Elimizde qarqyndy damyp kele jatqan İT baǵytynda jumys jasap, birqatar jetistikterdi baǵyndyryp júrgen «Galamat Tech» kompanıasynyń dırektory Abaı Serǵazıev myrzamen áńgime-dúken qurǵanbyz. Bilimi men táýekeli tize qosqan azamattyń kásipkerlik mansaby men jospary jaıly bilgińiz kelse, marhabat, oqyńyz.

- Siz jastar arasynda kásip salasynan birshama jetistikke jetken azamat retinde tanymalsyz. Aıtyńyzshy, qazir jumys istep turǵan kásibińizge deıin neshe ret is bastap, neshe ret súrindińiz?

- Qazir jumys istep turǵan kásibimdi jolǵa qoıarda asa úlken qıynshylyq kóre qoımadym. Shúkir dep aıtaıyq. Kıprde ashqan kásibimde bir súringenim bar. Ol kezde 18 jastamyn. Qujattama prosesin durys túsinbeımiz. Qolma-qol qarajatqa kelisip, ashylǵan dúnıe. Áıteýir, istiń sońynda sol eldiń quqyq qorǵaý organdarynan bir-aq shyqtyq.

Abyroı bolyp, durys túsinbeýdiń saldarynan týyndaǵan keleńsizdiktiń arty shýsyz sheshildi. Sol isti tastaı qashpaı, sońyna deıin jetkizip, aınalasy úsh aıdyń ishinde 800 dollar aqshamyzdy 31 myń dollarǵa aınaldyrdyq.

Keıinnen túrli kásipterdegi tabystyń barlyǵyn osy İT salasyna salyp júrgen kezde bir súringenbiz. Ol ýaqytta, ıaǵnı, 2016 jyly biz Qytaıdan ártúrli taýar ákelip, ony naryqqa shyǵaratynbyz. Sodan apparattar synyp, áıteýir aqyrynda 18 mıllıon teńge qaryz boldyq. Bul joly da alty kezdesý uıymdastyryp júrip, máseleni óz paıdamyzǵa sheshtik.

- Álemde medıanaryq salasy iri kásip kózi retinde sanalady. Qazaqstandaǵy aqparat salasynyń deńgeıi osy dárejege qashan jetedi?

- Bul máseleniń dál qazirgi ýaqytta sheshimin tabýy qıyndaý. Óıtkeni, eldiń medıa salasy iri kásip kózine aınalý úshin, eń aldymen, shetelge kontent satýdyń birizdi formatyn jasaý shart.

Ol úshin álemdegi Netflix nemese TMD elderindegi Megogo sıaqty iri platformalardy medıa naryqqa shyǵarý qajettiligi týyndaıdy. Sonymen qatar, bir ǵana qoǵamnyń emes, álemniń suranysyn qanaǵattandyratyn kontentter túsirýge umtylys kerek. Mysaly, "Igra prestolov" sekildi.

Bizdiń eldegi medıa salasyn kásipke aınaldyrý úshin oǵan naryq kerek. Al Qazaqstandaǵy medıa naryqtyń áleýeti ol deńgeıge jetken joq. Bolashaqta teledıdar men radıo syndy aqparat kózderiniń atqaratyn róli ınternettiń qolyna ótip ketedi.

Biz qazirden bastap, medıa men İT baǵyttaryn ushtastyryp, kishi medıa kompanıalar qursaq, solardyń arasynda báseke bolsa, bul – ósý úderisiniń kórinisi.

- Elimizde qazirgi ýaqytta jumys jasap turǵan 850 myńǵa jýyq jeke kásipkerlik bar eken. Halyq sanynyń azdyǵy kásipkerlerdiń tutynýshy úshin básekege túsýine qıyndyq týǵyzady dep oılaısyz ba?

- Árıne, qıyndyq týǵyzady. Biraq ár qıyndyqtyń artynda óz jeńildigi bar ǵoı. Ásirese, bizdegi kásipkerler, ınjenerler sheteldiń, Reseı men Belarýstiń tájirıbesine súıenip jumys jasasa, jaqsy bolar edi.

Bizde birqatar dúnıelerdi İT salasynda damytý kerek. İri platformalardyń qajettiligi týyndap otyr. Eń kem degende Reseıdegi "Iandeks" sıaqty dúnıeler jasalýy tıis.

