30 qyrkúıek kúni Reseı Sırıa basshysy Bashar Asadpen soǵysyp jatqan lańkesterge qarsy áýe soqqylaryn bastady. Sodan beri aqparat quraldarynda Reseı áýe kúshteriniń 30 ushaǵy lańkester basyp alǵan aýmaqtarǵa birneshe dúrkin shabýyl jasaǵany aıtyldy. 7 qazan kúni Kaspıı teńizindegi áskerı kemelerden taǵy 26 zymyran ISHIM sodyrlaryna baǵyttaldy. Bul áreketterin Reseı bıligi Sırıanyń zańdy basshysy Bashar Asadqa elde turaqtylyp ornatyp, lańkestermen kúresýine qoldaý kórsetý dep túsindirýde.

Reseı áýe-ǵarysh kúshteri Sırıadaǵy áskerı operasıalaryn bastaǵaly aqparat maıdanynda tartys ta qyzyp ketti. Aqparat keńistiginde Reseıdi álemdi lańkestikten qutqarýshy beınesinde kórsetýge tyrysýshylyq beleń alýda. Áleýmettik jelilerde Reseı ushaqtary bombalaǵan eldi-mekenderdiń beınejazbalary, sodyrlardyń soqqy jegeni týraly habarlar jappaı nasıhattalýda. Osy jańalyqtar legine qarap otyryp, Sırıa aýmaǵynda lańkesterge qarsy Reseıden basqa eshkim soǵysyp jatpaǵandaı oıǵa qalýyńyz da múmkin. Biraq, bul da reseılik ıdeologtarǵa tán jumys stıliniń kórinisi ekenin kózi qaraqty jurt túgel túsinip otyr.

Endi, Reseıdiń bul soǵystaǵy (eger soǵys dep ataýǵa kelse) shynaıy múmkindikteri qalaı, sodyrlarǵa orys áskeri qanshalyqty tıimdi soqqylar jasaýda, odan jarty álemdi jaýlaýdy kózdegen lańkester sabasyna túse me, álde beıbit turǵyndar japa shegýde me, arab álemindegi qaqtyǵysqa aralasý arqyly Reseı óz basyna pále tilep almaı ma degen saýaldarǵa jaýap izdep kórsek.

Maqala basynda aıtylǵandaı, Reseı Sırıa aýmaǵyna áýe soqqylaryn jasaýǵa 30 ushaq bólip otyr. Budan basqa jerdegi operasıalarǵa 1500 áskerı jumyldyrylady degen málimet tarady. Sırıada AQSH áýe kúshteriniń soqqylary áldeqashan bastalyp ketkeni belgili. Amerıkalyq ushaqtar buǵan deıin 7 myńnan astam ushý operasıalaryn jasap, lańkesterdiń qaramaǵyndaǵy aýmaqtardy bombalaýda. Odan basqa onda Avstralıa, Kanada, Izraıl bastaǵan elder de soqqy jasaýda. Sırıanyń memlekettik áskeri, Iran men Iraktan kelgen eriktilerdiń uzyn sany 250 myńnan asady. Osy málimetterdi oqyp otyryp orystyń otyz ushaǵy kimge dári dep otyrǵan bolsańyz, onyńyz óte durys. Sebebi, Reseı Sırıa men Iraktyń biraz bóligin basyp alǵan, uzyn-yrǵaǵy 300 myń adamnan asatyn, lańkestik operasıalar ótkizýde, soǵys taktıkasynda birshama tájirıbesi bar uıymdasqan toptardy az ǵana kúshpen joıa salmaq. Sonda ISHIM sodyrlary Reseı soqqylarynan soń jappaı saqaldaryn qyryp, qarý-jaraqtaryn tastap, jan-jaqqa bytyrap qashyp jatyr eken degen áńgimeniń buǵan deıin de birneshe jerde kórinis bergen arzan jarnama bolyp shyqqany ma?

Reseı ISHIM sodyrlarymen kúreste osy kúshtermen shektelip qalmaýy, ásker sany men jasalatyn soqqylaryyn jıiletýi múmkin deýshiler de tabylar. Onda, Reseıdiń Sırıadaǵy áskerı kontıngentti qanshalyqty ósirýge shamasy jetedi degen taǵy bir zańdy saýal týady. Halyqaralyq sarapshylar Sırıa aýmaǵyndaǵy lańkesterge laıyqty soqqy berý úshin Reseı tarapy jerdegi operasıalar úshin keminde 40 myńnan astam jaýynger bólip, olarǵa áýeden 200-den astam ushaqpen qoldaý kórsetýi kerektigin aıtyp júr. Eger mundaı kólemdegi kontıngentti ustap otyrýy úshin Reseı Sırıaǵa birneshe áýe bazasyn, qarý-jaraq qoımalaryn aparýy kerek. Qarýdan bólek ásker qyzmetin qamtamasyz etetin dúnıeler taǵy bar. «Qumdaǵy daýyl» operasıasy kezinde amerıkalyqtar Irakqa jarty jyl ishinde 5-6 mıllıon tonnadan astam júk aparǵan. AQSH-qa bul iste Túrkıa qol ushyn sozǵan edi. Onyń ústine Irakqa jaqyn ornadasqan AQSH áskerı bazalarynyń da buǵan kóp kómegi tıdi. Al, Reseıdiń bul operasıadaǵy jaǵdaıy birshama kúrdeli. Kólik kúshinen, áýe joldarynan biraz qıyndyqtarǵa tap bolady. Túrkıa, Grekıa, Bolgarıa búginde orys ushaqtary úshin óz áýe keńistikterin jaýyp tastap otyr. Sonda Reseı ushaqtary Sırıaǵa tek Irak aspany arqyly bara alady. Onyń da qanshaǵa sozylatynyna senim joq. AQSH qysym jasasa, Irak ta Túrkıanyń istegenin isteýi múmkin. Iaǵnı, Reseı bul operasıaǵa jan-jaqty daıyndyqsyz kirisip otyr.   

Odan keıin Reseı baryn salyp qorǵashtap otyrǵan Bashar Asadqa kóptegen arab elderi qarsy. Sırıanyń resmı bıligine búginde azdaǵan shııt taıpalary men Iran, Irak qana qoldaý bildirýde. Olaı bolsa, soltústiktegi kórshimiz Asadqa arasha túsem dep, ózin musylman áleminiń 80 prosentin quraıtyn súnnıt elderine qarsy qoıyp almaı ma degen saýal da qylań beredi.

Sonymen, Reseı bul soǵysqa ne sebepti aralasyp otyr degenge jaýap izdep kórsek. Ýkraına máselesi Reseıdiń jaǵdaıyn tym kúrdelendirip jibergeni málim. Qyrymdy oq shyǵarmaı aldy desek te, shyǵys Ýkraınadaǵy Jańa Reseı jobasy sátsizdikke ushyrady. Donbasta soǵysyp, qan kórgenderdiń kóbi Pýtındi satqyn sanaıdy. Ýkraınaǵa qarsy baǵyttalǵan aqparattyq shabýyldardyń aýqymdylyǵy sondaı, V. Pýtın ákimshiliginiń keri sheginýge, jeńilgenin moıyndaýǵa beti joq. Bylaısha aıtqanda, Sırıaǵa shabýyl jasaý álemdik qaýymdastyq úshin de, musylman memleketteri úshin de qajeti joq, tek Reseı halqyn óz memleketteriniń zor múmkindikterge ıe qamqor da qudyretti el ekenine odan ári sendirýge baǵyttalǵan áreket degennen basqa shara joq. 

Darhan Muqan