Bizdiń elimizde ǵana emes, búkil álemde, ókinishke qaraı, onkologıalyq aýrýlardyń túri de, olarǵa shaldyqqan naýqastardyń sany da kóbeıýde. Kóptegen adamdardyń bul dıagnozdy úkim retinde qabyldaıtyny ras. Biraq qazirgi zamanǵy medısına men ǵylym onkologıalyq aýrýlardyń basym bóligin emdeýge múmkindik beredi. Olardy emdeýge jyl saıyn mıllıardtaǵan qarajat bólinedi. Bıyl ol qarajat kólemi taǵy da birshama artty.

«Astana qalasy boıynsha onkologıalyq aýrýlar boıynsha 2018 jyly 3 782 678 teńge bólinse, osy jyly, ıaǵnı 2019 jyly 4 708 215 teńge bólinip otyr. Sondaı-aq, onkologıalyq baǵdarlamalar sheńberinde qosymsha qarajat qarastyrylǵan» deıdi «Áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory» KEAQ Astana qalasy boıynsha fılıalynyń dırektory Nurlybek Qabdyqaparov.

Medısına tilinde onkologıa — grektiń «qaterli isik jáne ilim» degen sózin bildiredi. Obyr jasýshasy tez ósip, belgili bir ýaqytta qan jáne lımfa tamyrlary arqyly aǵzanyń múshelerine taraıdy nemese balalaıdy. Sóıtip, jylyna jer betinde mıllıondaǵan adamdardyń ómirin jalmaıdy. Bul kórsetkishti azaıtý jolynda dárigerler qoldan kelgen múmkindikti jasaýda.

♦Derti asqynyp, dármeni taýsylǵan Aınurdyń rýhy kúnnen-kúnge kúsheıip keledi

Al ár adam óz tarapynan ne isteı alady?

Dárigerge der kezinde qaralý arqyly aýrýdyń qaýpin azaıta alady. Eger der kezinde skrınıngtik zertteýler júrgizilse onkologıalyq aýrýlardyń basym bóligin erte anyqtaýǵa bolady. Obyrdy der kezinde anyqtaý em-domnyń nátıjesin arttyryp, pasıentterdiń ómirin uzartýǵa, ómir súrý sapasyn jaqsartýǵa múmkindik beredi. Mysaly, sút bezi obyryn bastapqy kezeńde anyqtaǵan jaǵdaıda naýqastardyń 94 paıyzyn tolyq emdep jazýǵa bolady.

Keıbir azamattar onkologıa dıspanserine jibergen kezde qorqyp, 3-4 aı nemese 1-2 jylǵa deıin barmaı, aty jaman aýrýdy ózderi órshitip alady. 1-2 jyl júrgennen keıin qaterli isikti toqtatý qıyn, ary qaraı óse beredi. Basqa bir faktorlar áser etetin bolsa, tipti qıyn. Keıbir naýqastar isikti qyzdyrady nemese massaj jasaıdy. Qaterli de, qatersiz de isikterdi olaı úgip, ýqalap (massaj jasap), basqa nárselermen qyzdyrýǵa múldem bolmaıdy. Ondaıda qaterli isik órshı beredi. Órshigen saıyn jasalǵan emniń de tıimdiligi tómendeı beredi. Naýqastar dárigerge obyrdyń jańa bastalyp kele jatqan satysynda keletin bolsa, taǵaıyndalǵan emniń  tıimdiligi, nátıjesi joǵary bolady.

Qaterli isik qaıdan paıda bolady?

Qaterli isiktiń qaıdan paıda bolatynyn dóp basyp aıtý qıyn. Qaterli isiktiń paıda bolǵany, ókinishke oraı, adamǵa birden bilinbeıdi. Tek isik ósken kezde, jan-jaǵyndaǵy úlken júıke talshyqtaryn, tamyrlaryn nemese asqazan, tik ishek, t.b. sekildi aǵza músheleriniń sańylaýyn japqan kezde ǵana baıqalady.

Qaterli isiktiń paıda bolý oshaqtarynyń biri — sozylmaly aýrýlar. Sondyqtan sozylmaly aýrýlardy ýaqytyly emdetken durys. 

Derekter

2018 jyldyń sońyndaǵy esep derekteri boıynsha, Astanada 9665 adam qaterli isik boıynsha dıspanserlik esepte tur. Onyń 1846-syna qaterli dıagnoz alǵash ret qoıylǵan.

Elimizde onkologıalyq aýrýlardyń ishinde sút bezi, jatyr moıny, tik ishek, asqazan jáne óńesh, prostata beziniń qaterli isigi syndy túrleri kóp kezdesedi.

2018 jyly sút bezi qaterli isiginen 315 áıel kóz jumǵan. Ókpe obyry 754 adamnyń, uıqy bezi obyry 202 naýqastyń ólimine sebepshi boldy.  

Aldyn alýǵa bola ma?

Árıne. Profılaktıkalyq tekserýler men skrınıngterden ótip turyńyz.

«Áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory» KEAQ Astana qalasy boıynsha fılıalynyń dırektory Nurlybek Qabdyqaparovtyń aıtýynsha, 2019 jyly, jalpy, profılaktıkalyq tekserýler úshin 237 mln 342 myń teńge bólingen.

Skrınıng – shaǵyn bolsa da eń qajetti degen tekserýlerden turatyn zertteýler kesheni. Kópshiliktiń tegin jasalatyn osy tekserýlerden ótpeıtini jasyryn emes. Onyń sebebi – adamdar jaman habar estýden qorqyp dárigerge qaralmaıdy. Degenmen aýrýdy erte anyqtaǵan jaǵdaıda ony emdeý de ońaı bolatynyn umytpaǵan jón.

Tegin skrınıng túrleri:

– 40 pen 70 jas aralyǵyndaǵy áıelder sút bezi obyry qaýpi joǵary topqa jatady. Sondyqtan olar mammografıalyq tekserýden tegin ótedi;

– 30 ben 70 jas aralyǵyndaǵy áıelder jatyr moıny qaterli isigine tegin tekseriledi;

– 50 men 70 jas aralyǵyndaǵy erler de, áıelder de toq ishek pen tik ishek obyryna tegin tekseriledi.

I Am. And I Will

4 aqpan – Dúnıejúzilik onkologıalyq aýrýlarǵa qarsy kúres kúni. Bul kúndi atap ótýdegi maqsat – jurtshylyq nazaryn ǵalamdyq problemaǵa aýdarý bolatyn. «Men. Men barmyn» (I Am. And I Will) degen uranmen ótetin bıylǵy is-shara árbirimizdiń obyrǵa qarsy kúreske úles qosýymyzǵa múmkindik beredi. 

Dúnıe júzilik densaýlyq saqtaý uıymdary sarapshylarynyń baǵalaýy boıynsha durys tamaqtaný, belsendi ómir salty jáne de temeki shegýden bas tartý arqyly onkologıalyq aýrýlardyń 40%-nyń aldyn alýǵa bolady eken. Endeshe aýrýdyń aldyn alý, odan saqtaný úshin óz qolymyzdan keletin sharalardy jasaýdy esten shyǵarmaıyq. Aıtylǵan aqparattardy boıymyzǵa sińirip, oryndaýǵa tyryssaq aty jaman aýrý bizden alystaı túseri anyq. Densaýlyǵymyzdy saqtaı júreıik!

"Áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory" KEAQ

Astana qalasy boıynsha fılıalynyń baspasóz qyzmeti

Usynǵan: Ásel Bolatqyzy