Profesor Imash Barǵanulynyń júrip ótken ustazdyq, azamattyq jolyna taldaý jasaý ońaı sharýa emes.
Degenmen bul kisiniń shákirti, inisi, qudasy retindegi iltıpatym, syılastyq qarym-qatynasymyz kópten beri jalǵasyp keledi. 1957 jyly QazPI-ge oqýǵa túskende Keńes Odaǵynyń batyry, ǵalym Málik Ǵabdýllın ınstıtýt rektory, al Imekeń oqý jónindegi prorektor eken. Instıtýttyń birinshi basshylaryn qabyldaý komısıasy kezinde kórdim. Sońǵy kýrstarda ınstıtýt ómirine belsene qatysyp, fakúltette komsomol uıymyn basqaryp júrgende stýdentterdiń oqý, turmystyq máseleleri jóninde Imash Barǵanulynyń aldyna talaı barǵanbyz. Bizderdi jaqsy qarsy alyp, muqıat tyńdap, ótinishterimizdi retine qaraı sheship beretin.
Sol kezden bastap Imekeńniń ınstıtýt ujymynda bedeldi, ádiletti basshy ekenin estip qana emes, ózimiz de ańǵara bastadyq. Imash Barǵanuly jaqsy oqyp, qoǵamdyq jumystarda belsendilik tanytyp júrgen stýdentterdi ylǵı da qoldap otyratyn. Máselen, meni 5-kýrsta fakúltet Lenındik stıpendıaǵa usynǵanda qoldaý kórsetkeni esimde. Biz oqyǵan kezde joǵary oqý ornyn bitirgen túlekterdi jumysqa bóletin arnaıy komısıa qurylatyn, onyń tóraǵasy, ádette, ınstıtýttyń oqý jónindegi prorektory bolatyn. Instıtýtty bitirgende osyndaı komıssıanyń tóraǵasy Imash Barǵanuly Madın boldy. Imekeńniń osy komısıany basqarǵan kezinde máseleni ádil sheshe biletindigin erekshe aıtqym keledi. Oqý úlgerimi, qoǵamdyq belsendiligi, otbasy jaǵdaıy, t.b. málimetterdi eskere otyryp, árkimge ózine laıyqty qyzmet usynatyn. Meni aspırantýraǵa qaldyrýǵa sheshim qabyldaǵan bolatyn, biraq aspırantýraǵa túspeı, qázirgi kezdegideı, jas mamandar aýyl-seloǵa barý bastamasyn qalap, Pavlodar oblysyna muǵalim bolyp kettim. Úsh jyldan keıin QazPI-ge aspırantýraǵa túseıin dep kelsem, oryn joq. Taǵy da Imash Barǵanulyna baryp, jaǵdaıymdy aıtqannan keıin: «Olaı bolsa, sen ınstıtýttyń partıa tarıhy kafedrasyna izdenýshi bolyp, kandıdattyq mınımýmderdi tapsyrsań, emtıhansyz kúndizgi bólimge aspırantýraǵa túsýge múmkindik bolady» degen aqylyn aıtty.
Imash Barǵanuly Madın 1915 jyly qazirgi Baıanaýyl aýdany Jumat Shanın atyndaǵy keńshardyń úshinshi aýylynda dúnıege keldi. Áke-sheshesi asa baı bolmasa da aýqatty januıa sapynda sanalatyndyqtan, balasyn Baıanaýylǵa alyp kelip 4 jyldyq bastaýysh mektepke oqýǵa beredi. «Álippeni Rahymjan Saǵynov degen ustazdan úırendim. Ataǵy oblys kólemine belgili sol pedagogten tórt klastyq bilim alyp shyqtym» deıtin asa rızalyq sezimmen Imekeń. Sol Baıanaýyldaǵy sharýa jastar mektebin, odan soń 1934 jyly Qyzyljardaǵy temirjol tehnıkýmynyń eki kýrsyn bitirip, Abaı atyndaǵy qazaq pedagogıka ınstıtýtynyń bir jyldyq daıarlyq kýrsynan bir-aq shyqty.
