جالپى «اۋرۋ-استان» دەگەن ءسوز بار. ءبىراق بۇل اۋرۋدىڭ بارلىعى دا استان كەلەدى دەگەن ءسوز ەمەس. دەننىڭ ساۋلىعى ەڭ الدىمەن ادامنىڭ وزىنە بايلانىستى. سوندىقتان ەرتە تۇرىپ، سەرگەك ءجۇرىپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانعاننىڭ قاشان دا ۇتارى كوپ.  دەگەنمەن دەنساۋلىقتى نىعايتۋعا قاتىستى مەملەكەتتىڭ جاساپ جاتقان شارالارىنىڭ بارلىعى ادامعا ارنالعانىن ۇعىنۋ كەرەك جانە ول مۇمكىندىكتەردى پايدالانعان دۇرىس. ويتكەنى مەملەكەتتىڭ ەڭ بايلىعى -ادام جانە ونىڭ دەنساۋلىعى. سوندىقتان ءوزىنىڭ دىمكاستىگىن بىرەۋدەن كورۋ ارتىق. قازاقستاننىڭ اتا زاڭىندا دا «مەملەكەت ادامنىڭ ءومىر سۇرۋىنە، ءبىلىم الۋىنا، دەنساۋلىعىن نىعايتۋعا» كوڭىل بولەتىنى  اتاپ كورسەتىلگەن. بۇل ورايدا مەملەكەت باسشىسى حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى مەن باقۋاتتى ءومىر ءسۇرۋىن جانە دەنساۋلىعىن نىعايتۋعا بارىنشا نازار اۋدارىپ كەلەدى.

پرەزيدەنت قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا «حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ وسۋىنە جانە مەديسينالىق تەحنولوگيالاردىڭ دامۋىنا بايلانىستى مەديسينالىق قىزمەت كورسەتۋگە دەگەن سۇرانىس كولەمى ارتا تۇسەتىن بولادى. قازىرگى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسى قىمباتقا تۇسەتىن ستاسيونارلىق ەمگە ەمەس، نەگىزىنەن اۋرۋدىڭ الدىن الۋعا باعىتتالۋعا ءتيىس. سالاماتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، قوعامدىق دەنساۋلىقتى باسقارۋ ءىسىن كۇشەيتۋ كەرەك. جاستاردىڭ رەپرودۋكتيۆتى دەنساۋلىعىن قورعاۋعا جانە نىعايتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك. تيىمدىلىگى از جانە مەملەكەت ءۇشىن شىعىنى كوپ ديسپانسەرلىك ەم قولدانۋدان نەگىزگى سوزىلمالى اۋرۋلارعا الىستان دياگنوستيكا جاساپ، سونداي-اق وسى سالانى امبۋلاتوريالىق ەمدەۋ ارقىلى باسقارۋعا كوشۋ قاجەت. بۇل تاجىريبە الەمدە بۇرىننان   بار. ونى باتىل ءارى بەلسەندى تۇردە ەنگىزۋ كەرەك» دەپ اتاپ كورسەتكەنى بەلگىلى.

راسىندا دا قازاقستان عانا ەمەس، بۇكىل الەم ءقازىر ۇزاققا سوزىلاتىن سىرقاتتاردان  زارداپ شەگىپ وتىر. پرەزيدەنتتىڭ دە «سوزىلمالى اۋرۋلاردى ەرتەرەك دياگنوز جاساپ، الدىن الۋ ارقىلى امبۋلاتوريالىق باسقارۋعا كوشۋ قاجەت» دەپ وتىرعانى سول. سوندىقتان دا ءقازىر ۇكىمەتتىڭ الدىندا قازاقستان حالقىنىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋعا قاتىستى باستى مىندەتتەر تۇر. جالپى بۇل ورايدا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا ارنالعان  «دەنساۋلىق» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بار. اتالعان  «دەنساۋلىق» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن 2017 جىلى  قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتى قۇرىلدى.   قازىرگى باستى مىندەت–ينفەكسيالىق اۋرۋلاردان بولاتىن ءولىمدى ازايتۋ، انا مەن بالا ءولىمىن تومەندەتۋ، تۋبەركۋلەز ىندەتىن تومەندەتۋ نەمەسە بولدىرماۋ، مىنە وسىنىڭ بارلىعى كۇن تارتىبىندە تۇرعان ماسەلە. قولدانىلعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە سوڭعى كەزدەرى سوزىلمالى اۋرۋلارمەن سىرقاتتاناتىن ادامداردىڭ سانى كۇرت كەمىدى. بۇل ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ ناتيجەسى ەكەنى ءسوزسىز. دەرەككە جۇگىنەر بولساق، سوڭعى ون جىلدا تۋبەركۋلەزبەن سىرقاتتاناتىندار 2،4 ەسەگە دەيىن تومەندەدى، 100 مىڭ ادامعا شاققاندا 2008 جىلى سىرقاتتانۋشىلاردىڭ كورسەتكىشى 125،5 بولسا، 2017 جىلى 52،2 دەيىن تومەندەدى. ۇكىمەت تاياۋداعى ۋاقىتتا بۇل كورسەتكىشتى  45،0 -كە  جەتكىزۋدى مەجە ساناپ وتىر. دەمەك، ناتيجە بار. تاعى دا سوڭعى ون جىلداعى دەرەكتەردى سارالايتىن بولساق، وڭ ناتيجەنىڭ بارعان سايىن كورىنىپ كەلە جاتقانىن بايقاۋعا بولادى. رەسپۋبليكادا  سوڭعى 10 جىلدا تۋبەركۋلەزدەن بولاتىن ءولىم كورسەتكىشى 5،6 ەسە تومەندەدى. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ بىرىنشىدەن، مەملەكەت دەنساۋلىق سالاسىنا بارىنشا كوڭىل بولۋدە. سىرقاتتىڭ سەبەبىن ەرتە انىقتاۋ ءۇشىن سكرينينگتىك تەكسەرۋلەر تۇراقتى تۇردە جانە ءجيى وتكىزىلىپ كەلە جاتىر.  «دەنساۋلىق باعدارلاماسىنا سايكەس قازىرگى كەزدە سكرينينگتىك تەكسەرۋلەردەن وتكىزىلەتىن  ادامداردىڭ جاس توپتارى ۇلعايتىلدى. دەمەك، بۇدان شىعاتىن تۇجىرىم، سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ۇكىمەت پەن ءتيىستى مينيسترلىكتەر  ەلدەگى ادامداردىڭ بارلىعىن قامتۋدا. 2018 جىلدان باستاپ قازاقستاندا «تەستىدەن ءوت جانە ەمدەل» جۇيەسىن ەنگىزۋ باستالدى. ۇكىمەت جاعدايدى بارىنشا جاقسارتۋ ءۇشىن تۋبەركۋلەزگە قارسى كۇرەس جونىندەگى كەشەندى جوسپار قابىلدادى جانە بۇل قازىرگى كەزدە تۇراقتى تۇردە  وڭ ناتيجەسىن بەرىپ جاتىر دەپ سەنىممەن ايتا الامىز.