ماقپال مىسا – اقىن، جازۋشىلار جانە جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى. "الاقانداعى باقىت"، "مەن كەرەكپىن" جانە "اسپانتاۋدىڭ كوكتەمى"، «شوعان ابىز» اتتى ءتورت كىتاپتىڭ اۆتورى. «اقسۋ اۋدانىنىڭ 80 جىلدىعى» جانە «مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ 80-جىلدىعىنا» ارنالعان رەسپۋبليكالىق بايقاۋلاردا ءبىرىنشى ورىن العان. مولىقباي قوبىزشى، مايرا ءۋالي قىزى، ماعجان جۇمابايەۆ، سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ اتىنداعى سىيلىقتاردىڭ يەگەرى. رەسەي جازۋشىلار وداعىنىڭ شەشىمىمەن بىلىكتى اۋدارما ءۇشىن بالقار اقىنى كەرىم وتاروۆ اتىنداعى التىن مەدالمەن ماراپاتتالعان. سونىمەن قاتار، قازاقستان تۇڭعىش پرەزيدەنتى قورى ۇيىمداستىرعان «التىن توبىلعى» رەسپۋبليكالىق بايقاۋىنىڭ باس جۇلدەگەرى اتانعان. مەملەكەتتىك «100 جاڭا ەسىم» جوباسىنىڭ ەكىنشى كەزەڭىندەگى 29 جەڭىمپازدىڭ ءبىرى.

–ماقپال، ءارتۇرلى ەنسيكلوپەديالىق كىتاپتار اۋدارىپ، رەداكسيالايتىنىڭىزدان حاباردارمىز. ولەڭدەرىڭىز اعىلشىن، تۇرىك، تاتار، باشقۇرت، ورىس، قىرعىز، ءازىربايجان جانە يسپان سەكىلدى ءتۇرلى الەم تىلدەرىنە اۋدارىلعان. ءبىرسىپىرا ولەڭدەرىڭىز يسپان، ءازىربايجان، ورىس انتولوگيالىق كىتاپتارىنا ەنگەن. "التىن توبىلعى" بايقاۋىندا باس جۇلدە العان "شوعان ابىز" پوەماڭىز دا جاقىندا ءۇش تىلگە اۋدارىلىپ، جارىققا شىقتى.

جالپى ءوزىڭىز قانشا ءتىل بىلەسىز؟ بولاشاقتا ءوز شىعارمالارىڭىزدى وزگە تىلگە ءوزىڭىز اۋدارسام دەگەن ماقسات بار ما؟

– پوەزيادا ۇلت جوق، ادامزاتتىڭ ورتاق اقىل-ويى مەن جۇرەك ءۇنى ولەڭمەن عانا ۇندەسەدى. اۋدارما جاساعاندا كوبىنە ورىس تىلىندەگى نۇسقاسىنا جۇگىنەمىن. ال، مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەندە فرانسۋز تىلىنە ەرەكشە ىقىلاسىم اۋىپ ەدى. سودان بولار، از دا بولسا سول تىلدە سويلەي بىلەمىن. ال، ءوزىمىزدىڭ تۋىس ەلدەردىڭ ءتىلىن ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس. اعىلشىن ءتىلىن دە مەڭگەرۋگە ءتيىسپىن. قولعا الۋ كەرەك! «شوعان ابىز» ءۇش تىلگە اۋدارىلعانىن بىلەسىزدەر. بۇل – ۇلكەن جۇمىستىڭ ناتيجەسى بولدى. ايتىپ وتەيىن، ورىس تىلىنە كورنەكتى اقىن نادەجدا چەرنوۆا، تۇرىك تىلىنە تۇركيادا وقۋىن جالعاستىرىپ جۇرگەن جاس اقىن بالسان ءمادي، اعىلشىن تىلىنە كاسىبي مامان گۇلنار بەكقوجانوۆا اۋدارىپ شىقتى. الداعى ۋاقىتتا ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىنە اۋدارىلعان جەكە ولەڭدەردەن قۇرالعان جيناق شىعارعىم كەلەدى.

–شىعارماشىلىعىڭىزعا شولۋ جاساعاندا، سيكلدى ولەڭدەر، تولعاۋ، باللادالار مەن پوەما جازعانىڭىزدى بايقادىم. جالپى باعىندىرا الماي جۇرگەن قانداي دا ءبىر جانرىڭىز بار ما؟

–اقىن – حالىق بايلىعى. ال، حالىق اقىننان ورەسى بيىك ولەڭ كۇتەدى. مەنىڭ جازىپ جۇرگەندەرىم بولاشاق جازارىمنىڭ جارناماسى بولۋى كەرەك. بۇل دەگەنىڭىز  - ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك. رۋحىمىزدىڭ تازالىعىن، جانىمىزدىڭ جاراسىمىن جىردان عانا تابامىن. ولەڭ –  جاراتقاننان قونعان قاسيەت. ونى باقىت قۇسىنداي ايالاپ جۇرگەندە، باسقا جانردى ويلاماپپىن. 

