Taıaýda Mańǵystaý aýdanynyń Shetpe aýylynda aýdanaralyq aýrýhananyń jańa ǵımaraty paıdalanýǵa berildi. Endi jyl sońyna deıin 100 oryndyq Jańaózen perzenthanasynyń, Beıneý aýdanynyń Aqjigit jáne Munaıly aýdanynyń Mańǵystaý-5 aýyldaryndaǵy dárigerlik ambýlatorıalardyń, Túpqaraǵan ortalyq aýdandyq aýrýhanasy balalar jáne ınfeksıalyq bóliminiń qurylysy aıaqtalady. Oblystyq onkologıalyq dıspanseriniń tıptik ǵımaraty, Beıneý aýdanynyń Beıneý aýylynda 40 tósek-oryndyq perzenthana jáne 30 tósek-oryndyq týberkýlez aýrýhanasy salynýda. Eki iri medısınalyq kesheniniń – oblystyq aýrýhananyń «G» blogynyń (kardıohırýrgıa bóligi) jáne 150 tósek-oryndyq ana men balany qorǵaýdyń óńirlik ortalyǵynyń qurylysy bastaldy.

Mańǵystaýdyń tabıǵaty qytymyr keledi. Aýa raıy qatal kontınettik, óte qurǵaq. Turaqty ózen tarmaǵy joq. Jer kóleminiń kóp bóligin (keıbir qońyr topyraqty jerlerinde butaly ósimdikter ósedi) jýsandy, tuzdy shól dala alyp jatyr. Sondyqtan jergilikti qazaqtar ilgeride negizinen mal sharýashylyǵymen aınalysqan. Ásirese, shólge tózimdi oısyl qara balasy kóp ósirildi.

Ótken ǵasyrdyń 60-ynshy jyldarynan bastap jergilikti halyqtyń ómir súrý dástúri kúrt ózgerdi. Osydan dál 50 jyl buryn Jetibaı kentinen alǵash munaı fontany atqylap, halyqtyń qara altynǵa qaryq bolǵany bar. Sodan beri túbekte talaı qalalar boı kóterip, eldimekender paıda boldy. Eń alǵash bolyp 1963 jyly Aqtaý qalasynyń irgetasy qalandy. Bul – Kaspıı teńiziniń dál irgesine salynǵan Qazaqstandaǵy jalǵyz qala, elimizdiń teńiz astanasy.

Jetibaı kentinen soń, Jańaózen jerinen de munaı tabylyp, 1968 jyly Jańaózen qalasy quryldy. Búginde bul — munaıshylar qalasy. Bul eki qaladan ózge Mańǵystaý oblysynyń ákimshilik-aýmaqtyq qurylymynda 5 aýdan (Beıneý, Qaraqıa, Mańǵystaý, Munaıly, Túpqaraǵan aýdandary) bar.

Halyqtyń ósip-ónýi:

Mańǵystaýda halyq sany bulaısha tez kóbeıýiniń eki sebebi bar. Birinshiden, tabıǵı ósim de jaman emes. Al ekinshiden, kórshiles respýblıkalardan qandastar aǵylyp kóship kelip jatyr. Bul óńir Ońtústik Qazaqstan oblysy men Almaty oblysynan keıin oralmandardy qabyldaý jaǵynan úshinshi orynda tur. Oblysta osylaısha halyq sanynyń kúrt ósýine baılanysty 2007 jyly memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha Munaıly aýdany quryldy. Óte qysqa merzimde mundaǵy halyq sany 47 myńnan 100 myńǵa bir-aq ósti. Halyq sanynyń ósý qarqynymen qatar aýdan damýyna quıylǵan ınvestısıa da ósýde. Aýdan qurylǵan 2007 jyly ony damytýǵa barlyq qarjy kózderi esebinen 5,7 mıllıard teńge baǵyttaldy. İs júzinde osy qarajattyń barlyǵy aýdandy ınjenerlik-kommýnıkasıalyq ınfraqurylymmen qamtamasyz etýge jumsaldy. Aǵymdaǵy jyly Munaılyny damytýǵa taǵy 8,3 mıllıard teńge kólemindegi qarajat baǵyttalyp otyr. Búginde aýdanda sapalyq turǵydaǵy jańa mindetter sheshilýde, bular – tıptik áleýmettik nysandar men joldar salý, mektepke deıingi uıymdar jelisin keńeıtý. Ótken jyly aýdannyń jańa ortalyǵy – Batyr aýylynyń qurylysy bastaldy. Sońǵy eki jylda ony damytýǵa 2 mıllıardtan astam teńge jumsaldy.

Respýblıkalyq «Nurly kósh» baǵdarlamasy boıynsha Batyr aýylynyń Emir shaǵyn aýdanynan oralmandarǵa arnap ótken jyly 2 páterlik 34 úı salynyp, paıdaǵa berilgen bolatyn. Al taıaýda taǵy 50-ge tarta oralman otbasy baspanaly boldy. Munda turyp jatqan mektep oqýshylary ázirge kórshi aýyldaǵy mektepterge qatynap oqyp júr. Olar kóp ótpeı bul qıyndyqtan da shyqpaq.

Budan ózge «Aqtaý Sıtı» qalasy qurylysynyń jobasyn naqty júze-ge asyrý isi de myqtap qolǵa alyndy. Jobany iske asyrý «Kaspıı» áleýmettik-kásipkerlik korporasıasyna júktelgen. Alǵashqy «Aqqý» shaǵyn aýdanynyń alǵashqy 6 úıiniń qurylysy bastalyp ta ketti. Taıaý arada shaǵyn aýdanda eki mektep (tuńǵysh Prezıdenttiń zıatkerlik mektebi men jalpy bilim beretin mektep), sport kesheni, árqaısysy 280 oryndyq úsh balabaqsha, bıznes-ortalyǵy men turǵyn jaı alabynyń tolyqqandy jumys isteýine qajetti nysandar ajarlandyra túspek. Qarjylandyrý máseleleri negizinen sheshilgen. Sonymen birge «Aqqý» developerlik kompanıasy ınvestorlarmen birge ekinshi shaǵynaýdannyń jobasyn daıyndaý máselesine kirisip ketti.

Nurzat Toǵjan