonbady. Myń jerden arqasy bar aqyn deseń de dinı medreselik bilimi bar, saltty jaqsy túsinetin qazaqtyń balasy dastarhandy attap keterme?!

Daýletbek Baıtursynuly, aqyn, QJO-nyń múshesi