Qazaqtildi Internet-saıttardyń áleminde úlken rezonans deýge turarlyq bir kóz súıindirer, kóńil qýantar oqıǵa júrip jatyr. Bulaı deýge tolyq negiz bar, elektrondy basylymdardy tóńkeristirip otyryp, Qytaıdaǵy qandastarymyzdyń «Kúltegin» atty saıtyn ushyrattyq. Bizdi qyzyqtyrǵany, arǵy betetgi aǵaıyndardy ne oılantady, ne tolǵantady degen kádimgi suraq edi. Qýanarlyǵy, aǵaıyndarymyz Qazaqstannyń barlyq aqparatyn ózderine aýdaryp, «tóteshege tárjimalap» usynyp otyr eken. Senimi myǵym, bir-birin qapysyz túsinetin, aqparattyq birligi kúshti eldiń bolashaǵy da zor. Demek, ol múdde qazaqta bar eken. Qara ormandaı 2 mıllıon qandasymyz qańtarylyp qarap jatpapty, eldegi árbir jańalyqqa eleńdeýli. Jamanshylyǵyn jasyryp, jaqsylyǵyn asyrýǵa tyrysady Atamekenniń. Muny osy jaqtan aǵylǵan árbir habar-osharǵa qaldyrǵan lebiz-lepesterinen baıqadyq. Shúkir! Ǵazızlengen oıyn ǵalamtor arqyly jurtshylyqqa pash etýde. Sonyń biri, bálkim biregeıi Jarqyn esimdi azamattyń «Moskva saparynan estelikter» atty saparnamasy. Búginge sheıin bul joljazba 561 670 (bes júz alpys bir myń alty júz jetpis) ret oqylǵan eken. Áıdik oqıǵa dep áspettegenimiz sondyqtan. Buryn-sońdy Internet saıttarda dál mundaı qyzý pikirge uıtqy bolǵan birde-bir maqala nemese shyǵama bolmaǵan shyǵar qazaq basylymdarynda... Jazylǵanyna eki jyldan asqan bul shyǵarma (kúndelikter, saparnamalar, oı-tolǵamdar) áli de óz oqýshylaryn yntyqtyrýmen keledi. Jarqyn ne jazsa da, qaı taqyrypta tolǵatsa da ózindik prınsıp-tujyrymynan qaıtpaı, óz oıyn naqty dáleldeı biledi eken. Onyń ártúrli taqyryptaǵy tolymdy tolǵanysyn bireýler qoldasa, endi bir oqyrmandar shoǵyry múldem kereǵar pikir aıtady. Tujyryp aıtqanda, talas-tartys tolastamaı tur. Jarqynnyń bul jazbasyn kórkem mátin deý qısynsyz, biraq ınternettik ádebıettiń bir úlgisi deýge bolatyndaı. Eń bastysy, munda qatyp qalǵan taqyryp, oı shektemelik, mazmun qýalaýshylyq joq. Óziniń basynan keshkenderin, kúndelikti kórgen-túıgenderin oqyrmanǵa usynady. Al avtorǵa, onyń jazbalaryna rızalar da, rıza emester de óziniń pikirin tushshymdap jetkizedi, kerek dep tapsa avtor olarǵa óz kózqarasyn baıandap, qaıtarma jaýap qatady. Áýel basta, óziniń jeke kásibine oraı Moskvaǵa barǵan baıanyn ádiptegen avtor, birte-birte tarıhqa, ulttyq bolmysqa, dinı tanymǵa úńilýdi qup kórgen. Qytaıdaǵy qazaqtardyń taǵdyr-talaıyn Atameken Qazaqstanmen baılanystyra otyryp, «buryn kim edik, búgin kimbiz, erteń kim bolamyz?» degen «tabyttaı aýyr» suraqtarǵa jaýap izdegen. Óziniń jazbalaryna úńilgenimizde bilgenimiz, avtor onshaqty jyl buryn Qazaqstanǵa qonys aýdaryp, elge tý qadaǵan bilimdi azamattardyń biri. Sóz oraıy kelgende arǵy bettegi qandastarǵa mıllıard qytaıǵa jem bolmaý, qor bolmaý úshin Atamekenge at basyn bur degen uran tastaıdy. «Seniń túp mekeniń, eki dúnıede jalǵyzyń – Qazaqstan! Búgingi Qytaıdyń jyltyraq saıasatyna aldanba, arbalma! Túp mekenińe týyńdy tik!!!» degen ultshyl uranyn ortaǵa salyp, jáne bul oıyn naqty dálel-faktilermen tuzdyqtaıdy. Taǵy bir aıta keterlik jaıt, mundaǵy Jarqyn búrkenshik esim ekendigi. Óziniń saparnamalaryna qaraǵanda, aǵylshyn, qytaı, orys tilderin jetik meńgergen ári iri halyqaralyq saýdalarǵa qatysyp júrgen isker azamat kórinedi. Mundaı «jasyrynbaq» jaǵdaı oqýshysyn odan ármen qyzyqtyra túsetini jáne belgili. Saparnamany úzbeı oqıtyn bir oqyrman: «Myń bir sapar» dep at qoıypty. Olaı deıtin jóni bar eken. Avtor «men» Birde Moskvada, endi birde Pekınde, Shanhaıda, Gong-Kongte, taǵy bir kezde Astana men Almatyda – álemniń ár túkpirinde júredi. Sondaı-aq dańqty shaharlardyń ótkeni men búgininen, ishki-syrtqy áleminen naqty mysaldar keltiredi. Ondaǵy salt-sana, turmys jaǵdaıy, eldik minezi, ulttyq bolmysy deısiz be, bárine jiti úńiledi. «Myń bir sapar» dese, degendeı-aq... Qoryta aıtqanda, bul saparnamalar qazaqtildi saıttardyń jumys ónimin, ıntellektýaldyq deńgeıin kórsetedi. Árbir oqyrman Jarqyndaı saýatty, bilimdi, qazaq múddesine qatysty árbir iske nemquraıly qaramaıtyn ultshyl bolsa, eldigimizdiń tuǵyry bıikteı túseri daýsyz. Inshalla, solaı bolǵaı! Tómende sol saparnamalardan úzip alyp, birerin usynyp otyrmyz. Árıne, avtordyń eki jyldyq jazbasyn túgelimen qoparyp, qotaryp, ishinen injýin terý de ońaı sharýa emes. Biz shymyr etkizerlik birer túıinin tastadyq ortaǵa. Qalǵanyn aldaǵy ýaqytta yqshamdap usynarmyz...

