– Біз бұқаралық ақпарат құрал­­дарында кез келген мәселені көтеріп, тіл­ге тиек етеміз де, ал фольклор та­қырыбына терең бара бермейді екен­біз. Шын мәнінде, қазір осы салада не жаңалық болып жатыр, асыл мұ­ра­мыз­дың мәртебесін қалай көтеріп жа­тырмыз?
– Қазақ топырағында фольклор­тану ғылымының қалыптасқанына бір ғасырдай уақыт өтіпті. Ә.Бөкей­хан, М.Әуезовтен бастап көптеген ға­лымдар осы саланы зерттеуге ат­салысты. Ол – әде­биеттану ғылы­­мының мынау – фольклор, мынау – әде­биет тарихы, мынау – әдебиет теориясы немесе сыны деп бө­лін­беген кезі. Аға буын өкілдері осы ба­ғыттармен бір мезгілде қатар айна­лысты. Әуезовтің әдебиет та­рихы­на қатысты алғашқы ізденіс­теріне қа­расақ, ол кезде образ талда­ма­сы­ның басымдау болғанын көре­міз. Күні кешеге дейін Қобыланды – батыр, Құртқа – сұлу жар, Тайбу­рыл – жүй­рік ат деген талдаулар мек­теп, жо­ғары оқу орындарының оқу­лық­та­рынан орын алып келді. Осыдан ке­­ліп, «фольклор – халықтың қия­лынан ту­ған көркем шығарма» де­-ген пікір қа­лыптасты. 
Кеңестік кезең фольклорымыз­ды тереңірек зерттеуге, ұлт та­рихы­ның көне, көмескі дәуірінің көрі­ністері ретінде бағалауға жол бер­меді. Бір ғана «Едіге» жырын алайық. Онда кездесетін Тоқтамыс хан есімі Москваға байла­нысты болғандық­тан, жырды наси­хат­тауға тыйым са­лын­ды. Татарстан орта­лық партия ко­ми­теті арнайы қаулы да қабыл­дады. Елуінші жылдардың бас ке­зінде осы мәселе қатты ушығып, бү­кіл КСРО құрамындағы елдердің эпос­тық жыр­лары қолданыстан, есеп­тен шығып қалды.
Біздегі жағдай да солай болып, оқу бағдарламаларында кедей ор­тадан шыққан Қамбар мен Назым тағдырын баяндайтын «Қамбар батыр» ғана қалды. Осындай асыра сілтеушілік­тердің себебінен біз ұзақ уақыт фоль­клорлық мұралары­мыз­ды ұлтқа қызмет жасата алмадық. Сол тұстағы зерт­теулердің көтерген мәселелері бір­де образ талдамасы, бірде поэти­ка­лық бағытта көрінді.
Әрине, эпостық мұрамыздың тарихи астарына үңілген ғалымдар да болды. Бірақ олардың еңбектері көбіне жарық көрмей жатты. Кейін­нен Рах­манқұл Бердібаев ағамыз басқарып, «Қазақ фольклорының та­­рихилығы» деген жинақ шыға­-рып, тарихқа бет бұра бастадық. Ен­дігі мақсат – осы тақырыпқа те­рең­деу.
– Егемендік алғаннан кейін бұл тақырып жаңаша бағыт алған жоқ па, игілікті ізденістердің көріністері бар ма?
– Егемендік алған соң да бұл мәселеге бұрынғы кеңестік бағыт­-пен қарап, ескі методологиялық та­ным тұрғысынан бағалаушылар болды. Бірақ қоғамда болып жатқан күрт өзгерістер өз дегенін істеді. Со­нау 90-жылдардың орта шенінде өз басым эпостық жырлардың этни­ка­лық ар­қауына үңіліп, ондағы оно­мас­тикалық атаулардың сыр-сипа­ты­на мән бере бастадым. Эпостың этникалық ар­қауын қарастыру ке­-ңес дәуірінде тыйым са­лынған, жа­бық тақырып болатын. Бай­қап қа­расам, қаһармандық жырлары­мызда «қазақ» деген атау жоқ екен. Әрбір эпостық жыр белгілі бір этни­ка­лық топтардың ортасында туғанға ұқ­сайды. Мұның өзі эпостық жырла­ры­мызды стадиялық тұрғыдан оғыз эпосы, қоңырат эпосы, қыпшақ эпосы деп қарастыруға негіз болды. Өйткені біздің жырларымыздың бар­лығы – тайпалық эпос. 
