Álemdi bir sátte ózgertip, tyń ıdeıalardyń avtory retinde tanylǵan tulǵalar az emes. Adamzat tarıhynda olardyń ǵylymı jetistikteri men jańa ónertabystary aqıqatynda ǵasyrlyq progreske ákeldi. Qamshy.kz aqparat agenttigi oqyrman nazaryna alǵashqyda joly bolmaǵan, olardyń jetistigine eshkim senbegen, biraq álemdi ózgerte alǵan tulǵalar týraly aqparatty usynady.

Adolf Gıtler 15 jylda úsh synypty áreń bitirgen

Iá, bárimizge tanymal fúrer álemdegi eń yqpaldy saıasatkerler qataryna engeli qashan?! Ol bala kezinde mektepte birneshe pándi ǵana túsingen. Tipti keıbirin múlde oqı almaǵan. Birinshi synyptyń ózinde ekinshi jylǵa qalǵan eken. 15 jyl ishinde tek úsh-aq synypty áreń támamdaǵan. Muǵalimderi onyń shekten tys qyrsyq, ózimshil ekenin, al mektepte sabaqty ádeıi oqyǵysy kelmegenin aıtqan. Mektepten keıin Gıtler bilim alýmen óz betinshe aınalysady. Nátıjesinde aǵylshyn jáne fransýz tilderin erkin meńgerip shyǵady. Keıinnen, Fransıany tolyq jaýlap alǵany da esimizde. Alǵashqy sátte onyń mundaı tanymal tulǵaǵa aınalatynyna tipti otbasy da senbegen. Al ol tarıhty túbegeıli ózgerte aldy jáne esimi tarıhta qaldy.

 Emılı Elızabet Dıkınson – bir kitap shyǵarmaǵan AQSH tarıhyndaǵy eń uly aqyn

Kózi tirisinde onyń poezıalyq týyndysynyń onǵa jýyǵy ǵana jaryq kórip, sonyń ózinde qatań redaksıalaýǵa ushyraǵan. Birde-bir kitap shyǵarmaǵan ol kópshilik ortamen de aralaspaǵan. Ol qaıtys bolǵannan keıin sińlisi óleńderi jazylǵan qoıyn dápterdi taýyp alyp, baspaǵa beredi. Tek 50 jyldan keıin ǵana onyń týyndylary óz baǵasyn alyp, oǵan "AQSH-tyń klasık aqyny" degen ataq berildi.  Búginde Amerıka Emılı Dkınsondy AQSH tarıhyndaǵy eń uly poetessa retinde tanıdy.

Stıv Djobs qalaı kompúter áleminiń qojasyna aınaldy?

Álemdegi eń yqpaldy bıznesmender kóshin árıne, Stıv Djobs bastap turǵanyna eshkim kúmán keltirmeıdi. Alaıda, jas kúninde kóptegen qıyndyqtan ótken Djobstyń búgingi jetistigi shynaıy eńbektiń arqasy. Ol dúnıege kele sala, ata-anasy odan bas tartady. Mektep muǵalimderi de oǵan eshqashan senbegen. Tek bir ǵana oqytýshysy onyń qabiletin baıqap, tórtinshi synyptan birden altynshy synypqa kóshiredi. Ol alǵashqy bıznesin garajda otyryp bastaıdy. Birneshe jylda bir ǵana kompúter satyp, onyń ózi jumys istemegendikten keri qaıtarylady. Sóıtip, ony óz kompanıasynan jumystan shyǵaryp jiberedi. Al búginde ol kompúter áleminiń qojaıynyna aınalǵan tulǵa atandy.

Stıven Hokıng qozǵalyssyz ómirinde ǵalamdy qozǵalýǵa shaqyrdy

Zamanaýı ǵylym álemindegi eń yqpaldy tulǵalardyń biri – Stıven Hokıng. Ol 20 jasqa kelgende dárigerler aıyqpas dertke shaldyqqany týraly dıagnoz qoıady. Tipti 2 jyl ǵana ómiri qalǵanyn aıtady. Al ol 76 jasqa deıin ózgelerge úlgi bolatyndaı ómir súrdi. Ol ómiriniń jartysynan astamyn múlde qozǵalmaıtyn halde ótkizdi. Ókpesi qabynyp, daýysynan aıyryldy. Alǵashynda dostary oǵan dybys sıntezatoryn syılaıdy.  Biraz ýaqyttan keıin ol da paıdaǵa jaramsyz bolyp qalady. Onyń búkil aǵzasy isten shyǵyp, tek betindegi bir ǵana bulshyq eti qozǵalysqa jaramdy kúıinde bolady. Sol arqyly arnaıy kompúterdiń kómegimen ol óz oıyn aınaladaǵy adamdarǵa jetkizýge múmkindik aldy. Álemniń barlyq elderinde motıvasıalyq, ǵylymı dáristerin oqydy. Qaıyrymdylyqpen aınalysyp, ǵaryshqa ushyp, eki ret úılenip, balaly boldy.  Álemge ǵalamshardyń syryn tanytqan tulǵanyń zertteýleri ǵylymı qundylyǵy joǵary jetistik retinde baǵalandy.