Ekinshi bir qıyndyǵy – bizdegi ınjenerlerdiń óndiriste júrmeýi. Olar ózderin túrli baǵytta synap, tájirıbesin ushtaý qajet.

Sondaı-aq, biz tek İT salasyna ǵana emes, agroónerkásip, týrızm sekildi qarjy túsiretin baǵyttardy damytý shart. Bizge kúshti, jerasty baılyqtaryn emes, bilimdi satatyn ýaqyt keldi.

Eko-taǵamdarmen kórshi elderdi, ózimizdiń jalpy halyqty qamtamasyz etsek, ishki týrızmdi damytsaq, jel energetıkasyn óndirýdi qalyptastyrsaq, bilim berý baǵytyndaǵy básekelestikti arttyrsaq, iri kólemdegi qarajat túser edi memleket qazynasyna. Bul – ekonomıkalyq damýdyń kepili.

- Báriniń kóksegeni ózdiginen aqsha túsiretin jeke kásip. Biraq osy salaǵa alǵash at basyn burǵandardyń 90 paıyzdan astamy bir jylda daǵdarysqa ushyrap jatady. Jańadan bıznes bastaǵaly jatqan azamattar neni eskerýi kerek?

- Kez-kelgen adamnyń kásipker bola almaıtyny ras. Osy salada jetistikke jetken azamattardyń boıynda týa bitken erekshe qasıetter bolady. Onyń biri – qaırattylyq, erik jigerdiń myqty bolýy. Kásipte jetistikke jetý úshin, eń aldymen, adam táýekel ete bilgeni jón. Táýekeldiń artynda tabys bolady.

Qaıta-qaıta súrinip, daǵdarysqa ushyrap jatsa da, qoıǵan maqsatynan aınymaıtyn adamdar az ǵana ýaqyttyń ishinde orta deńgeıden joǵary kásipkerge aınalady.

Al álgi siz aıtyp otyrǵan 90 paıyz adamdar da quldyrap ketpeıdi. Olar óz joldaryn taýyp, basqa salada baq synaıdy.

Kásipker bolǵyńyz kelse, teorıalyq bilimge emes, ishki senimdiliktiń joǵary bolýyna jáne táýekel etýge, is júzinde synap kórýge, daǵdarysqa ushyraýǵa, qaıta bastaýǵa daıyn bolyńyz.

- Bizdiń naryqta alypsatarlardyń qarasy qalyń. Ásirese, Qytaımen saýda baılanysynyń qarqyny qatty. Aspan asty eliniń taýaryn tutyný el ekonomıkasynyń, óndiristiń damýyna kedergi emes pe?

• Birden aıtaıyn, Qytaıdan qorqýdyń qajeti joq! Bul eldiń bizge ınvestısıa quıyp, kıimmen jáne basqa taýarlarmen qamtyǵannan basqa zıany joq.

Kerisinshe, osy eldiń saýda jasaý saıasaty men mashyǵyna kóńil aýdaryp, birqatar dúnıelerdi úırengenimiz jón. Taǵy da qaıtalaımyn, Iandeks, Uber sekildi básekelestikten tysqary hám bıik turatyn bıznes modelderin jasasaq, kórshi eldiń jańashyldyqtaryna tańyrqaı bermeıtin bolamyz.

Al ózimizdiń kishkentaı ǵana naryǵymyzdy ózimiz qamtyp almaıynsha, saýda-sattyq kanaldaryna bóget salý – ekonomıkany quldyratatyn jol.

- Bizde qazir "bıznes-trener" degen trend qarqyndy qalyptasýda. Sheshen sóıleıtin osy azamattar bıznestiń shyntýaıtyndaǵy kórinisin tutynýshylaryna túsindirip beredi me, álde taptaýryn teorıalar men shetel kásipkerleriniń eńbegin qazaqshalap kózboıaýshylyq jasap júr me? Qalaı oılaısyz?

- Ras, bul trend qazirgi ýaqytta qarqyndy beleń alyp tur. Eger jas býynǵa shynymen jany ashyp, óz baýyrlaryna bıznestiń ishki kýhnásyn úıretýdi múdde tutsa, onda olardan keler zıan joq.