–شىعارما تۋماس بۇرىن مىنا جانردا جازايىن دەپ ارنايى باعىتتايسىز با، الدە ول شابىتتىڭ «تىلەگىنە» بايلانىستى ما؟

–ولەڭ – جۇمباعى شەشۋسىز تىلسىم الەم. ول زاۋىتتان شىعاتىن ءونىم ەمەس. شابىتسىز جىر جايداق وي، جالاڭ سەزىمنەن قۇرالۋى مۇمكىن. ال، شىن ولەڭ شابىتپەن تۋادى. ادامدار ولەڭنىڭ قۇدىرەتىن دۇنيەاۋي ويلاردان ادا بولعان كەزدە عانا جان-جۇرەگىمەن سەزىنەدى. «ىنتالى جۇرەك سەزگەن ءسوز، بار تامىردى قۋالار» دەيتىن اباي اتامىزدىڭ ءسوزىنىڭ دالەلى.

–كەز كەلگەن ادام بارشىلىقتان دا، جوقشىلىقتان تا بەزىپ كەتكىسى كەلەتىن ساتتەرى بولادى. جىگەرى قۇم بولىپ، سالى سۋعا كەتكەندەي كۇي كەشەدى. بىلايشا، ايتقاندا كۇيزەلىستىڭ قۇرساۋىندا قالادى. سونداي ساتتەردە ءسىزدىڭ جىگەرىڭىزدى قامشىلاپ، ول الەمنەن الىپ شىعاتىن نە، الدە كىم؟

–ادام جانى – كۇردەلى الەم. ءار پەندەنىڭ عۇمىرىندا ءوز قايعى-مۇڭى، تەرەڭ سىرلارى تەڭىز تۇبىندەگى  يىرىمدەي  ءيىرىلىپ  جاتادى. مۇنى كەيدە  تاعدىر دەپ تە ايتامىز. اقىن – ب ا ق پەن سوردىڭ ورتاسىنداعى جاراتىلىس. كۇيزەلىسكە تۇسكەن ساتتەرىمدە ايدىنعا جەلدى كۇنى قايىق سالىپ، اعىسقا قارسى ءجۇزدىم. «قارا ارعىماق ارىسا، قارعا ادىم جەر مۇڭ بولار» دەيتىن قازتۋعان جىراۋدان باستاپ،  اباي، شاكارىم، سۇلتانماحمۇت، ماعجاندار ايتقانداي تاعدىردى ءوزىڭ جاساي ءبىلۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىندىم. «اق تاڭداردىڭ ەسىگىن اشقان سايىن اعارام» نەمەسە «باعى باسىم تىرلىكتىڭ سورىن قايتەم تىزبەلەپ» دەيتىن جولدار بار ءبىر ولەڭىمدە. قايىرىلعاندا قايرايتىن، قارايعاندا اعارتار - ءۇمىت، سەنىم، مەيىرىم، ماحاببات، دوستىق، ىزگىلىك سياقتى ۇلى قاسيەتتەر. ءومىردى ءسۇيۋ كەرەك.

–ماقپال، كەيدە زامانىڭىزدان بۇرىن، ياكي كەيىن تۋىلعانداي كۇي كەشپەيسىز بە؟ ياعني، شىركىن، فاريزانىڭ زامانداسى بولعانىمدا عوي... نەمەسە احماتوۆانىڭ داۋىرىندە، سونىڭ ەلىندە تۇرعانىمدا عوي دەگەندەي...

– ارمانشىلمىن. قيالىم وزىمنەن جۇيرىك. ول وتكەن عاسىرعا عاشىق. سال-سەرىلەردىڭ داۋىرىنە ساپار شەككەندە، ەلىمنىڭ جاسىل جايلاۋىنا گۇل بولىپ قادالىپ، سىڭعىرلى سىرلارىن ءسۇيسىنىپ تىڭدايمىن. وسى سەزىمدە جۇرگەندە «ماقپال تاۋ»، «ماقپال ءانى» ولەڭدەرىم دۇنيەگە كەلدى. بىزگە دەيىن ءومىر سۇرگەن ارىستارىمنىڭ جانىن، جۇرەگىن سەزىندىم، رۋحتارىن جىرمەن ايالاعىم كەلدى. اقىندى ۋاقىت تارازىسىنا سالىپ بولشەكتەۋگە بولماس. اقىن وتكەننىڭ دە، بۇگىن مەن ەرتەڭنىڭ دە قامىن ويلاپ، تامىرىن باساتىن جان.

