جاز باستالىسىمەن 9 اي بويى مەكتەپ پەن وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم العان جاستار جاقسىلاپ دەمالۋدى اڭسايدى. ءبىرى لاگەرگە، ەندى ءبىرى اۋىلىنا اسىعىپ جاتادى. دەگەنمەن، دەمالىس ۋاقىتىندا قوسىمشا قارجى تابۋدى دا قالايتىندار كوپ. ءۇش اي بويى ەڭبەكتەنىپ، اتا-اناسىنا قولعابىس بولعىسى كەلەتىندەر ءۇشىن الماتىدا قانداي جۇمىستار بار؟ جازعى جۇمىستا قالاتىن ستۋدەنتتەر ءۇشىن نەندەي جاعدايلار جاسالعان؟

بيىل جازدا جۇمىس ىستەۋگە نيەت بىلدىرگەن وقۋشىلار دا جىلداعىدان الدەقايدا كوپ. جاز مەزگىلىندە جۇمىس ىستەگىسى كەلەتىندەر كوبىنەسە الماتىداعى جۇمىسپەن قامتۋ ورتىلىعىنا كەلىپ تىركەلەدى. مۇندا مەكتەپ وقۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەر، ءتىپتى زەينەت جاسىنا دەيىنگى ادامدار مەن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار دا قوعامدىق جۇمىسقا تۇرا الادى. ورتالىق وسى جىلدىڭ 6 ايىنىڭ وزىندە 2000-نان اسا ادامدى جۇمىسقا ورنالاستىرعان.

«قازىرگى تاڭدا الماتى قالاسى بويىنشا جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى قوعامدىق جۇمىس باعدارلاماسى بويىنشا 191 مەكەمەمەن كەلىسىم-شارتقا تۇرعان. بۇگىنگە دەيىن 2102 ادامعا جولداما بەرىلدى. ونىڭ ىشىندە وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەردەن 47 ادام جولداما الدى»، – دەيدى الماتى قالاسى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ مامانى جانسۇلۋ ەسجانوۆا.

قوعامدىق جۇمىستىڭ ەڭبەك جالاقىسىن جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى تولەيدى. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، وقۋشىلاردىڭ جاسى 14 جاستان اسقان بولۋى كەرەك جانە ولاردىڭ وزگەلەر سەكىلدى 6 نەمەسە 8 ساعات جۇمىس ىستەۋىنە بولمايدى.  

«قوعامدىق جۇمىسقا تولەنەتىن ەڭبەكاقى - 56 مىڭ 568 تەڭگەنى قۇرايدى. ال، مەكتەپ وقۋشىلارى 4 ساعاتقا جۇمىس جاسايدى. ولاردىڭ ايلىقتارى 28 مىڭ 284 تەڭگەنى قۇرايدى»، – دەدى الماتى قالاسى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ مامانى جانسۇلۋ ەسجانوۆا.

ال ىس-تاجىريبەسى بويىنشا 29 جاسقا دەيىنگى جاستار جۇمىسقا تۇرا الادى. ولار ورتا مامانداندىرىلعان ءبىلىمدى نەمەسە جوو تۇلەكتەرى بولۋى مۇمكىن. باعدارلامانىڭ ەرەكشەلىگى سول، ەشقانداي ىس-تاجىريبەنى قاجەت ەتپەيدى.  

«جاستار بىزگە كەلەدى وسىندا جۇمىس ىزدەپ، قولدارىنا ديپلومدارىن العاننان كەيىن. ودان كەيىن ءبىز ولارعا تىزىمدە بار مەكەمەلەردى ۇسىنامىز. سول ءتىزىم بويىنشا ولار وزدەرىنە كەرەكتى مەكەمەنى تاڭداپ الادى. سوسىن سول مەكەمەگە جۇمىس ىستەۋگە جاستاردى جىبەرەمىز. ودان كەيىن 6 اي جاس مامان سول جەردە جۇمىسىن اتقارىن جۇرەدى، ياعني ىس-تاجىريبە. ونىڭ تولىقتاي قاراجاتىن ءبىز تولەيمىز: 60 مىڭ 125 تەڭگە، سودان 47 مىڭ تەڭگەنى ولار قولدارىنا الادى»، – دەپ ءتۇسىندىردى الماتى قالاسى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ جاستار ىس-تاجىريبەسى بويىنشا مامانى دينارا بيسەنوۆا.

جۇمىسقا ورنالاسقان جاستار وزدەرىن جاقسى قىرىنان كورسەتىپ جاتسا، سول مەكەمەدە تۇراقتى جۇمىسقا قالۋعا مۇمكىندىكتەرى بار. ال قالاماعان جاعدايدا جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنا قايتىپ كەلىپ، باسقا جۇمىس ىزدەۋىنە دە بولادى.  

