ASTANA. 5 qazan. Prokýratýra múmkindigi shekteýli balalardyń quqyqtary men múddeleriniń qorǵalýyn tekserdi. Bul týraly Bas prokýratýranyń baspasóz qyzmeti habarlady.

Elimizde 140 myńnan astam damý múmkindigi shekteýli balalar ómir súredi, solardyń ishinde 74 myńyn múgedek balalar quraıdy. Prokýratýra organdary osy sanatqa jatatyn balalardyń quqyqtaryn qorǵaýdy turaqty negizde tekserip otyrady. Máselen, bıylǵy jyldyń 3-toqsanynda prokýrorlar tekserý sharalary barysynda densaýlyq saqtaýda, áleýmettik qorǵaýda, kómek jáne bilim berýde múmkindigi shekteýli balalardyń quqyqtary buzylǵanyn anyqtady.

Atap aıtqanda, tekseris barysynda osy sanatqa jatatyn balalarǵa qatysty, onyń ishinde ata-anasy tarapynan da zorlyq-zombylyq pen qatygezdik kórsetý faktileri anyqtaldy. Mysaly, Qostanaı oblysynda 2009 jylǵy jas múgedek bala aýyr halde tabyldy. Bala uzaq ýaqyt boıy jalǵyzbasty anasynyń qaraýynsyz jáne tıisti kútimsiz bolǵan, al anasy budan buryn birneshe ret ákimshilik jáne qylmystyq jaýapkershilikke tartylǵan, balany tárbıeleýmen aınalyspaǵan bolyp shyqty.

Prokýratýra qyzmetkerleri aralasqan soń, Qarabalyq aýdany ákimdigi bilim berý bóliminiń kámeletke tolmaǵandar isteri jónindegi komısıasy múgedek balany aýrýhanaǵa jatqyzdy.

Qazirgi ýaqytta balanyń anasyna qatysty Qylmystyq kodekstiń 140-baby 2-bóligimen sotqa deıingi tergeý ótkizilip jatyr. Sondaı-aq, prokýratýranyń usynýy boıynsha balanyń anasyn ata-ana quqyǵynan aıyrý jóninde sharalar qoldanylýda. Qarabalyq aýdany ákimdigi bilim berý bóliminiń kámeletke tolmaǵandar isteri jónindegi komısıasynan kánili adamdardy jaýapqa tartý máselesi qoıyldy.

Sonymen qatar, 1600-den astam múgedek balanyń áleýmettik jáne ońaltý kómegin alýǵa quqyqtaryna shek qoıý faktileri anyqtaldy.

Mysaly, Qostanaı oblysynda tekseris barysynda 290 múgedek bala kreslo-koláskalarmen jáne protezdik-ortopedıalyq quraldarmen qamtamasyz etilmegen, 21 balaǵa kóp fýnksıonaldy sıgnaldyq júıeler jáne sańyraýlar men nashar estıtinderge arnalǵan basqa qosymsha quraldar berilmegen bolyp shyqty. Mańǵystaý oblysynda arnaıy qozǵalys quraldaryn, protezdik-ortopedıalyq aıaq-kıimdi, gıgıenalyq jáne taǵy basqa quraldarmen qamtamasyz etý kezinde 98 múgedek balanyń quqyǵy buzylǵan.

Ońtústik Qazaqstan oblysynyń prokýratýrasy tekseris barysynda 947 múmkindigi shekteýli balanyń gıgıenalyq quraldardy tolyq kólemde alýyna quqyǵyn qalpyna keltirdi.

Osyndaı buzýshylyqtar Astana, Almaty qalalarynda, Soltústik Qazaqstan, Aqmola, Qaraǵandy, Jambyl, Shyǵys Qazaqstan, Almaty, Batys Qazaqstan, Atyraý jáne Qyzylorda oblystarynda da anyqtaldy. Prokýrorlyq yqpal etý aktileri boıynsha 1 235 múgedek balanyń quqyǵy qalpyna keltirildi. Múgedek balalardy tamaqtandyrýǵa jáne kútýge bólingen búdjet qarajatyn urlaý faktileri anyqtaldy.

Atap aıtsaq, Almaty qalasynyń psıhonevrologıalyq aýytqýy bar múgedek balalarǵa arnalǵan kúndizgi ýaqytta bolý ortalyǵynyń dırektory men bas esepshisi osy ortalyqtyń qoımasynan 546 105 teńge somasynda azyq-túlikti negizsiz esepten shyǵarǵan. Osy fakt boıynsha sotqa deıingi tergeý júrgizilýde.

Shymkent qalasynyń mamandandyrylǵan bóbekter úıinde 3,9 mln. teńge somasynda búdjet qarajatyn urlaý anyqtaldy. Sotqa deıingi tergeý nátıjeleri boıynsha bóbekter úıi qoımasynyń meńgerýshisi K.Sakkýlıeva 5 jylǵa shartty túrde bas bostandyǵynan aıyryldy.