Сол тұста бұған қарсы уәж айт­қан­дар да болды. «Басқа рулардың эпосы қайда? Оларды қайтпекпіз?» деген са­уалдар да туындады. 
Бұл – эпостық жырларды жіктеу емес, туған ортасы мен тарихи дә­уіріне үңі­лудің көрінісі еді. Кезінде жекелеген этникалық ортада туса да, уақыт өте келе жалпы қазақ хал­қы­ның ортақ мұрасы болып кеткені әмбеге аян. Бірақ эпостық жыр­лар­дың этникалық айна­лымға түскен тайпалар ортасында туатыны анық. Осы себепті эпостық жырларды зерттегенде, оның этни­ка­лық ар­қауына мән бергеніміз жөн. 
Бір ғана мысал. «Қобыланды» жы­рындағы:
Арғы астында бұл таудың
Қызылбастың елі бар.
Жасыл байтақ жері бар. 
Айдынды шалқар көлі бар, 
Көктім Аймақ елі бар, – деп келетін жолдарды зерттеушілеріміз әрқилы ұғынды. 
Көктім Аймақ – ХV ғасырда өмір сүрген қазақ ханы деп жазғандары да болды. Осы мәселеге тереңірек үңіл­ге­німізде, көк, аймақ деген атау­лардың этноним екендігі, түрікмен тайпаларына қатысы анықталды. Сонда жырдың бір қабаты қазақ- түрікмен байланысы­нан хабар бе­реді. Аттың сырын білетін Құртқа – түрікмен қызы. Оның ақыл­дылығы туралы мысалдар жырда өте жиі ұшы­расады. Қараман, Қарақозы, Аққозы жырға қият батырлары ре­тінде түскенмен, этникалық тарих деректері бойынша түрікмендерге жақын. Сон­дықтан олардың бәрін ұлт тарихы­ның жаңа беттерін ашуға құрал етуіміз керек. 
Кезінде тарихшылардың бір кем­шілігі болды. Ол – тарихи айғақ, де­рекке ғана сүйену. Ауыз екі жол­мен таралатын эпикалық мұрамызға кү­мәнмен қарап, тарихилығын мо­йын­­дамады. Тек кейінгі кездері ғана тарихшылар фольклордың кейбір жанр­­­­ларын негізге ала бастады. Жаңа бағыт дегеніміз – осы.
– Қырғыз, түрікмен, өзбектерде де эпос бар. Солардың арасында талас ту­дыратын жағдайлар болып тұра ма?
– Әрине, болады. Оның бір айғағы– «Алпамыс» жыры. Оны өз­бектер иемденіп, дүрілдетіп тойын өткізді. ЮНЕСКО тарапынан «Қор­қыт ата кітабының» 1300 жылдығы тойланды. Ақырында, жырды әзер­байжан хал­қы­ның мұрасы деп та­ны­ды. Рас,«Алпамыс» өзбек фоль­клорында бар. Бірақ жыр­дағы «Бай­сын» сияқты топонимдер­дің төркініне үңілсек, оқиға көне түркі дәуіріне ойыса береді. 
«Алпамыс» жырының сюжетінде антикалық сарындар да кездеседі. Бірақ жыр алтайлық кезеңнен ха­бар бе­реді. «Байсын» сөзі – көп ел, бірде сол­­түстік ел деген мағына бе­реді. «Бай­сын» – Бейжин шаһары­ның көне атауын еске салады. Этни­калық санада қалып қойған сол «бай­сын» атауы кейін өзбек жерінде қайта жаң­ғырып, жергі­лікті ланд­шафқа орай «Жиделі Байсын» атанған. 
Жырдағы «Жиделі байсын же­рінде, қоңырат деген елінде» деген жолдар осыны аңғартып тұр. Бұл аймақ – Өз­бекстанның Сухандария облысында. Ол жерге қоңыраттар Шыңғыс шап­қын­шылығы кезінде кел­се керек. 
Мұндай ұқсастықтар фоль­клорларда көп кездеседі. Бірақ ұқ­састықтарды теріп шығу аз, сол құ­былыстардың себеп-салдарын анық­тау маңызды. Жалпы, ғылыми таным осы тұстан басталуға тиіс. 
