بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا ايماقتىق دامۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلۋدا. قازاقستان حالقىنا «قازاقستان حالقىنىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ: تابىس پەن ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋ» جولداۋىندا مەملەكەت باسشىسى ناقتى ءىس-شارالار، جوبالار مەن قارجىلاندىرۋدى كورسەتەتىن 2025 جىلعا دەيىن وڭىرلەردى دامىتۋ باعدارلاماسىن دايىنداۋعا تاپسىرما بەردى دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. 

ق ر ۇەك وڭىرلىك دامۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى داۋرەن جامبايبەك جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا وڭىرلەردىڭ دامۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ جونىندە نەمەن اينالىسىپ جاتقانىن ايتىپ بەردى.

ء-تورتىنشى جىلدا 2020 جىلعا دەيىنگى وڭىرلىك دامۋ باعدارلاماسى ىسكە اسىرىلدى، ونى ىسكە اسىرۋدىڭ الدىن-الا ناتيجەلەرى قانداي؟

ايماقتىق دامۋ باعدارلاماسى 2014 جىلى بىرنەشە سالالىق باعدارلامالاردى ينتەگراسيالاۋ ارقىلى قابىلداندى: «اقبۇلاق»، «قولجەتىمدى باسپانا»، «تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتى دامىتۋ باعدارلامالارى» سياقتى بىرىككەن كومپانيالاردىڭ دامۋ باعدارلامالارى. سوڭعى ءۇش جىلداعى ايماقتىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى ناتيجەلەرى - 2015 جىلدان 2017 جىلعا دەيىن 1 تريلليون 200 ميلليارد تەڭگە جۇمسالدى. ولاردىڭ ىشىندە ۇلتتىق قوردىڭ، رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ ۇلكەن ۇلەسى بار. بۇل قاراجاتتار بەلگىلى ءبىر تاپسىرمالاردى ورىنداۋ ءۇشىن پايدالانىلدى. 4 ماقساتتى كورسەتكىشتەر مەن 12 ناتيجە كورسەتكىشى بار. ولاردىڭ بارلىعى ورىندالدى. باعدارلامالار جىلدارىندا قالالاردا ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ۇلەسى 7% -عا ارتتى. سونداي-اق، اعىندى سۋدىڭ ۇلەسى ارتتى. بۇدان باسقا، اۋىلدارداعى ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ۇلەسى ارتتى.

سونداي-اق، اعىندى سۋدىڭ ۇلەسى ارتتى. بۇدان باسقا، اۋىلدارداعى ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ۇلەسى ارتتى. بولىنەتىن سوماعا باعدارلاما نەگىزىنەن بارلىق وڭىرلەردە ەنگىزىلدى.

مونوقالالاردى دامىتۋدىڭ كوپ كورسەتكىشتەرى بار، جوبالاردى ىسكە اسىرۋ. وسى باعدارلاما شەڭبەرىندە «ديپلوممەن اۋىلعا» جوباسى جانە باسقا دا جوبالار جۇزەگە اسىرىلۋدا.

جاقىندا ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى وڭىرلىك دامۋ باعدارلاماسىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە رەفورمالاپ، ونىڭ مىندەتتەرى مەن نىسانالى ينديكاتورلارىن وزەكتىلدىردى. قانداي مىندەتتەردى شەشۋگە بولادى؟ قانداي سالالار كۇشەيتىلەتىن بولادى؟

يا، ءبىز وسى جىلى باعدارلامانى جاڭارتتىق. ۇكىمەتتىڭ ءتيىستى بۇيرىعى بولدى. ءبىز باعدارلامانىڭ كەيبىر ماقساتتارى مەن باعىتتارىن، سونداي-اق ونىڭ ماقساتتى ينديكاتورلارىن قارادىق. 2014 جىلى سالالىق ءومىردى قولداۋ ينفراقۇرىلىمىنىڭ باعدارلامالارىن ينتەگراسيالاۋ ارقىلى قابىلدانعاننان بەرى، ايماقتىق كوڭىل ءبولىندى. سوندىقتان ۋربانيزاسيا تۋرالى وزەكتى باعدارلاماعا كوبىرەك كوڭىل بولدىك.

ءقازىر قازاقستاندا ۋربانيزاسيا دەڭگەيى 57% قۇرايدى. ال دامىعان ەلدەردە، مىسالى، ەىدۇ ەلدەرىندە نەمەسە ادام دامۋىنىڭ جوعارى دەڭگەيى بار الەمنىڭ 30 ەلىندەگى ەلدەردە ۋربانيزاسيا 80-90% قۇرايدى. مىسالى، اۆستراليا مەن كانادادان ەكى ەل الامىز. اۆسترالياداعى حالىقتىڭ تىعىزدىعى ءبىر شارشى مەترگە 3 ادام، كانادادا - 4، بىزدە - 6. ياعني، ولار حالىق تىعىزدىعى بويىنشا بىزگە ۇقساس. الايدا، اۆستراليادا ۋربانيزاسيا 90%، كانادا - 82%، بىزدە - 57%. ەۋروپادا، سولتۇستىك امەريكادا جانە باسقا دا دامىعان ەلدەردە - 80-90%. ياعني ۋربانيزاسياعا كوبىرەك كوڭىل بولدىك.

جالپى ءبىز باعدارلامانى ءۇش باعىتقا بولدىك. بۇل فۋنكسيونالدىق قالالىق جەرلەردى دامىتۋ، تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. سوڭعى باعىتتا ءبىز تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتى جاڭعىرتۋ مەن سۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋ بۇرۋ جۇيەلەرىن دامىتۋدى بىرىكتىردىك.

باعدارلاماعا وزگەرىستەر ەنگىزىلەتىن بولادى، ونى كەڭەيتۋءدى جوسپارلانىپ وتىر ما؟

بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرمەس بۇرىن مەن نەلىكتەن ءبىز ءوزىمىزدى ىسكە اسىرعانىمىزدى ايتقىم كەلەدى. بىرىنشىدەن، ەلباسىنىڭ اۋىلدىق سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 100 ملرد تەڭگە قاراستىرۋدى تاپسىردى. سونداي-اق وتكەن جىلى مەملەكەتتىك جوسپارلاۋدىڭ جاڭا جۇيەسى قابىلداندى. قازاقستاندا مەملەكەتتك جوسپارلاۋ جۇيەس بار، وندا مەملەكەتتك قۇجاتتاردىڭ يەرارحياسى بەلگل. وسى جۇيەگە سايكەس وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى مەملەكەت مارتەبەسىنە يە بولدى.

ءۇشىنشى سەبەپ: ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ باسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارى قابىلداندى. «مىقتى ايماقتار جانە ۋربانيزاسيا» سەكسياسى بار. ونى وسى بولىمگە سايكەس كەلتىرۋ ءۇشىن بيىلعى جىلى وڭىرلىك دامۋ باعدارلامالارىن جاڭارتتىق.