«Ferǵana» halyqaralyq aqparattyq agenttiginiń saıtynda Anatolıı Ivanov-Vaıskopftyń Qazaqstan-Ózbekstan memleketiniń "qyzyq" qarym-qatynasy jaıly materıal jaryq kórgen bolatyn. qamshy.kz saıty qazaq tiline aýdaryp, oqyrman nazaryna usynýdy jón sanady.
Qazaqstan Ózbekstanǵa únemi qyzǵanyshpen qaraıdy. Tashkentte metro salǵanda Almatyǵa metro da kerek bola qaldy. Mıllıon turǵyny joq pa? Olar bul máseleniń de sheshimin tapty. Jaqyn mańdaǵy eldi-mekenderdi Almatyǵa qosa saldy. Eki onjyldyqtan keıin Tashkentte metro ádemi bolǵanymen bizdiń metro jaqsyraq degen salystyrý, qyzý pikirtalas aıaqtalar emes.
Kez kelgen salada da osy. Avtomobıldi qurylysta – bizdiń Chevrolet myqty. Azamattyq avıasıada – olarda Boeing 787, al bizde jaqynda Airbus-320 NEO iske qosylady. Temirjol transportynda – Almatydan Astanaǵa qatynaıtyn joǵary jyldamdyqtaǵy temirjol magıstralin salsaq, «Afrosıab» balanyń áńgimesi bolyp qalady.
Saıasatta da «bizde báribir jaqsyraq» degen ustanym ózekti.
Senimnen aıyrylǵan Qazaqstan
Jaqynda «Novaıa gazeta»-da, sosyn «Qazaqstan opozısıasynyń sheteldik búrosy» atalyp ketken, eks premer, 90-shy jyldardyń sońynda prezıdent Nursultan Nazarbaevpen týyndaǵan aradaǵy kelispeýshilikten keıin Batysqa kóship ketken Ákejan Qaıyrgeldınniń feısbýk áleýmettik jelisindegi paraqshasynda suhbaty jarıalandy. Úlken rezonans týdyrdy – Feısbýktyń Qazaqstandyq oqyrmandary arasynda sırek kezdesetin on myńdaǵan oqylym, on myńdaǵan kórilim, myńdaǵan «laık», «sýper, «mássaǵan».
Mundaı jetistiktiń qupıasy qarapaıym: Ákejan Maǵjanuly «Aqordadaǵy» oponentin eski ádetine salyp synamady. Tań qalarlyǵy, óz nazaryn Ózbekstanǵa aýdardy. Qajygeldınniń aıtýynsha, kórshiniń jaǵdaıy, erteńgi kúni AQSH-taǵy prezıdenttik saılaýǵa baılanysty. Shtattar Astananyń júrgizip otyrǵan saıasatynan kóńilderi qaldy, saılaýda egerde Hılları Klınton jeńiske jetse, AQSH-tyń Ortalyq Azıadaǵy saıası belsendiligi arta túsedi. Sáıkesinshe, Vashıngton Tashkentpen etene baılanysqa túsedi: «Qazaqstan kóp ýáde berdi, sol sebepti artylǵan úmit te zor bolatyn, alaıda eshqaısysy oryndalmady. Ózbekstan bolsa eshqashan eshgkimge ýáde bergen emes. Marqum Islam Karımov bóten bireýlerdiń qyzyl kilemimen kóp júrgen joq, esesine óz eline kelýshilerdiń sanyn arttyra bildi. Jańa bılik te sol baǵyttan taımaıtyn kórinedi. Ózbekstannyń syrtqy saıasaty bloktan tys bolady degen áńgime aıtyldy».
Ortasha statısıkalyq qazaqstandyqtyń jandy jeri
Ózbekter nápaqa tabý úshin Reseıge ǵana emes, Qazaqstanǵa kóp keletinin maqtanatyn ortasha statısıkalyq qazaqstandyqtar Qajygeldınniń bul sózin qyzǵanyshpen qarsy aldy. «AQSH úshin Ortalyq Azıadada Ózbekstannan artyq qyzyqty memleket joq» degen Qajygeldınniń sózinen feısbýk oqyrmandary qatarynan úsh jyl daǵdarystan shyǵa almaı júrgen Qazaqstannyń bolashaq damýyn kórdi. Ákejan Qajygeldınniń jazbasyna mynandaı pikirler jazylypty: «Ózbekstannyń bizdikindeı qaryzy joq. Kredıtorlar qaryzdy qaıtarýǵa kelse, qazaqtar ózbekterdiń aýlasyn sypyra bastaıdy», «Kóp ýaqyt ótpeı, biz emes, Ózbekstan Ortalyq Azıaǵa óz tártibin engizedi. Oǵan sebepter barshylyq. Eń bastysy – syrtqy qaryzynyń bolmaýy jáne jergilikti halyqtyń jumys isteý qabilettiligi. Qazaq bolsa jalqaýlyqtan arylar emes. Aıtylǵan ýádeler sóz júzinde qaldy. Biz tańdaǵan jol jarqyn bolashaqqa aparady delingen edi».