– Фольклордың айналып келген­-де жас ұрпақты тәрбиелеуге қанша­лықты ықпалы бар деп ойлайсыз? Құнды мұ­раны қалай сақтап, кейінгі ұрпаққа қай­тіп жеткізуге болады?
– Жырдың сақталуы, айтылуы, да­муы дәстүрге байланысты. Мы­са­лы, елі­міздің бірқатар аймақтарын­-да му­зыкалық-эпикалық дәстүр жақсы сақ­талған. Жыр айту үрдісі Батыста, Сыр бойы, Жетісу өңірінде сақталған. Мә­селен, Қызылорданың Қармақшы өңірінде мектеп оқушы­ларының кез келгені сол жердің мақамына салып жыр айтып бере алады. Дәстүр өлмеген. Аникин де­ген орыс зерттеушісі дәстүрі өшпеген жерде бізге көне дәуір ақпа­раттары келіп жететінін айтады. Ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, құнды ақ­параттар сақталып отырады. Ал дәстүр өлген жерде тарих та, эпикалық дәстүр де өшеді. 
Мен қырғыз бауырларымыз­бен жиі араласамын. Сонда байқағаным, оларда дәстүр жақсы сақталған. Ма­нас­шылар бар, бірақ кейінгі жас­тар соны ұмыта бастаған. 
Біздің мектептерде фольклор жал­пы ақпарат беру түрінде оқы­ты­лып, маз­­мұн баяндаудан асып жат­қан жоқ. Оны терең, жан-жақты оқы­туға мүм­кіндік те, бағдарлама да жоқ. Әсіресе, бізге келіп жеткен дәстүрді сақтап қалу жағына ой бө­лінбей отыр. Сондықтан бұл мә­се­леге бейжай қарауға болмай­ды. Ол кітап түрінде сақталғанымен, жастар арасында насихатталмаса, ай­тыл­маса, жырланбаса, уақыт өте келе іздеушісі қалуы да мүмкін. Ғалым­-дар қанша айтқанымен, фольклор ұлтқа қыз­мет етпесе, ең өкініштісі осы бол­мақ.
– Айтыс десе, ел елеңдеп оты­ра­ды. Айтысқа құмарлық екпін алып кет­кендей. Сол суырыпсалма ақын­дарды эпостық жырлар айтуға тар­тып, көне мұраны жаңғыртуға неге болмасқа?
Айтыс – сөз сайысы. Оған көп­ші­лік құмар. Айтыстың арнайы му­зыкалық мақамы болған, бірақ бү­гінде ол кез кел­ген әннің әуенімен айтылып, қо­сал­қы қызмет атқаратын болды. 
Ал эпос – көлемді туынды. Оны толық орындауға уақыт керек. Ке­зін­де жыраулар той-томалақта таң­-ды-таңға ұрып жырлаған. Бүгінде роман-эпопея жазудың жоғалып кет­кендігі сияқты жыр айту үрдісі де азайған. Кезінде «Абай жолы» секіл­ді ұлы шығармалар жазылды. Мұн­дай панорамалық шы­ғармалардың енді жазыла қоюы екі­талай. 
Бұл – замана талабы, күнделікті күй­бің тіршіліктің зардабы. Қазір ірі, көлемді шығармалардан шағын дү­ние­лер ұтымды әрі өтімді болып тұр. Эпос­тық жырлардың көп орындал­мауының сырын осы тұстан іздеген ләзім. 
– Енді осыны орындату үшін не істеу керек? Әйтеуір жұрт бұл тура­лы білу керек қой. 
– Қазірде эпостық жырларды сүй­­сініп оқитындар көп емес. Де­генмен, кейбір аймақтарда жыр­шылық мек­тептер бар. Мысалы, Қармақшы же­рінде жыршылық мектептер жұмыс істеп жатыр. Сон­дай мектептерді көп­теп ашса, әр аймақ­тың жастары өнерді өркен­детуге мүмкіндік алар еді. Оған мем­лекеттен арнайы қаржы бөлдіру қиын. Аудандағы мәдениет үйлері жаны­нан үйірме ашып оқытса, оқу­шы­лардың эпос жаттауға, оны айтуға ықы­ласы артар еді. 
– Қазақ әндерінің антология­сы­на қатысты көптеген проблемалар бар сияқты. Айталық, «Телқоңыр» бағ­дарламасында халық әндеріндегі қа­рама-қайшылық жиі ауызға алы­нып келді. Оны бір ізге түсірудің мүм­кін­-дігі жоқ па? 