Tórt jyldyq stýdenttik ómir. «Balyqtyń jany – sýda» degendeı, úlken armanynyń teńiz tolqynynda júzip júrip, pedagogteriniń aýyzǵa alyp maqtanarlyq stýdenti atandy. Instıtýttyń qoǵamdyq ómirine de belsene aralasty, 1940 jyly fızıka-matematıka fakúltetin jaqsy bilimmen aıaqtap shyqty. Jas mamandy Pavlodar oblystyq halyq aǵartý bólimindegiler jyly shyraımen qarsy alyp, sol kezde qaladaǵy №10 qazaq orta mektebine dırektorlyqqa taǵaıyndaıdy. Bul taǵaıyndaýdyń bir sebebi sol kezde joǵary bilimdi pedagogter tapshylyǵynan da bolar. Alaıda jastyǵyna qaramastan, oıly, paıymdy sóıleýi, sózin dáleldermen nyqtap aıtýy osy taǵaıyndaýǵa negizgi sebep bolǵany aqıqat. Osy mektepte basshylyq qyzmet atqarǵan bir jyl ishinde ol oqý ornynda qalyptasa bastaǵan jaqsy dástúrlerdi ári qaraı jańa mazmunmen oqý-tárbıe prosesiniń ádis-tásilderin jetildire túsýge bar kúshin saldy.
Bir jyl degen nemene, óte shyqty zymyrap. Oılaǵandarynyń birqataryn júzege asyrǵanymen, kópshiligi qaǵaz betinde, kóńil túkpirinde qala berdi, oǵan qarǵys atqyr soǵys kedergi boldy.
Imash Barǵanuly – Uly Otan soǵysyna birinshi kúnnen bastap qatysyp, jaýdy óz ordasynda tize búktirip qaıtqan jaýynger. Ol 1944 jyly Ýkraınada Keńes Odaǵynyń eki márte batyry A.Fedorov basqarǵan partızan qozǵalysyna da qatysqan. Uly Otan soǵysynyń Jeńispen aıaqtalýynyń 50 jyldyq merekesi qarsańynda Ýkraına prezıdenti Leonıd Kýchma qol qoıǵan hat jáne eskertkish belgi aldy. Hattaǵy «Qasıetti jerimizdi fashıs basqynshylardan tazartýǵa qatysqan eńbegińizdi ýkraın halqy máńgilik umytpaıdy» degen sózderdi oqyǵanda burynǵy partızannyń kóz janaryna jas oralyp edi.
Beıbit ómirge oralysymen Imekeń Almatyǵa kelip, Respýblıka oqý mınıstrliginiń muǵalimderdi syrttan oqytý bóliminiń bastyǵy, respýblıkalyq ǵylymı-metodıkalyq kabınettiń dırektory qyzmetterin atqardy. 1953 jyly Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıka ınstıtýtynyń pedagogıka kafedrasyna aǵa oqytýshy bolyp aýysty. Kandıdattyq qorǵaǵannan keıin, 1958 jyldan qatarynan on alty jyl osy ınstıtýttyń oqý isi jónindegi prorektory qyzmetin atqardy. Ǵalymdy Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıka ınstıtýtynda da jaqsy biledi. Ol munda 1990 jylǵa deıin pedagogıka kafedrasynyń meńgerýshisi qyzmetin atqardy.
I.Madınge 1980 jyly profesor ataǵyn berdi. Ǵalymnyń ǵylymı eńbekteri týraly da 1958 jyly jaryq kórgen «Qazaqstanda syrttan oqytyp pedagogıkalyq bilim berý» atty eńbeginiń mańyzy zor erekshe. Sol bir kezeńde elimizdiń mektepterinde, ásirese, ulttyq kadrlar tapshylyǵy kóbirek qıyndyqtar keltirgendigi belgili. Bul osy olqylyqtardan shyǵýdyń joldaryn kórsetip bergen baǵaly eńbek boldy. 1964 jyly jaryq kórgen «Syrttan oqıtyn stýdentterdiń derbes jumysy týraly nusqaý-metodıkalyq kómekshi qural» atty eńbegi de áli kúnge deıin keńinen paıdalanylyp júr. Sondaı-aq profesor I.Madınniń «Sovettik dáýirde Qazaqstanda pedagogıkalyq pikirdiń damý tarıhy» atty monografıasyn pedagogıkalyq qaýym jyly qabyldaǵany belgili. Imekeńniń bulardan basqa elýden astam ǵylymı eńbekteri, shaǵyn kitapshalary, merzimdi baspasóz betterinde júzge tarta maqalalary jaryq kórgen eken. Onyń ústine 50 jyldan astam stýdentterge, aspıranttarǵa joǵary deńgeıdegi leksıalaryn, Respýblıkalyq pedagogıkalyq qoǵamnyń, aǵartý, joǵary mektep jáne ǵylymı mekemeler qyzmetkerleri respýblıkalyq kásipodaq komıteti prezıdıýmynyń, Respýblıkalyq «Bilim» qoǵamynyń, Uly Otan soǵysy jáne enbek ardagerleri Almaty oblystyq keńesiniń múshesi retinde jurtshylyq arasynda ótkizgen qoǵamdyq pedagogıkalyq jumystaryn qosyńyz.
