«Ardagerlerdi aıdap saldy»

– Jarylqap aǵa, «AŃYZ ADAM» jýrnalynyń tóńiregindegi daý basyldy ma desek, kerisinshe, ýshyǵa túsken sıaqty ǵoı. Ne sebepti? 

– Menińshe, Gıtlerge qatysty týyndaǵan daý – múddeli toptyń qysymy arqyly júzege asyrylyp jatqan dúnıe. Eger hronologıasyna qarasańyz, daý 2014 jyldyń 17 sáýirinen bastaldy. (Biz jýrnaldy taratýǵa 12 sáýirde bergenbiz). Sol kúni Reseıdiń «Regným» aqparattyq agenttigi jáne «Rosbalt.rý» degen shovınısik pıǵyldaǵy saıty men osy saryndas birneshe baspasóz quraly shý shyǵardy. Sebep, reseılik BAQ-tyń tilshileri «Qazaqstanda bir sany túgeldeı Gıtlerdiń 125 jyldyǵyna arnalǵan bir jýrnal shyqty. Onda fashızmdi dáriptep, nasıhattap otyr» dep kópe-kórneý jala japty.

– Reseılik jýrnalıserdiń qazaqsha bilmeıtini anyq. Bizdiń memlekettik tilde shyqqan jýrnaldy olar qalaı túsingen?

– Qazaqstanda «Regným» aqparattyq agenttiginiń Shyǵys búrosy bar eken. Biletinderdiń aıtýynsha, atalǵan búronyń bizdegi ókili – Qazaqstan azamaty Mıhaıl Pak degen jýrnalıs. Arandatýdy kózdegen sondaı jýrnalıser 9 mamyr qarsańynda bizdiń ardagerlerdiń ashý-yzasyn týdyrý úshin maǵan aıdap salyp, «Gıtlerdi aqtady, fashızmdi jaqtady» degen sarynda burmalanǵan derekter jiberdi. Búkil reseılik BAQ-qa taraǵan osy burmalaýshylyqty tipti  Reseıdiń eń iri aqparattyq agenttiginiń biri  - RIA «Novostı»-ge deıin júıeli túrde baqylap otyrǵanyn kórdim. 17 sáýirden bastap órbigen osy oqıǵadan keıin bul iske Qazaqstannyń «Nur.kz», «Zakon.kz», «Týdeı.kz», «Tengrınús» úkimettik saıttary jáne KTK, Evrazıa, Mır telearnalary Reseıdiń burmalanǵan maqalasyn esh teksermesten, sol kúıinde basyp, odan ary dúrliktirdi. Mıhaıl Pak Gıtler týraly jýrnalǵa Qazaqstannyń baqylaýshy, basqarýshy organdary úndemeı otyr, biz bul oqıǵanyń nemen tynaryn aıaǵyna deıin baqylaıtyn bolamyz dep Qazaqstan úkimetine doq kórsetti. Ony bizdiń reseıshil saıttar sol kúıinde qaıtalap basty. Sodan qoryqty ma, bilmeımin, 18 sáýir kúni Qazaqstan Respýblıkasynyń Baılanys jáne aqparat agenttigi «AŃYZ ADAM» jýrnalynyń Gıtlerge arnalǵan sanynda "Qazaqstan konstıtýsıasy men zańnamalaryndaǵy áleýmettik, ulttyq, rýlyq, násildik jáne dinı alaýyzdyqty qozdyrý týraly babyn