– Бізде ғасырлар бойы дамып кел­ген халық әндеріміз соңғы кезде жеке авторларға бөлініп тасталған. Егер қа­зақта халық әні қалмаса, жеке автор­лар­ға бөліп берсек, онда қазақ халқы­ның ғасырлар бойғы рухани мұрасы қайда қалмақ? Кез келген халықтың ән мұрасы бар. Сондықтан қазақтың халық әндеріне тиісудің қажеті жоқ. Олар – ортақ мұра. 
Авторлық әндер – кейінгі құ­былыс. Халық әндерін аймақтық, стильдік тұр­ғыдан ғана жіктеуге болады. Өйткені олар жалпы ха­лықтың өңдеуінен өтіп кеткен. Олар­дың иесін табамын деп әуре бо­лудың қажеті жоқ. Ақан сері, Бір­жан сал әндерінің фольклорлық туындылардан айырмасы елеулі. Демек, халық әндерін бастырғанда, мұндай құбылыстарға сақ болған жөн. Осыған байланысты нақты пікірлерімді кезінде айтқанмын. Әр нәрсенің өз өлшемі бар. Халық­тың қазынасын қадірлеу, бұзбау, келер ұрпаққа мөлдір күйінде жет­кі­зу – баршамыздың міндетіміз. 
– Қазіргі кезде Батыс мектебі, Арқа, Жетісу деген мектептер пайда болды. Бұған әлгі халық әндерінің ық­палы жоқ па?
– Әр аймақтың өз стилі бар. Мы­салы, күй жанры тұсында Батысқа еш­кім жете алмайды. Әрине, күй Сыр мен Жетісуда да бар. Бірақ бас­қашалау. Ар­қада көркемдігі жоғары шертпе күйлер жақсы дамыған. Төк­пе мен шерт­пе күйлер құстың қос қанатын­дай, олардың бірін артық, бірін кем деуге болмайды. Жетісу өңірінде жыр­дың да, күйдің де, ән­нің де нышандары болса, Сыр бо­йында лирикалық әндер кездесе бер­мейді. Ол жақта жыр мақам­дары басым. Арал, әсіресе Қармақшы мек­тептері жырды тамаққа салып айту жа­ғынан басқа аймақтардан да­ра­ла­нады. Бұл – оғыз дәуірінен келе жатқан музыкалық мақам. Мұндай үрдіс түр­кі­мендерде бар, оны оғыз мәдениетінің сарқыншағы дейміз. 
Ал халық әндеріне келер болсақ, олар аймақтық жағынан дара­лан­байтын, қазаққа ортақ мұра. 
– Қазіргі жастар гитара, эстрада­мен өлең айтуға әуестеніп кетті. Осы­ның салдарынан көпшілік ұлт ас­пап­тары қолданыстан шығып бара жат­қандай. Егер бұл үрдіс қалыптаса бер­се, ұлттық аспаптарымыз ұмыты­лып қалмай ма?
– Кезінде орыстану саясаты бол­ғаны белгілі.Сол кезде гитара тарту сәнге айналды. Бұл көрініс қазірде бар. Эстрададан енді арылу қиын. Ол өнері­міздің құрамдас бір бөлігі ретінде ортамызға сіңісіп кетті. Ен­дігі жерде оған өнердің бір арнасы ретінде қарау керек болады. Бірақ дәстүрлі өнерімізді де ұмытпауымыз керек. Меніңше, анау артық, мынау кем деудің қажеті жоқ. Айналып келгенде барлығы да ұлттық музыка өнерін дамытуға үлес қосса бол­ғаны. 
– Қазіргі кезде фольклорлық мұ­рамызды ғалымдар тарапынан кеңі­-­нен талқылау болып тұра ма?
– Фольклорды талқылау үшін түрлі басқосулар ұйымдастыру кеңес за­ма­нынан бері толастаған емес. 50-жыл­дардың орта шенінде біздің эпостық мұраларымызды есептен сызып тас­та­ғанда, орыстың фоль­клоршы ғалымы В.Я.Пропп «Руский героический эпос» (1955) деген кітап шығарып, онда эпос – көркем туын­ды деген пікір айтты. Осыдан кейін КСРО халықтарының кезінде зиян­ды деп танылып, қолда­ныс­тан алы­нып тасталған эпостық жыр­лары қай­тарылып берілді. Бірақ та­рих­шы Б.Рыбаков пен В.Проппарасында пікірсайыс туып, ақыры Б.Рыбаков­тың бағыты өміршеңдігін көрсетті. 