Albert Eınshteınniń bir teńdeýi búkil álemdi ózgertti

Bala kezinde anasynyń ózi ony "jetilmegen" dep oılady. Úsh jasqa deıin tili shyqpaǵan ol árdaıym óz oıyn durys jetkize almaıtyn bolǵan. Dese de, geometrıa, fızıkaǵa qyzyǵyp, kitap oqýmen ýaqytyn  ótkizdi. Anasy "bes jasar bala úshin naqty ǵylymdarǵa qyzyǵýshylyqtyń paıdasynan zıany kóp" dep oılady. Mektepte oqý úlgerimi nashar bolyp, ony basqalar kúlkige aınaldyrdy. Ýnıversıtetke de ekinshi ret baǵyn synaǵanda áreń túsip, profesorlar oǵan ǵylymmen aınalysýdy toqtatý kerektigin aıtqan. Ol jumysqa ornalasa almaı, birneshe kún ash júrgen. Keıin ózininiń áıgili salystyrmaly teorıasyn oılap tapqanda da eshkim elemedi. Jyl saıyn Nobel syılyǵyna usynylyp, júldesiz qaıtatyn. Tek 1992 jyly ǵana onyń fotoeffekt qubylysy týraly teorıasy úshin ǵana Nobel syılyǵy berildi. Al onyń burynǵy ashqan zańdary qazirgi tehnıka zamanynda ǵana qoldanysqa endi. Ataqty teńdeýi búkil álemdi ózgertti.

Djek Ma - Qytaıdyń eń yqpaldy tulǵasy

Búgingi mıllıarder kezinde tórt synaqtan súrinip, mektepte durys oqı almaǵan eken. Al aspanasty eliniń qanshama ataqty kompanıalary bar, biraq olardyń bárin bile bermeıtinimiz anyq. Tek ınterneti bar árbir adam "Alıekspress" týraly estigen bolar. Mine, sol kompanıanyń negizin osy Djek Ma salǵan. Al ony on ret ýnıversıtetke qabyldamaı, on ret túıindemesi keri qaıtarylǵan. Eń alǵash aýdarmamen aınalysatyn kompanıasynyń ǵımaratyn jalǵa alyp, ony tóleý úshin úıindegi búkil zattaryn satqan. Al kompanıasy úsh jyl boıy daǵdarysta boldy. "Alıekspress" saıtyn qurastyrý kezinde de kóptegen qıyndyqqa tap bolyp, al Qytaıdaǵy ınternettiń jyldamdyǵy birneshe saǵatta tek bir betti ashýǵa múmkindik berdi. Investorlar jobaǵa qarjy salýdan bas tartty. Ol sharýaǵa ózi kirisýge bel baılap, óz páterindegi buryshta bir kompúter ústelinen alpaýyt kompanıasynyń negizin qalady. Búginde Djek Qytaıdaǵy eń aýqatty adam. Onyń jeke búdjeti 30 mıllıard dollardan asyp túsedi. Elektrondy saýda aınalymynyń tórtten úsh bóligine qojalyq etetin Djek Ma eń yqpaldy bıznesmen atanýyna sebepter jeterlik.

Polkovnık Sanders  60 jyl qaıyrshylyqta ómir súrgen

Búgingi tańda álemdegi eń tanymal tamaqtaný oryny – KFC ekeni belgili. Onyń negizin qalaýshy Harland Devıd Sanders 60 jyl qaıyrshynyń kúıin keshken. Ákesi ol 5 jasqa kelgende qaıtys bolady. Anasy kúni boıy jumys istegendikten, bala kezinde ol úıdegi tamaq jasaýdy óz moınyna alǵan. Úı sharýasymen aınalysa júrip, mektepke jıi barmaıtyn. Jetinshi synypqa kóshkende ony oqýdan shyǵaryp jiberedi. Arnaıy bilim alýǵa múmkindigi bolmaǵan Sandersti tipti ot jaǵýshy qyzmetinen de qýyp jibergen. 60 jylǵa jýyq ýaqyt boıy birde-bir turaqty qyzmet etpegen. Sol jyldar aralyǵynda jıǵan tıyn-tebenine jol boıynan dóńgelek jasaıtyn oryn ashady. Onyń janynan shaǵyn túski as ishetin ortalyq ashylady. Ondaǵy taýyq eti bárine unaıdy. Bul asqana týraly búkil Amerıka estıdi. Biraz ýaqyttan keıin, onyń ornyna jańa jol túsetindikten, shaǵyn kásibin jaýyp tastaıdy. 62 jasqa qaraǵan qarıa Sanders ómirinde tek bir ǵana isti durys isteı alatynyn túsindi. Ol - taýyq etin qýyrý edi. Osylaısha, bárin qaıta bastaýdy uıǵarǵan ol bir meıramhanaǵa baryp óz ónimin tanystyrýǵa 15 mınýt ýaqyt berýin suraıdy. Meıramhana qojaıynymen Kentýkkı taýyǵyn as mázirine engizý týraly kelisimge keledi. Keıin ózge de tamaqtaný oryndary onymen kelisimge otyryp, onyń brendimen atalatyn meıramhanalar ashyla bastaıdy. Ár satylǵan porsıadan 5 dollar ǵana alyp otyrǵan Sanders 10 jyl ishinde biraz jetistikke jetedi. Alaıda, jasy 70-ten asqan Sanders úshin taýyq etin ár jerge jarnalamalaı berý qıynǵa soǵa bastaıdy. Ol búgingi aqshamen sanaǵanda 2 mılılon dollarǵa óz kásibin satyp jiberedi. Ol 90 jasynda qaıtys boldy. Al ol negizin qalaǵan ataqty  KFC jylyna álem boıynsha 20 mıllıard dollar qarjy taýyp otyr.

Bul adamdardyń árqaısysy álemniń ár túkpirinde ártúrli istermen, kásippen aınalysty. Degenmen olardy "alǵa qoıǵan maqsatqa jetý" degen negizgi oı biriktirdi. Osy qasıetter olardy, atyn  álemge tanytty, baı-dáýletti etti.