buzatyn belgiler bar", sondyqtan jýrnaldyń bas redaktory jáne quryltaıshysy Jarylqap Qalybaıdy QR Qylmystyq kodeksiniń 164-babyna sáıkes 7 jyldan 12 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrýǵa bolady dep málimdep,  Bas prokýratýranyń fýnksıasyn jalǵyz ózi atqardy. Sodan Reseıdiń Syrtqy ister mınıstrligi bizdiń elge narazylyq notasyn jiberip, «Qazaqstan aýmaǵynda mundaı jýrnal shyǵýǵa tıis emes» dep úzildi-kesildi buıryq berip, bizdiń eldiń ishki isine qol suqty. Bir qyzyǵy, bizdiń úkimettik organdar mundaı notaǵa namystanyp, «sizder nege bizdiń ishki isimizge qol suǵasyz, bizde qandaı jýrnal shyǵýy kerek, ol qaı taqyrypty jazýy nemese jazbaýy kerek – bul bizdiń ishki isimiz» dep jaýap berýdiń ornyna sol 18 sáýirden bastap meni bir azamattyq, eki ákimshilik sotqa súırep keledi. Almaty qalasynyń Almaly aýdandyq №2 soty qoldan uıymdastyrylǵan 13 ardagerdiń (áýeli 10, eki aptadan keıin jáne 3 ardager qosyp) aryz-shaǵymymen jýrnal redaksıasyn «fashızmdi nasıhattaǵany úshin» Qazaqstan halqy men soǵys jáne eńbek ardagerlerinen jarıa túrde keshirim surap,  olardyń shekken «moraldyq zıany úshin» 13 mıllıon teńge ótemaqy tóleýdi mindettep otyr. Qazir men Almaty qalalyq sotyna appelásıalyq shaǵym túsirýge daıyndalyp jatyrmyn. Bir qyzyǵy, shaǵymdanýshy ardagerlerdiń kópshiligi Almatydaǵy «Ardagerler úıinde» turady eken. RIA «Novostı», «Regným», «Moskva» saıttary jáne Qazaqstandaǵy orys tilinde habar taratatyn KTK, Tengrınús jáne t.b. reseıshil baspasóz quraldary bir aı boıy júrgen sot prosesine qatysqan joq, tek sheshim shyǵarylatyn kúni saǵat túski 12-de keldi. Al sot otyrysy negizi tańǵy saǵat 9-da bastalýy tıis bolatyn. Bir saǵat kútip otyrdyq. Sýdıanyń hatshysy keldi de, sot úkiminiń saǵat 12-de jarıalanatynyn habarlady. Ol kezde meni qoldaǵan qazaq jýrnalıseri kóp kelgen. Ókinishke qaraı, otyrystyń saǵaty aýystyrylǵanda kópshiligi kele almady. Esesine, Reseıdiń saıttary, portaldary men gazetteri, sondaı-aq, elimizdegi orystildi BAQ ókilderi qaptap ketti. Meniń tańǵalatynym, nege olar qazaq jýrnalıserimen birge tańǵy 9-da kelmedi? Ýaqyttyń aýystyrylǵanyn, sot otyrysynyń 12-de bolatynyn qaıdan bildi? Kim shaqyrdy olardy?