Boljaldy Ózbekstan
Qazaqstannyń turǵyndary Tashkenttiń, Samarqandtyń, Naýaıdyń aýlalaryn qashan jappaı sypyratynyn aıtý qıyn. Alaıda jańa basshylyqpen Ózbekstan Orta Azıalyq aýmaqtyń ekonomıkasynyń lokomotıvine aınalýy múmkin degen pikirge kórshige qaraılasyp júrgen qazaqstandyq sarapshylar da bir aýyzdan qosylyp otyr.
Solardyń biri – QR SİM-niń burynǵy joǵary qyzmettegi tulǵasy Qazbek Beısebaev. «Ortalyq Azıadaǵy ózge kórshilerimen salystyrǵanda Ózbekstan salalyq ekonomıkasynyń kózin ashty. Birinshi kezekte maqtaǵa degen táýeldilikten aryldy. Búgingi tańda Ózbekstan avtomobıl, jeńil, hımıa ónerkásibin, aýyl sharýashylyq ónimderin ústeme baǵasymen eksporttaýda. Bıyl ekinshi zamanaýı gazdy-hımıalyq keshendi eksplýatasıaǵa engizdi. Jańa temirjol jáne avtomobıl joldary ashyldy», - deıdi Qazbek Beısebaev.
Sonymen qatar ol birneshe ózekti máselelerdi atap ótti. Olar: memlekettiń bıznesti qatań qadaǵalaýy, dollardyń qymbat kýrsy, Ózbekstan azamattarynyń eńbek mıgrasıasy. Ózbekstan ekonomıka salasy damýy úshin qajet Qazaqstanda burynnan bar zańnama bazasyn qurýy qajet. Zańnama shyǵysymen munaıdyń halyqaralyq baǵasyna baǵy baılanǵan Qazaqstanmen salystyrǵanda aýmaqtyń aldaǵy qatarly memleketine aınalýǵa múmkindigi bar. Qazbektiń aıtýynsha, respýblıka qazirden bastap óziniń Ortalyq Azıadaǵy kóshbasshylyǵyn kórsetip júr: «Ózbekstannyń prezıdent mindetin atqarýshy Shavkat Mırzıeev Islam Karımovtiń muragerleriniń biri bolyp sanalatyn. Jurt odan habar bolatyn. Qazaqstanda bul taqyrypqa jaq ashýǵa tyıym salynǵan. Sol sebepti Ózbekstan Qazaqstandy shetke yǵystyryp Ortalyq Azıadaǵy saıası, ekonomıkalyq belsendi, yqpaldy memleketke aınalyp otyr. Bylaısha aıtqanda, Ózbekstan Qazaqstanǵa qaraǵanda erteńgi kúni ne bolatynyn boljaýǵa bolatyn el».
Ekonomıka, fınans suraqtary boıynsha analıtık Tólegen Asqarov basqasha kózqaras bildirdi. Ózbekstan naryǵynyń úlken potensıalyn moıyndaı otyryp ekonomıkanyń damýynyń alǵysharty memlekettiń qarjy júıesiniń álsizdigin alǵa tartty. «Birde bizdiń bankırlermen sóılesken edim. Olardyń barlyǵy Ózbekstan bólshek saýdanyń aınalymy boıynsha Qazaqstannan kósh ilgeri ketkenin aıtty. Másele Karım Masımovtyń elge Qazaqstannyń da, Reseıdiń de bankilerin kirgizbeýinde». Tólegen Asqarov Ózbekstannyń jańa basshylyǵy basqa memleketterdiń bankilerine degen qarym-qatynasty ózgertedi degen senbeıdi. Demek respýblıkanyń ekonomıkalyq, saıası áleýeti áleýet túrinde ǵana qalady.
Bári bir jetiden keıin belgili bolady
Ákejan Qajygeldınniń suhbatyna oralaıyq. Materıalǵa súıensek, Ortalyq Azıadaǵy Ózbekstannyń kóshbasshylyǵy AQSH-tyń saılaýynda Donald Tramp jeńis tuǵyrynan kórinse, birneshe jylǵa keıin shegerilýi múmkin eken. Sebebi Trampqa «Afganıstannyń qaıda ornalysqanyn túsinýge jarty jyl ýaqyt kerek». «Kúrmeýi kóp túıin» bir jetiden keıin sheshilmek. Az-aq ýaqyt qaldy.
Tramptyń jeńisi Astanaǵa tıimdi ekenin jasyrmaıyq. Sebebi epatajdy tulǵa qazaqstandyq keıbir bıznesmendermen burynnan beri qoıan-qoltyq aralasyp júr. Kimdermen deısiz be? Bul basqa materıaldyń taqyryby. Bar biletinimiz, ortasha statıskalyq Qazaqstannyń turǵyny úshin Astanalyq fýtbol komandasynyń Tashkent fýtbolshylarymen kezdesýi memlekettiń eleýli oqıǵasy retinde qabyldanady.
Aýdarǵan: Jazıra Baıdaly
