Japondyq saıasattanýshy Iýıtı Hosoıa, halyqaralyq qaýipsizdik jónindegi Premer-mınıstrdiń keńesshisi Die Presse-ke bergen suhbatynda Azıaǵa tónip turǵan qaýip jaıly, Qytaıdyń ústemdilikke umtylýy jaıly jáne Donald Tramp aımaqtaǵy aldaǵy turaqsyzdyqtarǵa qalaı bolysatyny jaıly aıtty.
«Shyǵys jáne Ońtústik-SHyǵys Azıa búgingi kúni qaıshylyqtarǵa toly ýaqytty ótkerip jatyr: aımaq ekonomıkalyq serpin jaǵynan aldyńǵy qatarly pozısıany alyp otyr, sonymen qatar bul óte qaýipti. Qytaıdyń aýmaqtyq ústemdikke umtylý saldarynan soǵys týý qaýpin boljap otyr. Pekın Shyǵys Eýropada KSRO-nyń aýmaqtyq ústemdik etkeni sıaqty AQSH-tyń Qytaıǵa sol statýsty nyǵaıtýǵa múmkindik berýi úshin AQSH-tyń aımaqtan ketýine biraz jyldan beri tyrysyp keledi. Eger amerıkalyqtar Azıadan ketetin bolsa, Qytaı, tipti, qajet dep tabylǵan jaǵdaıda, aıtylǵandardyń oryndalýyna kúsh salýy da múmkin», – dep esepteıdi sarapshy.
QHR basshysy Sı Szınpın soǵystyń qaýipti ekenin únemi aıryqsha aıtyp otyrady. Bul degenińiz, Qytaıda soǵysqa baǵyttaıtyn kúsh bar ekenin bildiredi. Kóptegen generaldar energetıkalyq kompanıanyń aksıalaryn ıemdenip alǵan jáne Ońtústik Qytaı men Shyǵys Qytaı teńizderiniń resýrstaryn paıdalana otyryp, baıýdy kózdep otyr. Sı Szınpın pragmatık, – deıdi japondyq saıasattanýshy. – Ol soǵysty qalamaıdy, biraq oǵan ultshyldar kerek, olar – bıliktiń negizi. Sondyqtan ol oń jaq qaptaldyń ókilderi men pragmatızmnyń arasynda tepe-teńdikti ustap turýǵa tyrysady».
Tramptyń Transtynyqmuhıttyq seriktestikten shyǵý týraly málimdemesine túsinik berý arqyly «AQSH-tyń mundaı qadamy ózderine keri áser etedi jáne Qytaı pozısıasyn nyǵaıtady», – deıdi. «Amerıka ekonomıkalyq jaǵynan eń dınamıkalyq aımaqtan ketpekshi, al Qytaı óz kezeginde ekonomıkalyq ústemdigin arttyryp, geopolıtıkalyq pozısıasyn nyǵaıtady». Sarapshynyń aıtýynsha, Japonıa AQSH-qa aımaqtan ketpeýine qysym kórsetýi kerek. «Biraq biz shyndyqtyń kózine týra qaraýymyz kerek: erte me, kesh pe amerıkalyqtar Azıadan ketedi, tipti, Hılları Klınton Prezıdent bolsa da, bul aıtylatyn edi. Tramp jaı ǵana josparlanǵan tendensıany jedeldetti. AQSH endigi Ońtústik Koreıany, Japonıany jáne Fılıppındy qorǵaı almaıdy. Biraq bul onyń osal tusy bolmaq: Qytaıdyń Ońtústik Qytaı teńizinde áskerı bazasy bar, onyń atomdyq súńgýiri AQSH terıtorıasyna shabýyl jasaýǵa qaýqary jetedi. Eger Pekın aımaqta ústem pozısıany ıelenetin bolsa, Amerıkaǵa qaýip tónýi múmkin.
«Japonıa óziniń atomdyq baǵdarlamasyn shyǵarmaıdy, – deıdi sarapshy. – Mundaı qadamdar aldaǵy turaqsyzdyqtarǵa ákelýi múmkin. Biz máseleni beıbit jolmen sheshýge daǵdylanǵanbyz. Amerıkalyqtardyń ketýi Japonıanyń pozısıasyn nyǵaıtady: kórshi elder bizge júginý arqyly ózderin qaýipsizdikte sezinetin bolady».
Soltústik Koreıa men onyń atomdyq baǵdarlamasyna keletin bolsaq, Phenán atomdyq derjava dep ózin moıyndaǵandy qalaıdy. Sarapshy Tramptyń buny moıyndaýy múmkin ekenin aıtady: «Tramp Soltústik Koreıamen kelisimge kelýi múmkin edi, alaıda bul Ońtústik Koreıany atomdyq qarýdy ıelenýine jol ashýy múmkin. Halyqaralyq quqyqtan osy sıaqty sheginister – Prezıdent Trampqa týyp turǵan eń úlken qaýip-qater».
Aýdarǵan Shaıhy Maral