Бүгінгі қазақ фольклоршылары өте күрделі ізденістер жасады. Сейіт Қас­қабасов ағамыз Әдебиет және өнер институтын басқарып тұрған­-да, көп­те­ген жиындар өткізіліп, 100 том­­дық фоль­клор мұрамыз жарыққа шықты. Республика көлемінде ғы­лыми конфе­ренциялар да болып жа­тады. Бірақ методологиялық мә­се­лелерге көп бара бер­мейтініміз рас. 
Бүгінгі күн тұрғысынан келген­-де, поэтикалық таным – фольклор­тану ғылымының алынған белесі. Ендігі жерде этникалық бағытты дамытып, фольклор туындыла­рын­дағы ұлт та­рихына қатысты мәлі­мет­терді сұ­рып­таудың әдіснамасын жа­сау қа­жет. 
– Қорқыттың күй мұрасы төңі­­регінде түрлі ұстанымдар айтылып келеді. Осыған байланысты ойлары­ңызды ортаға сала кетсеңіз?
– Бұл мәселеге байланысты пі­­кірімді бірнеше рет айтып, Қорқыт қобыз тартқан күйші емес, жырау де­ген ойды жақтағаным бар. Оның бірнеше се­бептерін көрсетуге бо­ла­ды. Біріншіден, Қорқыттың зама­нында ысқышты му­зыкалық аспап туа қоймаған еді. «Қорқыт ата кі­табында» айтылатын го­пуз – оғыз дәуірінде ысқышты емес, шертпелі аспап. Екіншіден, қобыз күй­лері біз­ге Ықылас арқылы жетті. «Қа­зан», «Қорқыт», «Шыңырау», «Айра­уық­тың ащы күйі» деген атаулардың көне шамандық нанымға, Қорқыт за­манына қатысы анық. Үшіншіден, Қор­қыт күйлеріне телініп жүрген Ны­шан абыз сарындарының қобыз дәстүріне жақындығы шамалы. «Әуп­пай», «Баш­пай» деп келетін Нышан күйлерінің тақырыбы мүлде бөлек: архаикалық сипаты жойылып, күнделікті тұр­мыс­тық тақырыптарды арқау еткен. Ең бас­тысы, Нышан сарындарының поэ­зия­лық мәтіні бар, музыкалық интонация­сы өз­гер­ген. Қолымызда 1975 жылғы таспа­ның түпнұсқасы болғандықтан, ол сарындарды күй деп бағалауға бол­май­тынын кесіп айта аламын. Бұл пікір Қор­қыт тұлғасына нұқсан кел­тіреді дей алмаймын. Қорқытты қо­бызшы емес, қобыз аспабымен жыр айтқан үлкен жырау десек, көп қате­лесе қоймаған болар едік. Себебі барлық деректерде Қорқыт жырау ретінде суреттеледі. Осылардың бірде-бірін оқымай, білмей немесе ұғынбай жатып Қорқыт – қо­быз тартқан күйші деу – көне түркі дә­уірінде велосипед болды дегенмен пара-пар пікір екенін біреу білсе, бі­реулер аңғармайды. Әрине, мәсе­ле­нің түйіні танымдық әдіснамаға барып тіреледі.
– Қазақ халқында көп ішекті музыкалық аспаптар болмаған деген пікірлер де бой көрсетіп қалады. Осы мәселеге көзқарасыңыз қандай? 
– Музыкалық аспаптар табиға­тын зерттеу ісі көптен дамып, жетіліп ке­леді. Кез келген халықтың музы­калық аспаптарын сөз еткенде, олар­ға ортақ әдіснамалық талаптар қол­данылады. Кезінде қазақ зерт­теу­шілері музыка­лық аспаптардың көп­теген түрлерін жа­сады. Қайта жаңғыр­ған аспаптардың қатарында жетіген, адырна және шертер бар. Олар қазір де оқу үдерісіне еніп кетті. Оның бәрі дұрыс. Бірақ сол аспап­тар­дың тарихи тегін аспаптану ғы­лымындағы әдіснамалық талаптар тұрғысынан келіп бағалауымыз ке­рек. 