«قوعامدىق جۇمىستار كوبىنەسە بىزدە ءبىلىمى جوق ادامدار جانە دە كوپ ۋاقىت ۇيدە ءوزىنىڭ العان ماماندىعىمەن جۇمىس ىستەمەي وتىرىپ قالعاندار بولادى، سول ادامداردى ءبىز ۋاقىتشا جۇمىستارعا جىبەرەمىز. بىزگە كوبىنەسە مەملەكەتتىك ورگانداردان جانە جەكە كاسىپكەرلىك مەكەمەلەردەن وتىنىمدەر تۇسەدى»، – دەدى الماتى قالاسى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ مامانى جانسۇلۋ ەسجانوۆا.

ال جاستاردىڭ ىس-تاجىريبەسى باعدارلاماسى بويىنشا بيىل 600 ادام جۇمىسقا تۇرعان. اسىرەسە، جاز باستالعالى جۇمىس ىزدەپ كەلىپ جاتقانداردىڭ قاتارى كوپ. قازىرگى تاڭدا  جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنا كۇنىنە 50-60 ادام باس سۇعادى.

«بىزگە مەكەمەلەر وزدەرىنە قانداي ماماندار كەرەك ەكەنىن قۇجات تۇرىندە راسىمدەپ تاستاپ كەتەدى. ودان كەيىن ءبىز سول مەكەمەلەرگە سولاردىڭ قالاعان ماماندىقتارى بويىنشا تۇلەكتەردى جىبەرە باستايمىز. زاڭگەر، قارجى مامانى، PR مەنەدجەرلەر جانە باسقا ماماندىقتار سۇرانىسقا يە»، – دەدى الماتى قالاسى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ جاستار ىس-تاجىريبەسى بويىنشا مامانى دينارا بيسەنوۆا.

ستۋدەنتتەردىڭ كەيبىرى ءوز وقۋ ورنىندا ستۋدەنتتىك قۇرىلىس جاساعىندا جۇمىس ىستەيدى. ەكى مەزگىل بەرىلەتىن تاماق پەن تەگىن جاتاقحانا ستۋدەنتتەر ءۇشىن ۇلكەن جەڭىلدىك. 6 ساعاتتىق جۇمىستى ويناپ ءجۇرىپ جاسايمىز دەيدى جاستار. جىگىتتەر اعاش ەگۋ، ءشوپ سالۋ سىندى كوگالداندىرۋ جۇمىستارىمەن اينالىسسا، قىزدار اۋلانى سىپىرۋ مەن جاتاقحانا ىشىندەگى تازالىققا جاۋاپتى.  

«جۇمىس ىستەگەنىمە ءبىر ايداي ۋاقىت بولىپ قالدى. ماعان جۇمىس قاتتى ۇنادى. تاماقتى ءدامدى پىسىرەدى، جۇمىس تا قاتتى اۋىر ەمەس، التى-اق ساعات. 68 مىڭ تەڭگە تولەيدى. ەڭ قىزىعى، بۇل جەردە ءبىز جارىستار ۇيىمداستىرىپ تۇرامىز. ءوزىم شىنىمدى ايتسام، جاڭا تانىستار تاپسام دەيمىن» ، – دەيدى ستۋدەنت اسەل بيعازييەۆا.

جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنا جۇمىس ىزدەپ كەلەتىندەر قاتارىندا راديوەلەترونيكا، كولىك جوندەۋ جانە تەمىر جول قىزمەتكەرلەرى كوپ كەزدەسەدى ەكەن.  دەگەنمەن، ولارعا جۇمىس تابۋ كوبىنە قيىنعا سوعادى دەيدى ماماندار. ال وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەر كوبىنە ەرىكتى رەتىندە جۇمىس ىستەۋگە سۇرانادى. ورتا جاستاعى ادامدار بولسا الەۋمەتتىك جۇمىسقا تۇرعاندى ءجون كورەدى ەكەن. جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ دە ءوز تالابى بار.  

«ۇقىپتىلىق، قالىپتىلىق، مىنەزدەرىنە قارايدى كوبىنەسە، ادامدارمەن ءتىل تابىسا الاتىنداردى سۇرايدى كوبىنە»، – دەدى الماتى قالاسى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ جاستار ىس-تاجىريبەسى بويىنشا مامانى دينارا بيسەنوۆا.

ارينە، ادامدار ءار ءتۇرلى بولعان سوڭ تالعام-تالاپ تا ءتۇرلى بولادى. سوندىقتان كەيدە جۇمىس بەرۋشى جۇمىس ىستەۋگە كەلگەن ماماندى ۇناتپاي قالسا، جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى بەرگەن جولداماعا سەبەبىن جازىپ بەرۋى كەرەك. ارى قاراي جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى بۇل ماسەلەنى شەشۋگە تىرىسادى. ال ەگەر جۇمىس ىستەۋگە بارعان ادامعا جۇمىس ورنى ۇناماسا، ونى باسقا جۇمىس ورنىنا جىبەرەدى.