Áıelderge 1893 jyly saılaýǵa túsý quqyǵyn bergen alǵashqy memleket Jańa Zelandıa eken. Onyń artynan Avstralıa da erdi. Atalmysh memleket 1902 jyly saılaýǵa áıelderdiń de ózin úmitker retinde usynýyna ruqsat etti. Al Eýropada Fınsk knázi 1906 jyly áıelderdiń saılaýǵa túsýine múmkindik jasady. Islam áleminde áıelderdiń saılaýǵa túsýin alǵashqy bolyp qoldaǵan Qyrym halyq respýblıkasy boldy.

Sonymen qosa sońǵy bolyp qoldaǵandar Kýveıt (2005 jyl), Birikken Arab Ámirlikteri (2006 jyly) jáne Saýda Arabıasy (2011 jyl).

Qazaqstanda da kezekten tys ótetin prezıdent saılaýyna túsýge nıet bildirgen áıel qaýymynyń da qarasy kóbeıgen. Úmitker úsh áıeldiń ekeýi – emshi-ekstrasens, bireýi – «Báıterektiń avtory»Ortalyq saılaý komısıasyna tórt áıelden ótinish tústi. Olar – Gúldana Toqbaeva, Maıa Qaramaeva, Meıramgúl Qojaǵulova jáne Záýre Masına. Alaıda bir kandıdat – Záýre Masına ótinishin qaıtaryp aldy. 

2015 jyly ózin prezıdenttikke usynǵan 5 kandıtdattyń biri áıel boldy. Tek birde bir áıel saılaýǵa túspedi.

Orta Azıadaǵy saıasatker áıelder

Saıasatta oıyp turyp ornyn qalyptastyrǵan qyrǵyz saıasatkeri Roza Otynbaeva. Eldiń eks-prezıdenti Qurmanbek Bakıev taqtan taıǵanda ol ýaqytsha prezıdenttiń mindetin atqarýshy boldy.

Sol ýaqytta Otynbaeva eldi úsh túrli qıyn kezeńnen alyp shyqty. Onyń biri – eldiń ońtústigindegi janjal, endi biri Konstıtýsıaǵa ózgeris engizý ýaqyty.

Taǵy bir belgili saıasatkerlerdiń qatarynda Qazaqstan prezıdentiniń úlken qyzy Darıǵa Nazarbaeva bar. Saıasattaný jáne ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, 5 tildi meńgergen: orys tili, qazaq tili, aǵylshyn, nemis jáne ıtalán tilderi.

1994 jyly «Habar» Ulttyq teledıdar aqparat agenttiginiń dırektory boldy; 1998 jyly «Habar» agenttigi AQ prezıdenti; 2003 jyly «Asar» partıasynyń lıderi; 2006-2007 jyldary «Nur Otan» partıa tóraǵasynyń orynbasary; 2012 jylǵy parlamenttik saılaýdan keıin Májilis depýtaty bolyp saılandy. Áleýmettik-mádenı komıtetiniń tóraǵasy; 2015 jyldyń 11 qyrkúıeginen - Qazaqstan Premer-mınıstriniń orynbasary. 2016 jyldyń 16 qyrkúıeginen senator.

Akdja Nurberdıeva – 2018 jyldyń naýryzyna deıin túrikmen parlamentiniń spıkeri. 2007 jyly spıker bolǵannan soń óziniń baı elin búkil álemge tanystyrýdy maqsat tutty. Tipti alǵashqy qadamdaryn sol jyldary-aq bastap ketti.

Gúlnar Kárimova – Ózbekstannyń burynǵy prezıdenti Islam Kárimovtiń úlken qyzy. Zergerlik buıymdar, moda, mýzykaǵa qyzyǵatyn Kárimova saıasatqa da bir taban jaqyn. Ispanıadaǵy Ózbekstannyń elshisi, BUU jáne Jenevadaǵy ózge de uıymdardyń ókili boldy.

Byltyr Kárimovany ákesiniń murageri bolýy múmkin degen aqpar shyqqan. Al qazir oǵan qatysty qylmystyq is qozǵalyp, ol qamaýda.

Mýtabar Todjıboeva - ózbek quqyq qorǵaýshysy, Islam Kárimov rejımin ashyq synaýshy. Quqyq qorǵaýshy bılik qurylysyna qatysty «jalǵan aqparat taratqany» úshin túrmege de otyryp shyqqan. Alaıda bul jaza áıeldi toqtata almady.

Batyldyǵy úshin Jenevada Martın Enneels atyndaǵy syılyqqa ıe boldy.

Ozoda Rahmanova, prezıdenttiń qyzy, Tájikstan Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary.

2009 jyly el prezıdenti Rahmon qyzy Ozoda ýnıversıtetti bitire sala Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary etip taǵaıyndady. Alaıda jurttyń sózinshe, onyń bedeli mınıstrden de joǵary.