Eskertkish kez kelgen qalanyń esimhaty ispetti. Keıde sondaı bir eskertkishti kórý úshin-aq saıahatshylar myńdaǵan sharshy shaqyrymdy artqa tastap, saıahatqa shyǵady. Mysaly, 2016 jyly Bostandyq eskertkishin kórý úshin Ellıs aralyna shamamen 4,5 mıllıon adam kelgen eken. Eskertkishter tek ádemilik úshin ǵana emes, sonymen qatar, aıtary bar erekshe maǵynamen jasalǵan bolsa, onda ol eskertkish mıllıondaǵan adamnyń qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, kórýge yntyq qylady. 

Endeshe, nazarlaryńyzǵa aıtpasa da túsinikti, eshbir sózdi, túsindirýdi qajet etpeıtin álemdegi erekshe 17 eskertkishti usynamyn.

1. Nemisterdiń qolynan qaza tapqan reıhstagtyń 96 depýtatyna arnalǵan eskertkish 

Eskertkish Reıhstagtyń túbinde ornalasqan. Taqtada nemisterge kedergi jasaımyz dep, sol úshin jazasyn alǵan depýtattardyń esimderi jazylǵan. Kóbisi 1933-1945 jyldar arasynda qaza tapty. Tek  Georga Vendt qana 1948-jyly kóz jumdy. Depýtattardyń 90-y er adam, altaýy áıel adam bolǵan.

2. Ótkel 1977–2005

Poláktardyń Vroslava atty qalasynyń qaq ortasynda shoıyn adamdar joldyń dál aldynda jerge kirip barady. Al júrgin bóliktiń qarsy jaǵynda quddy adamdar jerden shyǵyp jatqandaı kórinedi. "Ótkel 1977-2005" eskertkishiniń avtory –  poláktyń ataqty sýretshi, músinshi Ejı Kalına (Jerzy Kalina). Dál osy kóshe qıylysynda 1981 jylǵy qatal saıası daǵdarys kezinde belsendi áreketter oryn alǵan. Nátıjesinde  adamdar jasyryn júrýlerine týra keldi. Eskertkishtiń endigi bir ataýy  "Soǵys qurbandaryna arnalǵan eskertkish". 

3. Jıhankezder

Keıbireýler bul eskertkishterden jıhankez óz qalaýynsha toltyrǵysy keletin bos keńistikti kóredi. Ózgeleri, kerisinshe, adam saıahattap barǵan ár geografıalyq eldi-mekenge óziniń bir bóligin qaldyryp ketedi degen maǵynada dep topshylaıdy. Alaıda, eskertkishter avtory Brýno Katatlano óz jumysynyń túpki oıyn áli eshkimge aıtpady. Ol Fransıanyń kóptegen qalalaryna osy tektes músinderin "ornalastyryp", olardy "Jıhankezder" dep atady. 

4. Azamattyq keme teńizshilerine arnalǵan eskertkish

Músindi jasaý úshin Braıan Fell kemeni jasaý kezinde qoldanatyn ádisti paıdalandy.  Bastapqyda bir qaraǵanda músin kemege uqsaıdy. Bul eskertkish arqyly Ýels turǵyndary ár jyly qaskúnemderdiń qolynan nemese soǵys kezinde qaza tapqan saýda kemesiniń teńizshilerin eske alyp turady. Ár kún saıyn óz ómirlerin qaterge tige otyryp, beıbit turǵyndardy azyq-túlik, ártúrli kerek-jaraqpen qamtamasyz etip otyrǵan. 

5. Biz jeńdik!

Uly Otan soǵysy kezinde SSSR jaýyngerlerine júk tasýǵa nemese alys jerge barýǵa tek tehnıka ǵana emes, sonymen qatar, janýarlar da kómektesken. Ásirese, túıeler. Olardyń ishinde eń tanymaly  — Mıshka men Mashka. Bul ekeýi soǵystyńń bas-aıaǵyna deıin bolyp, tipti sonaý Berlınge deıin jetken. Jeńis týy jelbiregen soń, kópshilik bul túıelerge basa nazar aýdardy. Olar týraly ańyz quraı bastady. Al qos órkeshti ekeý Máskeýdiń zoobaǵynda beıbit kúnderin ótkizdi.

6. Sharshy bas

1996 jyly Nıssa basshylyǵy qalanyń ortalyq kitaphanasynyń janyna laıyqty eskertkish baıqaýyn jarıalady. Sharshy bas túrindegi joba jeńiske jetti. Bul eskertkishtiń maǵynasy - adamnyń kórsoqyr oıyn jeńýge kitap kómektese alady.  

7. Blokadalyq Lenıngrad balalaryna

Uly Otan Soǵysy jyldary Omsk blokadalyq Lenıngrad turǵyndaryn kóshirgen eń úlken ortalyqtyń biri boldy. Omsk turǵyndary úreıi ushqan balalardy qarsy alyp, óz otbasylaryn qýana-qýana qabyldady. Sol bir kóńilsiz kezderdiń esteligi retinde 2014 jyly bar baılyǵy: skrıpka, shaınek, qýyrshaǵyn janyna qysyp ustaǵan úreıi ushqan úsh balanyń músinin ornatty. 