Balalardyń densaýlyq saqtaý jáne tıisti medısınalyq kómek alýlaryna baılanysty kóptegen quqyq buzýshylyqtar anyqtaldy.

Mysaly, Batys Qazaqstan oblysynda Kúshim Balalar psıhonevrologıalyq medısınalyq-áleýmettik mekemesiniń 90 múgedek balasynyń jartysynan kóbisi 2 jyldan artyq medısınalyq kómektiń talap etilgen kólemimen qamtylmaǵan. Al Qyzylorda qalasy №1 qalalyq emhanasynda dıspanserlik esepte turǵan múmkindigi shekteýli 114 balanyń 40 paıyzyna dárigerlerdiń jetispeýshiligi saldarynan tıisti medısınalyq qyzmet kórsetilmegen. Sondaı-aq Atyraý oblysynda 113 múgedek bala sáıkes medısınalyq tekserýmen, dári-dármekpen jáne medısınalyq ońaltýmen qamtamasyz etilmegen.

Osyndaı buzýshylyqtar Pavlodar, Qostanaı, Soltústik Qazaqstan, Qaraǵandy, Shyǵys Qazaqstan, Almaty jáne Ońtústik Qazaqstan oblystarynda da anyqtaldy. Prokýrorlyq qadaǵalaý aktileri boıynsha 93 múgedek balanyń densaýlyǵyn saqtaý quqyǵy qalpyna keltirildi. Sondaı-aq 800-den astam balanyń sáıkes bilim qyzmetterin alýǵa quqyqtaryn shekteý faktileri anyqtaldy. Máselen, múmkindigi shekteýli balalardy úıde jeke oqytý sapaly ótkizilmeıdi, qoıylatyn talaptarǵa jaýap bermeıdi.

Atap aıtqanda, Almaty oblysynda 21 balaǵa qajetti úıden oqytý júrgizilmegen. Osy rette oqytýshylarǵa balalardy oqytqany úshin negizsiz 300 myń teńgeden astam qarajat tólengen.

Osyndaı buzýshylyqtar Atyraý, Shyǵys Qazaqstan jáne Qostanaı oblystarynda 184 múgedek balany oqytý boıynsha oryn alǵan. Prokýrorlyq yqpal etý aktileri boıynsha buzýshylyqtar joıyldy. Tekseris barysynda 7 múgedek stýdenttiń tegin bilim alýyna quqyqtary qalpyna keltirildi.

Sonymen qatar, Astana qalasynda saý balalardy múmkindigi shekteýli balalarǵa arnalǵan balabaqshalarda kútý faktileri anyqtaldy.

Osylaısha, «Altyn besik» kórý qabileti buzylǵan balalarǵa arnalǵan túzetý úlgisindegi balabaqshaǵa 51 saý bala, tirek-qımyl apparaty buzylǵan balalarǵa arnalǵan №64 «Altyn bóbek» balabaqshasyna 4 saý bala zańsyz barǵan. Sońǵy jaǵdaıda ata-analar balalardy kútýge arnalǵan shyǵyndardy tóleýden bosatylǵan. Prokýrorlyq áreket etý sharalarymen buzýshylyqtar joıylyp, bosaǵan oryndardy arnaıy bilimge muqtaj balalar aldy. Sondaı-aq kámeletke tolmaǵan balalardy arnaıy tólemdermen qamtamasyz etý bóliginde buzýshylyqtar anyqtaldy.

Atap aıtsaq, Qostanaı oblysynda 15 jetim bala jáne múgedek bala zańmen qarastyrylǵan jalpy somasy 1,6 mln. tenge áleýmettik tólemdi almaǵan. Prokýrorlyq qadaǵalaý aktileri boıynsha áleýmettik tólemderdiń kórsetilgen somasy balalar múddesine qaraı tolyq kólemde óndirilip alyndy. Sondaı-aq Atyraý oblysynyń Inder aýdanynda prokýrorlyq qadaǵalaý aktileri boıynsha 33 múgedek balaǵa tolyq kólemde 900 myń teńgeden artyq somada tıisti járdemaqylar men áleýmettik kómek tólendi.

Osyndaı faktiler Mańǵystaý jáne Almaty oblystarynda da oryn alǵan. Prokýrorlyq áreket etý aktileri boıynsha barlyǵy 3,9 mln. teńge somasynda járdemaqylar men áleýmettik kómek tólendi.

Tekserý nátıjeleri boıynsha prokýratýra organdary 3 129 múmkindigi shekteýli balanyń konstıtýsıalyq quqyqtaryn qorǵady, túrli jaýapkershilikke 706 adam tartyldy, 11 qylmystyq is qozǵaldy, 1 adam sottaldy. Sonymen qatar, Úkimetke anyqtalǵan zań buzýshylyqtardy, sondaı-aq oǵan múmkindik týǵyzatyn sebepter men jaǵdaılardy joıý boıynsha sharalar qabyldaý týraly usynys engizildi.

Derekkóz: "Egemen Qazaqstan"