– Sizdiń ústińizden shaǵymdanǵan ardagerlermen betpe-bet kezdestińiz be?

– Joq, kezdesken joqpyn. Menińshe, Gıtlerge qatysty shaǵymdanǵan ardagerlerdi bireýlerdiń arandatyp otyrýy múmkin. Tipti, qorqytyp-úrkitýi, qoqan-loqqy jasaýy da ábden múmkin. Ókinishke qaraı, men ony ardagerlerden suraı almaımyn. Sot prosesinde múddeli tulǵa retinde kórsetilgendikten, maǵan zań júzinde kezdesýge bolmaıdy.

– Sonda shaǵymdanýshylar bir aı boıy júrgen sot prosesterine de qatysqan joq pa?

– Joq, qatysqan joq. Bir aıdyń ishinde 3 ret otyrys boldy. Olardyń árqaısysynda men shaǵymdanýshylardyń sot otyrysyna qatysýyn talap ettim. Biraq olar kelmedi. Estýimshe, «31 telearnanyń» qyzmetkeri Jaras Nıazbek pen «Alash aınasy» ınternet-gazetiniń jýrnalısi Qanat Ábilqaıyr birinshi sot otyrysynan keıin «Ardagerler úıine» barsa, ardagerlerdiń barlyǵy derlik sol mekende turatyny anyqtalypty. Eń bastysy, BAQ ókilderin qarttarmen kezdestirýge ruqsat etilmegen. Tilshilerdiń tabandylyǵynyń arqasynda ǵana Protesenko men Selýeva degen eki qarıa kempirdi esiktiń aldyna shyǵaryp bergen. Olarmen ótkizilgen suhbattar telearnalarǵa, ınternetke shyqty. Sonda «Ardagerler úıinde» turatyn álgi kisiler «AŃYZ ADAMǴA» shyqqan Gıtler týraly qazaqsha maqalalardy oqymaǵan da! Tek «AŃYZ ADAMDY» jamandaǵan orys tilindegi bir maqalany oqydyq», – depti. Soraqysy sol, ár ardagerge tólenýi tıis 5 mıllıondyq  moraldyq shyǵynnan da olar beıhabar. Sonda ardagerlerdi, jasy kelgen qarıalardy áldekimder paıdalanyp otyrmaǵanyna kim kepil?! Eger jýrnaldaǵy maqalalardy, oı-pikirlerdi oqymasa, ardagerler qalaı moraldyq turǵyda ótemaqy talap ete alady? Taǵy bir túsiniksiz jaıt, sot saraptamasynyń qorytyndysynda Naǵashybaı Esmyrzanyń «Gıtler – fashıs emes» degen maqalasynda «ekstremızmdi aqtaý belgileri bar» depti. Birinshiden, ol maqala emes, Gıtler men Uly Otan soǵysy týraly jasalǵan saýalnamaǵa qatysty kóp pikirdiń biri ǵana. Ekinshiden, «ekstremızmdi aqtaý degenimiz» – eldi ekstremıstik, radıkaldyq sharalarǵa shaqyrý, sony nasıhattaý degen sóz emes. Al «AŃYZ ADAMNYŃ»  Gıtler týraly sanynda ekstremıstik aktige shaqyrmaq túgili, ekstremızmdi aqtaıtyn sóz joq. Onyń ústine, eger meniń jýrnalym qoǵamdyq-saıası basylym bolyp, tek Naǵashybaı Esmyrzanyń ǵana maqalasyn bir sanǵa  shyǵarsam, onda áńgime basqa! «AŃYZ ADAM» jýrnalynyń basqa basylymdardan medıa-joba retindegi ereksheligi sol – ǵylymı-tanymdyq jýrnal. Iaǵnı, ǵylymı pikirtalas alańy. Sol sandaǵy 52 bette 40-tan astam ǵalym men maman Gıtler men ekinshi dúnıejúzilik soǵysqa qatysty ózderiniń sýbektıvti pikirin bildirgen. Naǵashybaı Esmyrzanyń bir ǵana pikirine bola tutas 52 bettik bir jýrnaldy joqqa shyǵarýǵa ne qaralaýǵa bolmaıdy. Ári kirispede men «Gıtlerdi İİ Dúnıejúzilik soǵystyń bastalýyna kináli, osyndaı adam taǵy da bılikke kelmeýi tıis. Kelse, búkil adamzaty orǵa jyǵady» dep eskertip otyrmyn. Redaksıanyń oqyrmanǵa berip otyrǵan baǵyt-baǵdary da, óz pozısıasy da osy.

 «Kremlge esep berýde»  

– Sizdiń jýrnalyńyzda «Avtordyń pikirine redaksıa jaýap bermeıdi» degen eskertý bar ma?

– Bar, árıne. Ol barlyq basylymda bolady ǵoı.

– Endeshe Naǵashybaı Esmyrza sizdiń qyzmetkerińiz emes, kóp avtordyń biri. Sot ony eskermedi me?

– Dál osy máseleni men de aıttym san márte, advokattarym da aıtty. Biraq eskertýimizdi sot elemedi. Esepke alynbaı qaldy. Daýdyń negizgi sebebine úńilsek, Reseıdiń memlekettik múddesin kózdep otyr. Óıtkeni Gıtler men İİ Dúnıejúzilik soǵys týraly jan-jaqty aıtylǵan jýrnalda kóptegen ǵalymdarymyz Pýtındi Gıtlermen salystyrǵan. Sol úshin ǵana reseılik BAQ ózderiniń memlekettik múddesin qorǵap, bizdiń Gıtler men fashızmdi áshkerelegen jýrnal sanyn kópe-kórneý burmalap túsindirip otyr. Soraqysy sol, máseleniń mán-jaıyna qanyqpaı turyp, bizdiń bıliktiń aqparatyq jáne sot tarmaqtary Reseıdiń burmalanǵan aqparatyna senip jáne sony aıaǵyna deıin aqtap alyp otyr. Al Reseı baspasóziniń aıtqandaryn kóshirip basqan Qazaqstandaǵy orystildi BAQ-tyń kózdegeni ne? Olar Qazaqstannyń múddesine qyzmet ete me, álde Reseıdiń be? Ol azdaı, bizdiń úkimet joǵaryda aıtyp ótkenimdeı, eshqandaı prokýrordyń tekserýinsiz, sotyń sheshiminsiz-aq, 1937 jyldaǵydaı áı-shaı joq, 18 sáýir kúni-aq meni syrtymnan 7 jyldan 12 jylǵa deıin bas bostandyǵymnan aıyrý kerek ekenin málimdep jiberdi.

