Búgingi zamanda árkimniń-aq kásipker bolǵysy keledi. Óz sharýańdy óziń dóńgeletip otyrǵanǵa ne jetsin?! Sol kásipkerlikpen meniń de aınalysqym bar edi. Alaıda, nemistiń ataqty ekonomısi, Garvard ýnıversıtetiniń profesory Iozıf Shýmpeterdiń «Kásipker bolý – basqanyń istegenin istemeý» degenin oqyǵan soń ol oıymnan amalsyz aınydym. Demek, kásipkerlik degenimizdiń ózi mańaıyńdaǵy isker adamdardyń tirligine elikteý emes eken. Bul – tyńnan túren salý degenge saıady.

Qazyǵurt aýdany Qaqpaq aýylynda qymyz óndirisin órkendetip, sharýasyn urshyqsha ıirip otyrǵan Shymyr Sydyqovty kórgende taǵy da ekiudaı kúıge tústim. Dana qazaqtyń «qımyldaǵan qyr asady» dep tekke aıtpaǵany osyndaıda kórinedi. Jalpy, biz «qoly qımyldaǵannyń aýzy qımyldaıdyny» da umytyp kete beremiz. Bul qazaqy jalqaýlyǵymyzdan ekeni anyq.

Búginde shyntaqtap jatyp qymyz sapyratyn Shymyrdaıyn sharýańyz kásipkerlikke qalaı keldi?

– Kolhoz kezinde tapjylmaı 14 jyl qoı órgizdim. Keńes ókimeti taraǵan soń qamshymdy qolyma ustap qyrdan tústim. Ne istemek kerek? Eki ul men eki qyzǵa tamaqty qaıdan taýyp beremin? Osy oımen basym qatyp otyrǵanda sharýatory atym kisinedi. «Mynaý ne dep tur?» deımin ishteı. Shóldep-aq qalyppyn. Tańdaı jibitetin sýsyn izdedim. Ańsarym qymyz edi. Sol ańsaǵan qymyzym meni osy deńgeıge jetkizdi, – deıdi Shymyr.

«Qyzyl tań» kolhozy taraǵan soń Shymyrdyń da úlesine 5-10 toqty tıgen. Alaıda, onymen jan baǵý qıyn edi. Sodan ǵoı, olardyń jylqy sharýashylyǵyna bet buryp júrgeni.

– Kókparda dodaǵa kıip-jaryp kiretin beldi aıǵyrym bar edi. Qysta jylqyǵa qora kerek. Jaıylymsyz, qorasyz memleket sýbsıdıa bermeıdi eken. Qansha qımaǵanmen, sol aıǵyrdy sattyq. Bıe basy barshylyq qoı, bir qazanatty dúnıege ákeler dep oıladyq, – deıdi «Shymyrbaı» sharýa qojalyǵynyń tóraǵasy Shymyr Sydyqov.

Qazir jelige 22 qulyn baılanady. Demek, osynshama bıe saýylady. Almaty qalasyna kún saıyn 60 lıtr qymyz jóneltip otyrady. Munda ony úlken uly Bolat kútip alyp, kafelerge ótkizedi. Al, aýylda qalǵan qymyzdy toı-jıynǵa, aýyzasharǵa aldyn-ala tapsyrys berip, attaı qalap aldyratyndar kóp. Ara-arasynda qystyq soǵymǵa jylqy baılap, tabysyn eseleıdi. Osylaısha eshkimge alaqan jaımaı-aq, shekaraly aımaqta sharýasyn shalqytyp otyrǵan Shymyr shyn máninde aýyldaǵy baı-qýattylardyń biri.

Kóktóbede 80 gektar jaıylymdyq jeri bar. Kishi uly Jánibek boıdaq maldy osy jerde baǵady. Shymyrdyń jubaıy Qanzıra Abaı atyndaǵy qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirip kelgen qyzy Móldirmen birge bıelerdi mezgilinde saýyp alady.

Shymyr qymyzdan túsken qarjyǵa 12 tonna jem, 40-50 tonna shóp satyp alady eken. Mal azyǵy jylqylarǵa qystaı jetetin kórinedi. Alaıda, «Agrobıznes–2020» baǵdarlamasy aıasynda «Aýyl sharýashylyǵyn qarjylaı qoldaý qory» AQ Ońtústik Qazaqstan oblystyq fılıalynan nesıe ala almaı júrgen jaıy bar bolyp shyqty. Elektrondy bazaǵa tirkelip, sol arqyly sýbsıdıa alýǵa áreket etkenimen, onysynan eshteńe shyǵara almaǵan. Memlekettik baǵdarlamalarǵa engizilgen ózgerister men qor aldyndaǵy maqsattarǵa baılanysty qarjylandyrý sharttaryna da ózgerister engizilgen. Máselen, bıyl jylqy, qoı sharýashylyqtary men jaıylymdardy sýmen qamtý baǵyttaryn qarjylandyrýǵa basymdyq beriledi. «Qulan» baǵdarlamasy aıasynda nesıe uıymdary jylqyshynyń bul tilegin qanaǵattandyrady degen senimdemiz.

– Byltyr jońyshqanyń taılanǵan bir danasyn 250-280 teńgeden aldyq. Bıyl shóp mol. Sondyqtan arzanǵa túsip otyr. Teńgeniń basy quralsa, ekijyldyq shóp jınap alý oıymda bar, – deıdi Shymyr.

Áńgime arasynda ol qymyzdyń shıpalyq qasıeti týraly medısına ǵylymdarynyń doktory, profesor Tóregeldi Sharmanovtyń zertteýlerin kóp oqyǵanyn aıtty. Sıyr sútinen transmaı qyshqyly kóp bólinedi. Al, bıe súti barlyq aýrýǵa em. T.Sharmanov basqaratyn Qazaq taǵamtaný akademıasynyń ǵalymdary «Qulynshaq» degen atpen súzbe ıogýrtyn jasapty. Sondaı-aq, bıe sútinen jasalǵan balmuzdaqtyń quramynda qant múlde bolmaıdy eken.

Bul – Shymyrdaıyn sharýanyń sózi. Jylqyny – janym, qymyzdy – qanym dep biletin ol bıelerdiń sanyn taıaý keleshekte júzge jetkizýdi armandap júr.+

Qazyǵurt aýdany.

Sabyrbek OLJABAI, «Ońtústik Qazaqstan».