8. Qolshatyr ustaǵan qyz

 1999 jyldyń 30 mamyrynda Mınsktegi halyq serýeni kezinde aıaqasty kún kúrkirep, jańbyr quıdy. Eki myńǵa jýyq adam bir mezette tasa jer izdep, jerasty ótkelinde apyr-topyr bolyp ketti. Adamdar keptelip qaldy. Nátıjesinde, 53 adam qaza tapty. Mıhaılovskıı saıabaǵyndaǵy qolshatyr ustaǵan qyz dál sol azaly kúndi eske salyp turý úshin ornatyldy. 

9. Krıptobaılanys

Eidoo bırjasynyń tapsyrysymen Londonda krıpti valúta ǵasyryn bildiretin eskertkish ornatylǵan.  Avtory — Federıko Klapısa. Músin sandyq aqsha paıdalanatyn ǵasyrda paıda bolatyn bolashaq urpaqty bildirip tur. Bala anasynyń jatyrynda jatyp-aq smartfondy qalaı paıdalaný kerektigin biletin bolady deıdi músin avtory. 

10. Qyrly tasty tazalap jatqan qarıa

Nemister Venany jaýlap alǵanda evreılerdi kóshege shyǵaryp, olarǵa antıfashıstik urandar men qyrly tastardy tazalatyp qoıǵan. Sol bir oqıǵany esten shyǵarmas úshin Avstrıa astanasynyń ortalyǵynda jer baýyrlaı eńbektep, tas tazalaǵan qarıa keıpindegi músin ornatyldy. Bastapqyda músinde tikendi sym bolmaǵan. Saıahatshylar músinge otyrmasyn dep,  ony keıinirek qosty. 

11. Pyshaqtardan quralǵan perishte

Lıverpýl turǵyndary men qonaqtaryn sýyq qarýdy paıdalanýda barynsha saq bolýǵa shaqyrý maqsatynda músinshi Alfı Bredlı osyndaı músin jasaǵan. Ol perishteni polısıa bólimsheleri  tárkilengen 100 myń pyshaqtan jasaǵan. Endi buryn adamdarǵa zıan shektirgen qarý qalaǵa jáne búkil álemge jaıylǵan qylmysty eske salyp turatyn ádemi eskertkishke aınalǵan.

12. Balanyń jatyrda damýy

Katardyń medısınalyq ortalyqtarynyń birine aparar jol boıy 14 qola músin ornatylǵan. Onyń árqaısysy balanyń ana jatyrynda damý kezeńderin bildiredi. Aǵylshyndyq sýretshi Demıen Hórst osylaısha, adamnyń dúnıege kelgenge deıin jasaıtyn saıahatyn kórsetpekshi bolǵan. Bir qyzyǵy, avtordyń aıtýynsha, bul Taıaý Shyǵystaǵy adamnyń jalańash kúıindegi músinderiniń eń alǵashqysy eken.   

13. Kvanttyq adam

Júzdegen tik turǵan bolat japyraqshalardan quralǵan Kvanttyq adamnyń eskertkishi kvanttyq fızıka álemin beınelep tur. Avtor materıanyń eki jaqty tabıǵatyn túsindiredi: pishin myqty bolattan quralǵandyqtan berik bolyp kórinýi múmkin, alaıda, basqa qyrynan qaraıtyn bolsa, adam joǵalyp ketedi. Turaqtylyq aldamshy. 

14. Synǵan oryndyq

Jenevada kósheniń qaq ortasyna 12 metrlik synǵan oryndyq ornatylǵan. Quddy, bir aıaǵyn kesip tastaǵandaı. Avtor bul eskertkishti arnaıy saıasatkerlerdiń nazaryn aýdartý úshin jasaǵan. Ol   soǵystyń adamdardy múgedek qylyp, tipti  ajal qushtyratynyn esterine salǵysy kelgen.  

15. Batyl qyz

Bul músindi 2017 State Street Corporation kompanıasynyń tapsyrysymen Nú-Iorkte ornatqan. Alasurǵan buqanyń kózine tike qaraǵan qyzdyń músini áıelderdi laýazymdy oryndarǵa taǵaıyndap, olardy iri kompanıa dırektorlar keńesine shaqyrýǵa qoǵamdy yntalandyrý maqsatynda jasalǵan. Músindegi taqtada "Áıeldiń kúshin basshylyqta bilińder. Onyń ózindik quny bar" dep jazylǵan. 

16. Laık

Mılannyń saıahatshylar eń kóp keletin alańdarynyń biri - XXV Aprile-de 2018 jyly ǵalamtordy paıdala biletin kez kelgen janǵa tanys "laık" túrindegi eskertkish paıda boldy. Onyń bileginde "Ómirdegi eń bastysy — laık» dep jazylǵan. Eskertkish kúlli álemdi shynaıy ómirge qaıta oralyp, áleýmettik jelige barynsha az kóńil bólýge shaqyrady. 

17. Dekrettegi áıel