– Quzyrly organdarǵa osyny aıtyp, shaǵymdandyńyz ba?

– Joq, shaǵymdanǵan joqpyn. Baspasózdiń ústinen qarap otyrǵan organ bolǵandyqtan, jyly jaýyp qoıa salǵam. Sony paıdalandy ma, maǵan jan-jaqtan shabýyl kúsheıdi. Agenttiktiń saıtyndaǵy álgi aqparattan keıin jaǵdaı tipti ýshyǵyp ketti. Reseı bıligi osydan keıin Qazaqstanǵa narazylyq notasyn  jiberdi. Ókinishke qaraı, sot prosesteriniń hronologıasyna qarasam, bizdiń quzyrly organdar Kremlge esep berýmen shuǵyldanýda. Iaǵnı, aldymen maǵan aqparattyq shabýyl jasaldy. KTK arnasy úıinde tynysh jatqan ardagerlerdiń qolyna «AŃYZ ADAMDY» ustatyp qoıyp sóıletti. Ertesi kúni Almatynyń qaq tórindegi Panfılovshylar baǵyna ardagerlerdi jınady. 1937 jylǵy NKVD qyzmetkerleri kıgen kıimderdi kıip alyp, qoldaryndaǵy myltyqtyń ushyndaǵy naızaǵa «AŃYZ ADAM» jýrnalyn túırep, otqa órtedi. Osylaısha, sahnalanǵan kórinis qoıdy.

– Bul sharaǵa Almaty ákimdiginen resmı túrde ruhsat berilgen be?

– Sahnalanǵan kórinisti oryndap jatqanda sharaǵa qatysýshylardyń qasynda Almaty qalasy İshki saıasat basqarmasynyń bastyǵy Erbolat Áýezov pen onyń orynbasary birge júrgen. Ánsheıinde narazylyq ne basqa bir shara ótkizýge ruhsat alý úshin kem degende 10 kún, ne 1 aı kútý kerek. Al olarǵa bir kúnniń ishinde kim ruhsat bergen? Erbolat Áýezov pen onyń orynbasary neǵyp júr ol jerde? Jýrnalıser qaýymy olarǵa suraq qoıǵysy kelip edi, ekeýi de tyraǵaılap tura qashty. Nege? Oǵan da mán bermedim. Al álgi eki sheneýniktiń tyraǵaılap qashqan beınetaspasyn saıttar men áleýmettik jelilerde kórsetti. Sálden keıin joǵary jaqtan halyqtan keshirim suraý týraly jarlyq kep tústi. Men bas tarttym. Esesine, 7 mamyr qarsańynda «soǵys ardagerleri men otan qorǵaýshylardy» quttyqtap, halyqqa ne úshin Gıtlerge san arnaǵanymdy túsindirýge tyrystym. 11 mamyr kúni Almaty qalalyq ákimshiligi İshki saıasat basqarmasy ákimshilik sotqa meniń ústimnen shaǵym túsirdi. Sóıtsem, «AŃYZ ADAM» jýrnalynyń baıaǵyda shyǵyp ketken 4-shi sanynda jýrnaldyń shyǵý derekterinde tehnıkalyq qate ketipti. Iaǵnı, baspahananyń aty kórsetilipti de, onyń meken-jaıy kórsetilmeı qalǵan. Sot sol úshin «AŃYZ ADAM», «Juldyzdar otbasy», «Juldyz- joramal» jýrnaldarynyń redaksıasyn bir sottady, ol úsheýiniń bas redaktory retinde meni jáne sottady, sóıtip 120 ortasha aılyq kóleminde aıyppul saldy. Sot sheshimi ádiletsiz bolsa da,  únsiz kelistim de, aıyppuldy tóledim. Sonymen bári bitken shyǵar desem, kerisinshe bolyp shyqty. Qýdalaýlar men psıhologıalyq turǵyda qysym kórsetýler jıileı tústi. Osynyń saldarynan, ómirimde birinshi ret qan qysymym joǵarylap, gıpertonıaǵa ushyradym. Almatydaǵy Kardıologıa ınstıtýtyna jedel-járdem arqyly túsip, on kún em qabyldap jatsam, «sizdi endi Azamattyq kodeks boıynsha sotqa shaqyryp jatyr» degen habar jetti. Apyl-ǵupyl advokat izdeýge kiristim. Eki kúnniń ishinde taýyp, sotqa kelsem, ardagerler ústimnen shaǵym túsirgenin bildim. Bir aıǵa sozylǵan sot keshe bitti ǵoı. Áli zańdy túrde kúshine engen joq. Men endi qalalyq sotqa appelásıalyq shaǵym túsiremin. Óıtkeni sot sheshimimen kelispeımin.