Soǵystan keıingi jyldary jastardy áskerı-patrıottyq tárbıeleýge belsendi qatysqany úshin Otan soǵysy jeńisiniń 45 jyldyǵyna baılanysty ardagerler komıtetiniń tóraǵasy Keńes Odaǵynyń batyry avıasıa marshaly A.Sılantev Imash Barǵanuly Madınge alǵys jarıalady.
Uzaq ómir súrgen ǵalymnyń joldas-dostary kóp bolatyn. M.Ǵabdýllın, T.Jangeldın, Á.Sharıpov, Q.Qaısenov, Ǵ.Jumatov, t.b. Al ǵalymdar arasynan Sh.Shokın, Ia.Aýbakırov, S.Qırabaev, general Á.Tileýlıevterdi aıtýǵa bolady. Ómiriniń aıaǵyna deıin dostyq qarym-qatynasta bolǵan ǵalym-ádebıetshi Tóleýtaı Aqsholaqov, ǵalym-fılosov Jumabek Jandosov, J. Aqyshevtar edi.
Búginde 90 jyldyqtaryn atap ótken aqyn-jazýshy aǵalarymyz Muzafar Álimbaev, Qalmuqan Isabaevtyń Imash Barǵanulynyń shákirti, qamqorshy inileri retinde kórsetken syı-qurmetteriniń kýágerimin.
Imekeńmen kóp jyldar boıy qarym-qatynasta bolǵandyqtan, jeke basynyń qasıetterine toqtalsam. Imash Barǵanuly syrt kózge qaraǵanda qatal, susty adam bolyp kóringenmen, qaramaǵyndaǵy jáne óziniń aınalasyndaǵy adamdarǵa tek nurly aqylymen, ystyq iltıpatymen, adamgershilik bıik qasıetimen, bıazy minezimen tanylǵan adam. Imekeń ómirde jáne óziniń is-áreketinde baıypty da baısaldy, árbir istiń sheshimin oılanyp tabýdy qalaıtyn, kóp sóılemeıtin, órkókirektik, dandaısý men mensinbeý, ásirese, jaǵympazdyq degen qasıetter bul kisige múlde jat edi.
Profesor Imash Barǵanuly men jan jary, qamqorshysy, aqylshysy balǵan ǵylym kandıdaty, dosent Ǵaını Lastaıqyzy tórt ul tárbıelep ósirdi. Uldarynyń ekeýi – Murat pen Bolat ǵylym kandıdattary, kenje uly Qaırat ǵylym doktory, profesor.
Imekeń óz otbasynda óte syıly, qurmetti otaǵasy, súıikti jar, qamqorshy ata bola bildi. Imash Barǵanuly Madın 25 naýryzda 2001 jyly 86 jasqa qaraǵan shaǵynda dúnıeden ozdy.
Búginde 100-ge tolyp otyrǵan eńbek jáne soǵys ardageri Imash Barǵanulynyń ulaǵatty ómir joly jastarǵa úlgi bolarlyqtaı. Profesor Imash Madın – talaı urpaq ókilderin qanattandyrǵan ulaǵatty ustaz, muǵalimderdiń muǵalimi.
"Qamshy"silteıdi
Derekkóz: Aıqyn-aqparat
Pikir qaldyrý