قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن ارتتىرۋعا قاتىستى ءتيىستى مينيسترلىكتەرگە ارنايى تاپسىرما بەرگەنى ءمالىم. قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا دا «ءار ادامنىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتى بولۋى ءتيىس» دەپ اتاپ كورسەتكەنى ءمالىم. راسىندا دا ەلەكتروندى پاسپورتتىڭ تيىمدىلىگى وتە ۇلكەن. پرەزيدەنتتىڭ دە ايتىپ وتىرعانى بەكەر ەمەس.
–«2020 جىلعا قاراي بۇكىل تۇرعىنداردىڭ ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتتارىن جاساۋعا، كەزەكتەردى، بيۋروكراتيانى جويۋعا، قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى،–دەپ اتاپ كورسەتتى ەلباسى ءوز جولداۋىندا. سوندىقتان دا قوعامدا وزەكتى بولىپ وتىرعان ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن 2016-2019 جىلدارعا ارنالعان «دەنساۋلىق» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى قابىلدانعانى بەلگىلى. وسىعان وراي، قازىرگى ۋاقىتتا وسى سالادا جاندى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر.
جالپى ەلەكتروندى دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە كوشۋ جۇمىستارىن 2020 جىلعا قاراي تولىققاندى اياقتاۋ كوزدەلىپ وتىر. ەگەر جوعارىدا ايتىلعان ساۋالعا جاۋاپ بەرەتىن بولساق، ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتىندا ادامنىڭ تۋعانىنان باستاپ، تiپتi قانداي زاتتارعا نەمەسە دارىلەرگە اللەرگياسى بار ەكەنiنە دەيiن تولىق، بۇگە-شىگەسىنە دەيىن جازىلادى.
بۇل ورايدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ 2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ، بارلىق مەديسينالىق قۇجاتتار قاعازسىز جۇرگىزىلە باستاعانىن اتاپ ايتتى.
ءمينيستردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بۇگىنگى كۇندە 10 ميلليوننان اسا حالىقتىڭ ەلەكتروندىق دەنساۋلىق پاسپورتتارى بار. 2020 جىلعا قاراي حالىقتىڭ 100 پايىزى ەلەكتروندىق دەنساۋلىق پاسپورتىمەن قامتاماسىز ەتىلەيىن دەپ وتىر. سوندىقتان دا 2016-2019 جىلدارعا ارنالعان «دەنساۋلىق» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ الداعى ۋاقىتتا بەرەرى كوپ. جالپى ءار ادامدا ەلەكتروندى دەنساۋلىق ساقتاۋ پاسپورتىنىڭ بولۋىنا قاتىستى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ تا پىكىر بىلدىرگەن. ول استانادا رەسپۋبليكالىق ەلەكتروندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىعىندا وتكەن ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتى جوباسىنىڭ تانىستىرىلىمىندا «قاعازسىز مەديسينانىڭ» ماڭىزدىلىعىن اتاپ وتكەن، ءتىپتى بىرەر مىسال دا كەلتىرگەنى بەلگىلى.
–ءبىز ءۇشىن ماڭىزدى جايت - اۋرۋلاردى ەسەپكە الۋ. ماسەلەن، انا ولىمىنە توقتالايىق. جۇكتى ايەل استانادا بوسانىپ، ۇيىنە قايتادى. ەكى اپتادان سوڭ قىزۋى كوتەرىلىپ، سەپسيسپەن اۋرۋحاناعا تۇسەدى. وعان دياگنوز قويعاندا، جۇكتىلىگى ەسەپكە الىنبايدى. مۇنداي جاعداي تاجىريبەدە بىرنەشە رەت كەزدەستى. شىن مانىندە ستاتيستيكانىڭ باسقاشا ەكەنىن كوردىك. ال ءقازىر ەلەكتروندى پاسپورت ارقىلى اۋرۋ تاريحىن تولىعىمەن كورۋگە بولادى. ەندى پاسيەنتتىڭ دياگنوزىن جوعالتىپ الۋ، قانداي دا ءبىر جايتتاردى جاسىرىپ قالۋدان ارىلامىز. بۇل مەديسينالىق كومەك ساپاسىنا ەلەۋلى اسەر ەتەدى، - دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ.