*** Orystar qyzyq halyq. Bylaı qarasań, orys-orys dep, oryssyz tań atyp, kún batpaıdy. Ómeshegi úzile aıqaılap, bodanyna túsken barsha buratana halyqtardy orystandyryp, shoqyndyryp jantalasqan jurt. Degenmen keńestik kezeńniń aldynda da, artynda da orystyń bıligin, jiliktiń maıly basyn evreıler ustaǵany shyndyq bolatyn. Menimen jumys jasap júrgender de tutas evreı edi. Jebireılerdiń zymán qýlyǵyna quryq boılamaıdy. Biraq, Keńes odaǵynyń barlyq evreılerine ortaq bir qasıet bar bolatuǵyn. Meıli Reseı federasıasy bolsyn nemese basqa respýblıkalar da bolsyn, mundaǵy evreıler ózderiniń evreı ekendigin asa bir saqtyqpen jasyratyn. ...Kún kósem atanǵan taqyrbas shal Lenınniń ózi patshalyq Reseıdi jer júzindegi eń úlken abaqty degenimen, ózi jane óziniń izbasarlary onan da úlken túrme, záýlim zırattyq, shyńyraý zyndan soqqandyǵyn kózi ashyq qaýymnyń barlyǵy biledi.

*** ...Bir ǵana Afrıkanyń ózinde, qara záńgilerdiń ata mekeninde, baıaǵyda fransıanyń quldyǵyna túsip, quldyq qamytyn kıgenimen, sońyra ala egemendigin alǵan nemese jartylaı egemen el bolǵan keı elder, bul kúnde, sol ózderin otarlaǵan fransýzdardyń tilin áli de qoldanyp keledi. Deneniń quldyǵynan sananyń quldyǵy, tánniń quldyǵynan jannyń quldyǵy «baıandy» bolaryn ertede-aq bilgen fransýzdar otaryndaǵy jurtty fransýzdandyrýǵa baryn salǵan-aq eken! Aljır, Marakko, Kamerýn, Týnıs syqyldy elder osynyń qatarynda. Osy tektes, fransýz bolmaǵanymen, fransýzsha oılap, fransýzsha sóıleıtin Afrıqa elderi qanshama?! Al, Belgıa, Shveısarıa, Lúksembýrgterde fransýz tili zańdy túrde memleket tili qatarynda qoldanylady. Qaı jaǵynan qarasań da, fransýz tiliniń jaǵdaıy qazirgi qazaq tilimen salystyrýǵa kelmeıtin deńgeıde jaqsy. Biraq, sondaı myqty bola tura aǵylshyn tilinen «jeńilgen» bul tildiń janashyrlarynyń baıbalamy qazaq tiliniń janashyrlarynan aldeqaıda kúshti. Al, biz bolsaq, jastyqty bıik qoıyp, qalǵyp-múlgip otyrmyz....Alla saqtasyn!

*** Abaı da, Baıtursynov da, Abaıdyń týysqany, ǵulama Shákárim de, Ybyraı Altynsary da, onan sońǵy Alash orda zamanyndaǵy barsha alashshyldar da tutasymen ultqa tutqa bolatyn tulǵalar bola alýynyń jalǵyz sebebi – olar taza musylmandyq jolmen tárbıe alyp, taza musylmandyq paryzyn ótep, musylmannyń tirligin jasaǵandar bolatuǵyn. Musylman úshin Otanyn qorǵaý, halqyn durys jolǵa salý paryz edi. Al, onan sońǵy qudaısyzdanǵan zamannyń ilgerindi-keıindi barlyq ǵalymy men jazýshysy, aqyny joǵarydaǵy uly tulǵalardyń qasynda, olarmen salystyrǵanda, beıne, telegeı teńiz qasyndaǵy kólshikteı ǵana, taıaz, saıaz nemese aspanmen talasqan asqar taýdyń qasyndaǵy tobeshikteı...