  «Jeke pikirge árkimniń qaqy bar»

– Sot tarapynan taǵylǵan basqa aıyp bar ma?

– Joq, basqa aıyp joq. Sot-fılologıalyq saraptamasyn jasaǵan Nazym Aıtjanqyzy Muqanova degen saıasattanýshy ǵalym, sheneýnik 52 bettik jýrnaldyń ishinen tek Naǵashybaı Esmyrzanyń saýalnamaǵa bergen jaýabyn bólip alyp, «Gıtler – fashıs emes» degen maqalada «ekstremızmdi aqtaý belgileri bar» dep qorytyndy jasaǵan. Birinshiden, qaıtalap aıtaıyn, bul – Naǵashybaı Esmyrzanyń jeke pikiri. Sondyqtan tek sonyń pikirin julyp almaı, jýrnaldyń mazmunyn tutas bir kontekste qaraý kerek. Ekinshiden, Naǵashybaı KazGÝ-diń tarıh fakúltetin bitirgen. Almatydaǵy Halyq sharýashylyǵy ınstıtýtynda uzaq jyldar boıy tarıh páninen oqytýshy bolǵan. Iaǵnı, kóldeneńnen kılikken kókatty emes. Ol «Gıtler – eshqandaı da fashıs emes, ol – sosıal-demokrat» degen. Anyǵynda, Mýsolınıdiń Italıada fashısik partıa quryp, onyń kósemine aınalǵanyn, al Gıtler –  Germanıadaǵy Ultshyl-sosıalısterdiń jumysshy parıasynyń kósemi bolǵanyn Naǵashybaı Esmyrza tarıhshy retinde túsindirip bergen. Óz pikirinde ol Stalın men Gıtlerdi salystyra kele, «Stalın Gıtlerden de jaman, soǵysty bastaǵan sol» deıdi. Bul tarıhshynyń jeke pikiri. Oǵan eshkim óziniń ustanymyn kúshtep tańa almaıdy ǵoı. Ári «AŃYZ ADAM» medıa-jobasynyń basty maqsaty da – ortaq taqyrypqa ǵylymı dıskýssıa qurý. Al ǵylymdy damytý maqsatyndaǵy pikirtalas – eshqandaı da ekstremızmdi, terorızmdi nemese fashızmdi aqtaý bolyp tabylmaıdy. Gıtlerge arnalǵan sanda 52 betke 40 ǵalym men mamannyń pikiri berilgen. Sol qyryqtyń biri ǵana Gıtlerdi ultyn súıgen azamat retinde kórsetken. Onda turǵan ne bar? Baspasózdiń prınsıpi boıynsha shyndyqty ashý úshin eki tarapqa da sóz berilýi tıis. Sóz bostandyǵy degen osy. Sosyn, keńes odaǵy kezindegideı nege biz birdeı úıde turyp, birdeı oılap, birdeı jalaqy alýǵa tıispiz?! Nege?! Sonda 23 jyldan bergi Qazaqstan demokratıalyq zaıyrly memleket degenimiz qaıda?!