جالپى ەلەكتروندى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءتولقۇجاتىن ەنگىزۋدەگى ماقسات نە؟ اۋرۋحاناعا كەلگەن سىرقات جان تۋرالى شۇعىل اقپارات قاجەت بولسا، ونى مەدبيكە، دارىگەر نەمەسە ونى مەكەمەنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مەنەدجەرى الا الادى. سوندىقتان «دەنساۋلىق» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا اتقارىلىپ جاتقان بۇل جوبانىڭ ماڭىزى زور جانە ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتى ارقىلى ادامداردىڭ دارىگەرگە، اۋرۋحانا، ەمحانا ماماندارىنا سەنىمى ارتادى. ويتكەنى...
- بىرىنشىدەن، ەمحاناعا كەلگەن جاننىڭ اقپاراتتىق دەرەكتەرى دە ءبىرىڭعاي بازادا ساقتالادى.
- ەكىنشىدەن، ول ناقتى قورعالادى.
- ۇشىنشىدەن، قاي ايدا پاسيەنت جوسپارلى تەكسەرۋدەن وتەدى، ونىڭ بارلىعىن دا ءوزى ءبىلىپ وتىرادى.
- تورتىنشىدەن، پاسيەنتتىڭ سىرقاتناما مالىمەتتەرى جانە ونىڭ زەرتتەۋ قورىتىندىلارى تانىسۋعا مۇمكىندىگى بار.
- بەسىنشىدەن، ەلەكتروندى پاسپورت ارقىلى اۋرۋ جاننىڭ بارلىق دەرەگى دارىگەردىڭ كوز الدىندا تۇرادى.
- التىنشىدان، پاسيەنت مەديسينالىق ۇيىمنىڭ مەدبيكەلەرى مەن دارىگەرلەرىنىڭ ورسەتكەن قىزمەتىنە دە باعا بەرە الادى.
- جەتىنشىدەن، دارىگەر مەن پاسيەنتتىڭ جەكە كابينەتى بولادى. وعان ءۇشىنشى ادام كىرە المايدى.
- سەگىزىنشىدەن، دارىگەر جەكە كابينەتى ارقىلى سىرقات جانمەن كەرى بايلانىس ورناتا الادى.
- توعىزىنشىدان، بۇل جۇمىستار ناتيجەلى جۇزەگە اسىرىلۋى ءۇشىن قازاقستانداعى مەديسينالىق مەكەمەلەر تولىعىمەن كومپيۋتەرمەن جابدىقتالۋى ءتيىس جانە ينتەرنەت جۇيەسىنە قوسىلۋى كەرەك.
ارينە، 2016-2019 جىلدارعا ارنالعان «دەنساۋلىق» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى تياناقتى جۇزەگە اسىرۋ ءىسى قازىرگى تاڭدا جەر-جەردە جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلۋدە. ويتكەنى قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ حالىققا ارناعان جولداۋىندا اتاپ كورسەتكەندەي، «ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتتارىن جاساۋ – بيۋروكراتيانى جويۋعا كومەكتەسەدى، سونىمەن قاتار، قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى».
الەمدىك وركەنيەت بارعان سايىن دامىپ كەلەدى، زاماناۋي جەتىستىكتەر مەن وزىق تەحنولوگيالار نارىققا ەنىپ جاتىر. بۇل ورايدا قازاقستان دا كوشتەن قالماۋى ءتيىس. ول ءبىر. ەكىنشىدەن، ەڭ باستى ماسەلە، قازاقستاندىقتار سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرىپ، زاماناۋي جەتىستىكتەردى بويىنا ءسىڭىرۋى كەرەك. دەنساۋلىق –زور بايلىق. بۇگىنگى تاڭدا مەديسيناداعى بولىپ جاتقان سيفرلى، ەلەكتروندى وزگەرىستەر – بۇل زامان تالابى. سونداي-اق بۇل قىزمەت ساپاسىن ارتتىراتىن جانە ۋاقىتتى ۇنەمدەيتىن ءتيىمدى رەفورما ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. ەندەشە، ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتى ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ دارىگەرلەرگە دەگەن سەنىمىن كۇشەيتىپ، ۋاقىتىن ءتيىمدى ءارى ۇنەمدى پايدالانۋعا جول اشاتىنىن ايتا كەتكەن ءجون.
باتىر جاسۇلان
پىكىر قالدىرۋ