Мысалы, қазақ қана емес, көп­теген шығыс халықтарында көп­дауысты му­зыкалық жүйе болмаған. Оны жеке дауысты монодиялық му­зыка дейміз. Ал жетіген немесе шер­тер сияқты әр­бір ішегі әр түрлі ды­быстарға келті­рі­летін аспаптарды бір мезгілде шертер болсақ, монодияға қайшы келетін көп­дауысты жүйе шығады. Көп ішек бар екен, демек көпдауысты музыка үлгі­лері болуға тиіс. Міне, осы тұста тығы­рыққа ті­релеміз. Бұл түста халық ас­па­бына қойылатын екі талапты айтсақ та жет­кілікті. Бірі – аспаптың қазақ жерінің тым құрыса бір аймағында қолданылуы, екіншісі – музыкалық ре­пертуарының болуы. Осының бір­де-бірі жоқ жерде оны біз халық аспабы ретінде бағалай алмаймыз. Бұл – менің емес, ғылыми таным талабы.
Өз басым қазақ халқында көп ішекті аспаптар болды деп айта ал­маймын. Шер­тер сияқты жетіген де өзше ха­лықтар мәдениетіне еліктеп жасалған музыкалық аспап. Оның ішектерінің музыкалық құрылымы да бізге мәлімсіз. Бүгінгі жеті ішекті до-ре-ми-фа-сол-ля-си жүйесіне келтірудің жасандылығы айқын. 
– Соңғы жылдары қандай шы­ғармашылық жұмыстармен айна­лы­сып келесіз? 
– Мен о бастан әдебиет пен му­зы­каның тізгінін қатар ұстаған адам­мын. Ғылымның қай саласы болса да, кәсіби негізде айналысқанды ұна­тамын. Ке­ңес заманында кәсіби композиторлық жұ­мыспен де шұ­ғыл­дандым. Екі симфония, соната, фортепианоға арнап пьесалар, көп­теген әндер жаздым. Олардың алды қазақ радиосына жазылса, түрлі жи­нақтарға енгендері де баршылық. Одақ тарап, композиторлық шығар­машылық қоғамға қажет болмай қал­ғанда, ғы­лымға ойыстым. Оннан астам кітап­тар шығарып, канди­дат­тық, докторлық диссертациялар қор­ғадым. Соңғы кез­дері компози­торлық жұмысты қайта қолға алып, «Қорқыт ата» симфониялық поэ­масы мен гобой мен фортепианоға арналған сонатамды жарыққа шы­ғар­дым. Әлі де атқаратын жұмыс­тарым бар­шылық. Кезінде жарық көр­ген «Эпос және этнос» атты мо­но­гра­фиямды толықтырып, алдағы кезде өң­делген нұсқасын жарық­қа шыға­руды жоспарлап жүрмін. Эпостық жыр­лардың этникалық си­патына байла­нысты ойларымды алыс шетелдерде шығатын рейтин­гісі жоғары, скопус базасына енетін журналдарда жария­лап келемін. Ал­ғашқы мақалаларына сілтемелер жасалып жатыр. Әрбір ға­лымның халықаралық рейтингісі (хир­шасы) осы негізде анықталады десек, әлем­дік ғылыми кеңістікке енудің де ма­ңызы зор. Республика көлеміндегі ба­сылымдар қазірде есептен шығып қалды. 
Ғылымдағы басты бағытым – қа­зақ фольклорының көркем үлгілерін ұлт тарихына қызмет жасату. Осы мә­селені әдеби-музыкалық бағыт­-тар бойынша дамытып келемін. 
Тағы бір жоспарым – жыраулар шы­ғармашылығына жаңаша баға беру. Осы кезге дейін синкреттік құ­былыс «жы­раулар поэзиясы» ретінде зерт­те­ліп, олардың музыкалық ма­қамдары назардан сырт қалды. Ғы­лыми таным үшін бұл – үлкен кем­ші­лік. Сондықтан оны жыраулар поэ­зиясы емес, жы­рау­лық өнер деп алып, поэзия мен музы­ка­сын қатар қарастыратын кезең келіп отыр. 
– Көптен бері университетте дә­-ріс беріп келесіз. Қазақ фольклоры, әде­биеті мен музыкасын оқытуда өз­герістер бар ма? 