Kúni erteń Almaty qalalyq ishki ister departamenti meni taǵy da sotqa súıregeli otyr. Sebep, Ákimshilik quqyqbuzýshylyq kodekstiń 344-baby, 2 tarmaǵy  boıynsha  «Gıtler siz úshin qandaı tulǵa?» degen saýalnamaǵa jaýap bergen Naǵashybaı Esmyrzanyń «Gıtler – fashıs emes» jáne Qaraǵandy memlekettik ýnıversıteti profesory Myrzaǵalı Hasenniń «Maın kampfta» kóp nárse durys jazylǵan» degen pikirleri úshin meni taǵy ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly jaýapqa tartqaly otyr. Tekserý jumystary bastalyp ketti. Men mundaı ustanymmen kelispeımin. Eger bul basqa elderde bolsa, kúlkili jaǵdaı bolar edi. Komýnıstik rejımdegideı, adamdardyń barlyǵy bir pikirde, bir ustanymda bolýy shart degen talap joq qazir. Táýelsizdigin 23 jyl buryn alǵan Qazaqstanda sóz bostandyǵy, oı men pikir erkindigi bar. Qansha jyl buryn ótip ketken tarıhı oqıǵaǵa ǵalymdar men mamandardyń jeke kózqarastaryn bildirgen jýrnal sanyna sonsha shúılikkeni kúlkili ári túsiniksiz. Eger jýrnalda jarıalanǵan dúnıelerde adamdardy ekstremızmge shaqyryp, arandatyp, ishten iritýge tyryssa, zań aldynda jaýapqa tartý – mindet. Alaıda, «Ańyz Adamda» ondaı zańsyz árekettiń jurnaǵy da joq qoı! Esesine, «Pýtınge sóz tıip ketti» dep týlaǵan Kremlge bizdiń quzyrly organdardyń esep berýge tyrysýy bar. Al men – Qazaqstandaǵy eń beıkúná qurbanmyn. Quzyrly organdar Kremlge «Áı, seniń Jırınovskııiń men Lımonovyń Qazaqstannyń terıtorıalyq tutastyǵyna, ulttyq qaýipsizdigine qater tóndiretin, eldi ishten iritetin nebir málimdeme jasap júr. Nege solardy tyıyp almaısyń?! Reseıdegi qanshama buqaralyq aqparat quraldary osy sandyraqty nege elge taratyp, nasıhattap júr?!» dep ashyq aıtýǵa bata almaıdy.

– Siz «sońǵy kezderi maǵan qysym kórsetý jıilep ketti» dedińiz. Oǵan sizben ashyq kúresýge dármensiz básekelesterdiń yqpaly joq pa?

– Ol da bar ǵoı negizi. Biraq basty sebep ol emes. Bastysy, Gıtlerge arnalǵan sol sanda Pýtınge til tıgizýi. Jýyrda ǵana Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq quryldy. Iaǵnı, biz Reseıdiń qoltyǵyna keńestik ımperıa kezindegideı jaılap kirip bara jatyrmyz. Rýhanı jaǵynan da, ekonomıkalyq jaǵynan da táýelsizdigimizden aırylamyz. Qazaqstanda aqparattyq qaýipsizdik joq. Elimizdegi búkil dúńgirshekter men gazet-jýrnal, kitaptar satatyn dúkenderde tek reseılik ónimder satylýda. Qazaqsha ónimder 1 paıyzǵa da jetpeıdi. Telearnalardy alsańyz, 70-80 paıyzdan astamy reseılik ónimder. Iaǵnı, Reseıdiń, orystardyń ıdeologıasyn nasıhattaıdy. Bul degenińiz – sanany ýlaý. 23 jyldan beri úzdiksiz júrgizilip kele jatqan osy jańsaq ıdeologıanyń kesirinen kez kelgen nársege Reseıdiń kózimen qaraıtyn urpaq qalyptasty. Tipti, Ýkraınadaǵy jaǵdaıdyń ózinde Reseıdiń múddesin jaqtaıtyndar kóptep tabylady. Qazir Pýtın Stalındi qaıta ulyqtaýǵa tyrysyp jatyr ǵoı. 53-56 jyldary Hrýshev Stalınniń kim ekenin ashyp aıtyp, búkil elge ony masqara qylǵan. Tipti, stalındik ıdeologıany nasıhattaıtyn búkil oqýlyqty bilim júıesinen alyp tastady. Stalın júrgizgen saıasattyń qate ekenin dáleldedi. Endi sol solaqaı saıasatty qaıta «tiriltýge» tyrashtanǵan Pýtın Stalınniń jaýyzdyǵyn aqtap alǵysy keledi. Bizge ony keremet etip kórsetýge jantalasady. Sonda ol úshin Stalın jaǵymdy obrazdaǵy tulǵa bolsa, Gıtler – fashıs, kúlli adamzattyń jaýy. Shyn mánisinde, Stalınniń qazaqqa jasaǵan qıanaty men jaýyzdyǵy, ultqa keltirgen zıany Gıtlerden on, tipti, júz ese kóp! Uly Otan soǵysyna Qazaqstannan 350 myń adam qatysqan, olar soǵysqa qatysýǵa májbúr edi.