Al keıbir trenerler bar, kózboıaýshylyq jasap, halyqty aldap, aýadan aqsha tabýdy kózdeıtin. Olardy halyq ózi anyqtaıdy. Artynsha bul tıptegi bıznes-trenerlermen eshqandaı kásipker jumys jasamaıtyny anyq.

Men ózim de bıznes-trenerlerdiń aldynan ótkenmin. Olardyń joq degende tıetin bir paıdasy bar. Ol – jastarǵa motıvasıa berý. Adam ózine sengen kezde ǵana óziniń qaýqaryn baıqaı bastaıdy. Al ol ishki senimdilikti arttyrýǵa kómektesedi.

- Onlaın-marketıng júıesi – qazirgi ýaqyttaǵy shaǵyn jáne orta kásiptiń qutqarýshysy. Osy júıeniń bizdiń eldegi deńgeıi qandaı? 

- Bul baǵyt bizdiń elde qarqyndy damyp jatyr dep aıta alamyn. Osy salada jumys jasap júrgennen keıin myna máseleniń basyn ashyp óteıin. Bul salany bıznes dep emes, ózińdi-óziń jumyspen qamtý dep aıtsaq durystaý bolady. Áıtpese, onlaın-marketıngten qyrýar qarajat tabamyn dep ıegi qyshıtyndar da tabylady.

Bizdegi qaltaly kásipkerler onlaın-marketıngti mensinbeıdi. Bul – aıtylýy tıis ekinshi másele. Negizi, satýdyń osy túri turaqty tutynýshylardy alyp keledi.

Úshinshiden, jalǵan mamandar kóbeıdi. Olar oqyǵan nemese vıdeodan kórgenin klıentke ótkizbek bolady. Al shıki nárseniń nátıje bermesi anyq qoı. Sodan keıin onlaın-marketıngke degen keri kózqaras qalyptasady.

Árıne, bizdegi onlaın-marketıng dárejesi Reseı men Ýkraınaǵa jete qoımady. Biraq osy salada jumys jasap júrgen bizdiń azamattar joqtan bar jasaýǵa tyrysyp júrip, dárejelerin, bilimderin arttyrdy. Olar qazir AQSH-tyń, Eýropanyń mamandarymen úzeńgi qaǵystyra alady.

- Kaıdzen, holakratıa syndy basqarý jáne qyzmet etý júıeleri elimizdegi sybaılas jemqorlyqty sheshedi deıdi. Siz qalaı oılaısyz?

- Kaıdzen de, holakratıa da jaı ǵana qural emes, fılosofıa ǵoı. Eger osy kózqaras turǵysynan qaraıtyn bolsaq, adamdardyń sanasyna revolúsıa jasap, sybaılas jemqorlyq máselesin sheshýi de múmkin. Eń aldymen, sybaılas jemqorlyqtan arylý úshin memlekettik zańdy bir ortanyń múddesine yńǵaılamaı, jalpy halyqqa birdeı etý kerek.

Álgi kaıdzen, holakratıa sıaqty quraldar İT salasynda komanda jınaý, jumys jasaý úshin óte tıimdi. Sol baǵytta paıdalanyp kórýge bolady. Eger kaıdzendi memlekettik dárejede qoldanysqa engizse, ol qural sózsiz qoǵamdy damytar edi.

- El ekonomıkasyn shaǵyn jáne orta kásip damytady degen támsil qalyptasqan. İri óndirister kenjelep tur. Sol baǵytta baq synaý oıyńyzda joq pa?

- Ázirge oıymda da, josparymda da joq. Negizi bul baǵytta baq synap kórgenbiz. Ýaǵynda jıhaz jasaýmen aınalysatyn kompanıamyz bolǵan. Mashaqaty kóp, basy-qasynda júrmeseń, is alǵa baspaıtyn qıyndaý baǵyt.

Qazir tek qana bilim salasymen, İT salasymen aınalysyp jatyrmyn. Osy kezde konsaltıń kompanıa daıyndap jatyrmyz. Bilim berý baǵytyndaǵy bir kompanıamyz synaqtardan ótý ústinde.

Aldaǵy bes ishindegi aıqyn jospar – tek qana İT-jobalarmen aınalysý.

- Áńgimeńizge rahmet!

Suhbattasqan: Ádilet MÁDENIET