–ساۋساقتارىڭىز قالامنان باسقا قانداي قۇرالدى ءجيى ۇستايدى؟ زاماناۋي تەحنولوگيا اقىن سەزىمىنىڭ نوتاسىن شەرتە الا ما؟

– ايەل ادام بولعان سوڭ، قالام ۇستايتىن قولمەن  كوپ ءۇي شارۋاسىن جاساۋعا تۋرا كەلەدى. بۇگىندە تەحنولوگيا دامىعان زاماندا، ادام تۇيسىگى مەن ساۋساق ۇشى قابىسىپ، كومپيۋتەر، سمارتفوننىڭ پەرنەتاقتالارىن جىلدام تەرەدى. ءبىراق مەن قالامىمدى تاستاعان ەمەسپىن.

– جاقىندا عانا 2500 ادامنىڭ ىشىنەن ورە شاۋىپ، «100 جاڭا ەسىم» جەڭىمپازدارىنىڭ قاتارىنان تابىلدىڭىز. ول - ءسىزدىڭ باعىڭىز! اتالمىش جوباعا ءسىزدى كىم ۇسىندى؟ ماراپاتتاۋ كەزىندە  نەگە ءدال سول ولەڭدى وقىدىڭىز؟ ونداي رەسمي ساحنادا ادەتتە رەسمي، پاتريوتتىق تاقىرىپتاعى ءان-جىر، ءسوز ايتىلادى، وقىلادى. ال، ءسىز ءتىپتى ەلباسىنىڭ ءوزىن ءوز الەمىڭىزگە ەرتىپ كەتكەندەي كۇي كەشتىردىڭىز...

– مەنى «100 جاڭا ەسىم» جوباسىنا ءوزىم تۇرىپ جاتقان قاپشاعاي قالاسىنىڭ قالالىق كىتاپحاناسى ۇسىنعان بولاتىن. ءوزىمنىڭ وسىنداي دارەجەگە كوتەرىلىپ، «100 جاڭا ەسىمنىڭ» 29 جەڭىمپازىنىڭ قاتارىنا ىلىككەنىمە قۋاندىم. سول دەڭگەيگە جەتۋىم ءۇشىن داۋىس بەرگەن وقىرماندارىما، حالقىما، بارلىق تىلەكشى جاندارعا ايتار العىسىم شەكسىز.

ومىردە دۇنيەسى تۇگەل  ادامنىڭ دا جان-جۇرەگىن سىزداتار مۇڭ بولادى. ادام جانى تازارماي، دۇنيە تازارمايدى. ال، ولەڭ وسى ءبىر سەزىمدەردى شيرىقتىرىپ، تامىرشىداي ءدوپ باسىپ، جانارعا جاس اكەلەدى. ادامزاتقا ورتاق سەزىم. ءتۇيىنى – مەيىرىم. ءبىز شولىركەپ جۇرگەن مەيىرىم. «الىستاما!»  جۇرەك تۇبىندەگى جاڭعىرىق. بەينەبىر الىس-الىس اسۋلاردان تالىپ ەستىلەتىندەي جان داۋىس. ءۇمىت. ماڭگى اجىراماس بايلانىس. ولەڭ ولمەس عۇمىر - ماحاببات ەكەنىن ايتىپ تۇر...

–ماقپال، سۇحباتىڭىز ءۇشىن كوپ راحمەت! شابىتىڭىز شارىقتاي بەرسىن، قالامىڭىز تالماسىن! باستىسى – مولدىرەگەن نءاپ-نازىك الەمىڭىزدەن اجىراماڭىز!

اڭگىمەلەسكەن: ماقپال سەمباي

اقىننىڭ "100 جاڭا ەسىم" جوباسىنىڭ ماراپاتتاۋ راسىمىندە وقىعان ولەڭىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

"سەن مەنەن الىستاما"

... قايدا مەنى باستايسىڭ عارىشقا ما؟
دوسقا دا ايتپاس سىر ەدى تانىسقا دا.
ساعىنىشىم سارعايعان ساعىمدارداي،
سەن مەنەن الىستاما!

وتتاي شارپىپ وتەتىن جالىن ىشتەن،
ساعىم با ەدىڭ، سارعايعان ساعىنىش پا ەڭ؟
جانارىڭدا جاhۇتتاي جاسىن ويناپ،
باقىتتىڭ بالىن ىشكەم.

تۇرەن تارتقان تىرشىلىك تۇر وڭىڭدە،
ءبىر ءسوز ايتىپ قالساڭشى جۇرەرىڭدە.
ءومىر زۋلاپ بارادى كوز الدىمدا،
ولەڭ تۋلاپ بارادى جۇرەگىمدە. 

اراي سىيلا سەن ماعان اي كۇن ۇسىن،
ءوزiڭمەنەن كۇنiم كۇن، اي تىنىسىم.
بۇل ومىرگە كەلگەنبىز بىزدەر بالكي،
باقىت ءانiن قوسىلىپ ايتۋ ءۇشىن.

تۇنجىراپ تۇر تانىس قىر، تانىس قالا،
ارنا كەرەك القىنعان اعىسقا دا.
ءومىر جايلى ولەڭدى مەن باستايىن،
سەن مەنەن الىستاما!