– Бүгінгі жоғары оқу орнының кеңестік кезеңдегіден айырмасы өте елеулі. Бұрынғы білім беру жүйесі өз қазанында өзі қайнаған болса, қазірде әлемдегі ең озық елдердегі білім беру жүйесі басшылыққа алы­нуда. Соңғы 3-4 жылдың көлемінде қыздар педа­го­гикалық универ­сите­тінде Кембридж, Оксфорд, басқа да университеттердің оқу бағдарла­ма­ла­ры басшылыққа алы­нып, көптеген шетел оқу орындарымен шығарма­шылық байланыс орнатылды. Қос дипломды бағдарлама жұмыс жа­сап жатыр. Академиялық ұтқырлық, жұ­мыс берушілермен байланыс мәсе­лелері де жолға қойылған. 
Осының салдарынан ғылыми жұ­мыс­тардың бағыты баяндаушылық бағыттан теориялық, практикалық си­патқа бейімделе бастады. Бір сөз­бен айтқанда, университетіміз Болон үдері­сінің талаптарын қа­былдап, осы бағытта тынымсыз жұмыстар ат­­қарып жатыр. 
Түпкі нысана – алдыңғы қатарлы 30 елдің қатарына ену.
– Әңгімеңізге рақмет.
Өмірбаян жолдарынан
Тынысбек Әуелбекұлы Қоңыратбай – фольклортанушы, көне дәуір жаз­баларын зерттеуші, этнограф және өнертанушы, филология ғылым­дарының докторы (2002), әдебиеттану (2004) және өнертану (2006) про­фессоры.
Білімі – фольклортанушы, өнертанушы, орта мектептегі музыка пәні мұғалімі, музыка зерттеушісі, музыкалық теориялық пәндер оқытушысы, композитор.
Н.В.Гоголь атындағы Қызылорда педагогикалық институтының фило­ло­гия факультетін (1977), Құрманғазы атындағы Алматы мемлекеттік консерваториясының тарих және теория факультетін (1986) аяқтаған. 1977-1982 жылдары Н.В.Гоголь атындағы Қызылорда пединститутында оқытушы, 1984-1989 жылдары «Өнер» баспасы, «Кітап жаршысы» га­зетінің редакторы. Әр жылдары «Қазақ және әлем әдебиеті», «Музыка әлемінде» журналдарының бас редакторы (2004-2007 жж.), М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты фольклор бөлімінің бас ғылыми қызметкері (2003-2007жж.) болды. 1989 жылы Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық институтында доцент, профессор, кафедра меңгерушісі болып қызмет атқарады. 
Ж.Баласағұн атындағы Қырғыз мемлекеттік университеті мен ҚР Ғы­лым академиясының Ш.Айтматов атындағы Тіл және әдебиет институты жанындағы диссертациялық кеңестің мүшесі. Ш.Айтматов академия­сының академигі, Білім және ғылым министрінің Құрмет грамоталары­мен марапатталған. Білім беру ісінің үздігі, А.Байтұрсынов төсбелгісінің иегері.
Әдеби-музыкалық фольклор және әдебиет пен өнер тарихын зерттеушісі ретінде 500-ге тарта ғылыми мақалалар мен зерттеу еңбектер жазды. АҚШ, Қытай, Түркия, Ресей, Әзірбайжан, Өзбекстан, Қырғызстан, т.б. ел­дерде ондаған мақалалары жарияланған. 2002 жылы «Қазақ эпосының этникалық сипаты» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғап, этникалық фольклортану бағытының арқауын тартты.
Негізгі еңбектері: «Көне мәдениет жазбалары» (1991), «Қазақ фоль­клорының тарихы» (1991), «Тотынама» (1991, 2005), «Елім-ай» (1993), «Әуелбек Қоңыратбаев – қазақ әдебиетінің тарихын зерттеуші» (1995), «Ә.Қоңыратбаев – түркітанушы» (1996) «Ертедегі ескерткіштер» (1996), «Эпос және этнос» (2000), «Ел мұрасы» (2003), «Қазақ халқының музыкалық фольклоры мен мәдениеті» (2004), «Ағайынды ағартушылар» (2004), «Әлемдік өнертану» (3-том, 2009), «Әлем музыкасының тарихы» (2010), «Қазақ музыкасының тарихы» (2011).

Дереккөз: Айқын-ақпарат