– Sonda básekelesterdiń ishki naryqtaǵy yqpalyńyzdy qyzǵanyp jasaǵan jasyryn áreketi emes pe bul qysymdar?

– Aıttym ǵoı, básekelester basty sebep emes bul jerde. Kórealmaýshylyqtar, naryqtyq ekonomıkadaǵy «jabaıy» oıyndar emes, saıası astardyń qurbanymyn men. Kezinde «AŃYZ ADAM» jýrnalyna ortaqtasqysy kelgender boldy bılikten. Paıdamen bólisýdi, kiriske ortaqtasýdy qalaǵan. Men úzildi-kesildi bas tarttym. Olar meni tenderdiń «súbeli» jerimen, syılyqtarmen qyzyqtyrǵysy kelgen. Men qabyldamadym. Qazir Gıtlerge qatysty týyndaǵan daýdyń arqasynda olar menen kek alýǵa tyrysyp jatqan da shyǵar.

  «Medıa-bıznesime zıan keldi»

– «AŃYZ ADAM», «Juldyzdar otbasy», «Juldyz-joramaldyń» búdjeti týraly aıta alasyz ba? 

– Búdjeti týraly aıta almaımyn. Ol komersıalyq qupıa. Bir sózben aıtsam, ózin ózi aqtap otyrǵan jýrnaldar. Biraq bir nárseni ǵana ashyq aıta alamyn. Byltyr SKAT áýe kompanıasyna qatysty daýdan keıin bólshek saýdadaǵy taralymy kúrt qysqardy. Sol kezde SKAT-qa tıesili ushaqta ushyp kele jatyp, qazaqsha bilmeıtin stúard jigitten memlekettik tilde sóıleýdi talap etken edim. Ol óziniń ornyna qazaqsha biletin qyz  arqyly sotqa meniń ústimnen buzaqylyq jasady degen shaǵym túsirdi. Men o basta mán bergen de joqpyn. Tártip saqshylary aıyppulmen shekteletinimdi aıtqannan keıin sot prosesine qatystym. Biraq sot apyl-ǵupyl sheshim shyǵaryp, meni 3 táýlikke abaqtyǵa qamady. Onyń sońynan qýǵyndaýǵa abaqtyda otyrǵan úsh kúnim qaıtyp kelmeıdi ǵoı dep oıladym da, jyly jaýyp qoıa salǵanmyn. Sol kúnnen bastap maǵan «naspat» ultshyl patrıot degen «aıdar» taqty. Gıtlerge baılanysty daýdan keıin jýrnaldyń taralymyna shekteý jasaýdyń aıla-sharǵylary uıymdastyryldy. Jýrnaldan túsetin kiris eki kezeńnen turady: birinshisi, jazylý arqyly. Ekinshisi, bólshek saýdada satý arqyly. Sol bólshek saýdadaǵy taralymdy kúrt qysqartyp tastady. Tutynýshylyq suranysty taratý agenttikteri qoldan shektep otyr. Meniń jeke pikirim, belgisiz bireýler meniń medıa-bıznesimniń túbine jetýdi kózdeıtin sıaqty. Biraq men qaıtalap aıtaıyn, sot sheshimimen kelispeımin. Solaqaı saıasatty ustanatyndarǵa qarsy kúresimdi de toqtatpaımyn.

– Áńgimeńizge rahmet! İsterińiz jemisti bolǵaı!

Áńgimelesken Názıa Joıamergenqyzy

"Túrkistan" gazeti